İslamiyet Oncesi Turk Edebiyatı Donemleri

İslamiyet Oncesi Turk Edebiyatı Donemleri nedir
İslamiyet Oncesi Turk Edebiyatı
İslamiyetten Onceki Yazılı Edebiyat Donemi
İslamiyetten Onceki Sozlu Edebiyat Donemi

İSLAMİYETTEN ONCEKİ TURK EDEBİYATI

İslamiyet Oncesi Turk Edebiyatı 2 donemden oluşurBunlar ;

a) Sozlu Edebiyat Donemi
b) Yazılı Edebiyet Donemi

A) SOZLU EDEBİYAT DONEMİ:


MSVIII yuzyıla gelinceye kadar Turklerin henuz yazıyı kullanmadıkları donemdeki edebiyattır Bu donem edebiyatı, sozlu olarak uretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını surdurmuştur Bu donemde edebiyatımızı Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir

Genel ozellikleri:

Bu donem edebiyatı muzik eşliğinde (kopuz adı verilen sazla) dile getirilmiştir Olcu, ulusal olcumuz olan heceolcusudur Nazım birimi dortluktur Donemine gore arı bir dili vardır Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir Daha cok doğa, aşk ve olum konuları işlenmiştir Bu doneme yonelik elimizdeki en onemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmutun Divanı Lugatit Turk adlı eseridir


Donemin urunleri:

KOŞUK: Sığır denilen surek avları sırasında soylenen şiirlerdir Konusu daha cok doğa, aşk, savaş ve yiğitliktir Bu tur daha sonra Halk edebiyatında Koşma adıyla anılmıştır

SAV: Donemin ozlu sozleridir Bugunku atasozlerinin ilk bicimi niteliğindedir

SAGU: Yuğ adı verilen olum torenlerinde, olen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlerdir

DESTAN: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım turudur


B) YAZILI EDEBİYAT DONEMİ

Bu donemi Gokturk ve Uygur donemi eserleri olarak iki grupta inceleyebiliriz

1) Gokturk (Orhun) Yazıtları (VIII yy): Bunlarda Cinlilere karşı bağımsızlık savaşı yapan, Turk butunluğunu yeniden kurmak icin icte ve dışta svaşan Gokturklerin hikayesi anlatılır Bu abideler 38 harfli olan Gokturk alfabesiyle yazılmıştır Bunlardan en onemli olanları uc tanedir

a) Bilge (Vezir) Tonyukuk Yazıtı (720725): Dort bakana vezirlik etmiş olan Tonyukuk tarafından yazılmıştır Daha cok Cinlilerle yapılan savşlar anlatılmaktadır

b) Kul Tigin Yazıtı (732): Gokturk hakanı olan Bilge Kağan kardeşi Kul Tiginin olumu uzerine bu abideyi dikmiştir

c) Bilge Kağan Yazıtı (735): Gokturk hakanı olan Bilge Kağanın olumunden sonra yazdırılmış birabidedir Son iki yazar daha cok donemin olaylarından , torelerinden ve Bilge Kağanın ulusuna dilediği iyi dileklerden soz eder

* Turk adının gectiği ilk yazılı belge ve Turk edebiyatının ilk yazılı ornekleri olan Gokturk abidelerindeki yazılar Prof Thomsen ve Radloff tarafından okunmuştur



2)Uygur Donemi Eserleri : Gokturk devletinin yıkılmasından sonra kurulan Uygur hanlıklarından kalma eserlerdir Daha cok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir Bunlar Turfan yoresinde yapılan kazılarda ortaya cıkarılmıştır Uygurların kağıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadır Donemden kalma bircok hikayenin yanında kokunc denilen bir tur ilkel tiyatro eserleri de vardır Uygurlar bu eserleri 14 harfli Uygur alfabesiyle yazmışlardır