İslamiyetten Önceki Türk Devletleri Hangileri

İslamiyetten Önceki Türk Devletleri Hakkında Bilgiler


İSLAMİYETTEN ÖNCE TÜRK DEVLETLERİ

I GÖKTÜRK DEVLETİ
552 yılında BUMİN KAĞAN kadar Orta Asya'daki AVAR hakimiyetine son verilerek kuruldu Başkenti ÖTÜGEN'dir Bumin KAĞAN kardeşi İSTEMİ YABGU'yu ülkenin batı topraklarına gönderdi

İSTEMİ YABGU'NUN BATI SİYASETİ:
İstemi Yabgu Ipek yolunu denetlemek amacıyla AKHUNLARA karşı İran'daki SASANİ devletiyle işbirliği yaptı Bu işbirliği sonucu Akhun Devletinin toprakları Sasaniler ve Göktürkler tarafından paylaşıldı

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN İKİYE AYRILMASI VE YIKILMASI:
Bumin Kağan'dan sonra yerine sırasıyla oğlu KoLo, Mukan(En parlak tayin), Tapo ve İşbara geçti Bu
zaman içinde Batı Yabgusu İstemi Yabgu daima doğudaki hakana yan kaldı Ama İstemi Yabgu'nun
ölümünden sonradan yerine geçen oğlu TARDU benzer itaati göstermedi

II GÖKTÜRK DEVLETİ(KUTLUK DEVLETİ)
(682744)
I Göktürk devletinin parçalanıp yıkılmasıyla, Çinin egemenliğinde yaşamış Türkler, 50 sene süren bir
esaret dönemi yaşadılar Bu süre içinde defalarca Çine karşısında ayaklandılar Ama başarılı olamadılar
682 Yılında KUTLUK KAĞAN'ın başlattığı ayaklanma başarılı oldu

II Göktürk Devleti en parlak devrini BİLGE KAĞAN vaktinde yaşamıştır Bilge Kağan ülkeyi kardeşi
KÜLTİGİN ve veziri TONYUKUK ile yönetmiştir

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN TÜRK TARİHİNDEKİ ÖNEMİ:
1) Tarihte ilk defa Türk adıyla kurulan devlet, Göktürk Devleti'dir
2) Orhun Anıtlarını dikerek (IIGöktürk vaktinde) Türk tarihi ve Türk edebiyatının ilk yazılmış
kaynaklarını oluşturmuşlardır
3) Milliyetçilik duygusu, Fransız ihtilalinden 1000 sene önce Göktürkler döneminde en yüksek seviyede
yaşanmıştır
4) Asya Hun Devleti'nden daha sonra Türkleri tarihte ikinci kere tek bayrak altında toplamayı
başarmışlardır

UYGUR DEVLETİ (Orhun uygur devleti)
Turfan(Doğu Türkistan) Kansu(Sarı Uygur) Devleti
Uygur Devleti
ORHUN UYGUR DEVLETİ:
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR
DEVLETİ'ni kurdular(745)
Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur

BÖGÜ KAĞAN DEVRİ: Bu devirde Uygur Türkleri ile çin aralarında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti
Bögü Kağan Çine takviye amacıyla Tibet Seferineçıktı

Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:
1 Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler
2 Oturmuş hayata geçtiler (Türklerde birincil kez yerleşik hayata Uygurlar geçmiştir)
3 Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda
geliştiler

UYGUR DEVLETİ'NİN (ORHUN BÖLGESİ) YIKILIŞI:
840 yılında bir diğer Türk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler Kırgızlar'ın Orhun
Bölgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar

TURFAN( DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:
Kırgızlar kadar kovulan Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet
kurdular Bu devletleri de Moğollar kadar 1207'de yıkıldı Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye
anılan bu bölgede Çin'e tabi özerk bir devlet olarak yaşamaktadır

KANSU(SARI UYGUR) DEVLETİ:
Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti
de denilmektedir 1209'da Moğolların hakimiyetine girmiştir

UYGURLARLA İLGİLİ ÖTEKI ÖNEMLI HUSUSLAR:
* 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar
* Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine karşın medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet
teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler
* Moğolların Türkleşmesinde kayda değer bir rol oynadılar (Özbek ve Çağatay Türkleri)
* Birincil Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların
İslamiyeti yaymak istemeleri)
* Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar
* Uygurlar Oturmuş hayata geçen birincil Türk topluluğudur

DIĞER TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI

1) İSKİTLER(SAKALAR): MÖ VII yüzyılda batıya dürüst göç ederek Karadeniz'in kuzeyinden
Tuna nehrine değin uzanan topraklara yerleştiler Batı kaynakları bu topluluğa İskitler, İranlılar ise
Sakalar adını vermişlerdir Medler, Persler, Asurlular ve Urartularla savaşmışlardır

2) AKHUNLAR (EFTALİT) DEVLETİ: Hun soyundan gelmektedirler Afganistan'ın batısında MS350
yıllarında kurulan bu Türk Devleti HEFTAL isimli hükümdarından nedeniyle EFTALİT DEVLETİ diye de
anılır


3) BAŞKIRTLAR(BAŞKURTLAR): X yüzyılda İtil(Volga) nehri civarında oturmakta idiler Moğol istilası
sırasında Moğol egemenliğine girdiler

4) SABARLAR (SİBİRLER SABİRLER): Önceleri Hun devletinin egemenliğinde yaşamış Sibirler,
VI yüzyıl başlarında Avarların baskısıyla batıya göç ederek Ural dağlarının güney doğusuna yerleştiler
* Sasanilerle anlaşarak, Bizans'a karşı savaştılar Anadolu'ya akınlar yaptılar

* Bugünkü SİBİRYA adı Sibir Türklerinden kazanç
* Avarlara yenilince Hazar Türklerine karıştılar Hazar Devletinin esas kitlesini oluşturdular

5) TÜRGEŞ DEVLETİ: I Göktürk Devletine alt olan Türgişler 630 yılında Göktürk devletinin
yıkılmasıyla özgür kaldılar BAGA TARKAN Türgiş Devleti'ni kurdu Kendi adına para bastı
II Göktürk devletinin kurulmasıyla her tarafta Göktürk egemenliğine girdiler II Göktürklerin son
dönemlerinde tekrar bağımsızlık kalan Türgişlerin başına SULU KAĞAN geçti Sulu Kağan Emevilere
aleyhinde uğraş etti

6) KARLUKLAR: II Göktürk Devletinin yıkılmasında Basmil ve Uygurlar'la birleşerek rol oynadılar
* Talas savaşında Çin'e karşı Arapları destekleyerek Orta Asyanın Çinlileşmesini ve İslamiyetin
yayılmasını kolaylaştırdılar
* İslamiyeti kabul eden ilk Türk boylarındandırlar (Ilk tepe Kıpçaklar'dır)
* Birincil Müslüman Türk Devleti olan KARAHANLILAR'ın kurulmasında etkin oldular

7) KIRGIZLAR:
* 840 Yılında Ötügen'i alarak Uygur Devletine son verdiler

8) KİMEKLER: Batı Göktürk topluluklarındandır İrtiş ırmağı civarında yaşıyorlardı XI yüzyıla içten
öteki Türk topluluklarıyla kaynaşarak, değil oldular

KARADENİZ'İN KUZEYİNDE KURULAN VE AVRUPA'YA YÜRÜYEN
TÜRK TOPLULUK VE DEVLETLERİ
Bunlar Avrupa Hunları, Sabirler, Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, Macarlar, Peçenekler,
Kumanlar(Kıpçaklar) ve Oğuzlar(Uzlar)'dır

1) AVARLAR:
552 yılında Orta Asya'daki Avar İmparatorluğuna Göktürkler son verince, batıya doğru ilerleyerek
Romanya'ya giren AVARLAR merkezi MACARİSTAN olan yeni devletlerini kurdular
* Çin kaynakları Avarlara JUAN JUAN demektedir
* 619 yılında kimsesiz, 629 yılında da Sasanilerle ortaklaşa İstanbul'u kuşattılar

* Slav topluluklarının göç etmesine neden olarak, bunların doğu Avrupa ve Balkanlara inmesini
sağladılar Böylece Balkanların Slavlaşmasında etkin oldular
* 805 yılında Franklar kadar yıkıldılar

2) BULGARLAR:
Batı Hunları ve Ogur Türklerinin karışmasıyla ortaya meydana çıkan Türk topluluğuna BULGAR denir (Bulgar
kelimesi burnunu sokmak anlamındadır)

BÜYÜK BULGARYA DEVLETİ
Tuna Bulgar Kama(Volga İtil)
Devleti Bulgar Devleti

* Karadeniz'in kuzeyinde Göktürk Devletinin yıkılmasıyla Büyük Bulgarya Devletikuruldu Ama
kurucusu KUBRAT'ın ölümüyle Hazarlar tarafından yıkıldı Bulgarların bir kısmı Tuna nehri, bir
kısmı da Volga nehri kıyılarına göç etmek zorunda kaldı

Tuna Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devleti'nin yıkılmasından sonra Tuna boylarına (Bugünkü
Bulgaristan) göç eden Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devletini kurdular
* KURUM HAN zamanında Bizans'ı kuşattılar (Avarlardan sonradan Bizans'ı kuşatan
2 türk kavmidir)
* Bu bölgedeki halkın birçok Slav olduğu için Türkler zamanla Slavlaşmaya
başladılar Boris Han zamanında Hırıstiyanlığı kabul ettiler
* sonra ortaya çıkan bugünkü Bulgaristan Devleti Türk değil Slav
devletidir
* Bugünkü Bulgaristan'da yaşayan Türkler, Osmanlılar zamanında balkanlara
yerleştirilen Türklerdir
Kama Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devletinin yıkılmasından sonra Volga İtil kıyılarına dışarı giden
Bulgarlar burada Kama Bulgar Devletini kurdular
* Hükümdarları Almış Han vaktinde(X yüzyıl) müslüman oldular
* 1236'da Moğolların egemenliğine girdiler Altınorda Devletinin
parçalanmasıyla kurulan KAZAN HANLIĞInın kitlesini oluşturdular
(Kama Bulgarlarına bugün KAZAN TÜRKLERİ denilir)

3) HAZARLAR
Kuzey Karadeniz ve Kafkaslar arasındaki bölgede Göktürk Devletinin yıkılmasıyla HAZAR KAĞANLIĞI
kuruldu
* Ticarette geliştiler
* Hazar yöneticileri Museviliği benimsediler Halk Müziği arasında Hırıstiyanlık ve müslümanlık yayılmıştı
* Hazarlar ülkelerinde ayrı dinleri içinde bulundurduklarından yüksek bir HOŞGÖRÜ vardı

4) MACARLAR:
* Fin Ugor kavmi ile OGUR Türklerinin karışmasıyla MACAR kavmi ortaya çıkmıştır
* 896 yılında kendi adlarını verdikleri MACARİSTAN'a gelerek devletlerini kurdular
* X yüzyılda Hırıstiyanlığın Katolik mezhebini benimsediler (Bundan sonradan Türklük özelliklerini
kaybetmeye başladılar)

5) PEÇENEKLER:
* Karadeniz'in kuzeyinde Don ve Dinyesper nehirleri arasındaki bölgeye yerleştiler
* Kiev Prensliğini yenerek, Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler
* 1071 Malazgirt Savaşına Bizans ordusu içinde ücretli asker olarak katıldılar Ancak Selçukluların
kendileri gibi Türk olduklarını anlayınca Selçuklu ordusu saflarına katıldılar

6) KUMANLAR (KIPÇAKLAR):
* Volga'yı aşarak Avrupa'ya ve Balkanlara girmişlerdir
* Kıpçakların Karadeniz'in kuzeyinde hakim oldukları topraklara KIPÇAK BOZKIRLARIdenilmektedir
* Macaristan'a dışarı giden Kıpçaklar ROMEN devletinin kurulmasında etkin olmuşlardır

7) UZLAR (OĞUZLAR):
* Tarihte türk Milletinin siyasi, kültür ve medeniyet alanında en büyük rolü oynayan koludur
* Oğuzlara; Bizanslılar UZ, Ruslar TORKİ ya da TORK, Araplar GUZ demişlerdir *