İslamiyetten Onceki Turk Devletleri Hangileri

İslamiyetten Onceki Turk Devletleri Hakkında Bilgiler


İSLAMİYETTEN ONCE TURK DEVLETLERİ

I GOKTURK DEVLETİ
552 yılında BUMİN KAĞAN tarafından Orta Asya'daki AVAR hakimiyetine son verilerek kuruldu Başkenti OTUGEN'dir Bumin KAĞAN kardeşi İSTEMİ YABGU'yu ulkenin batı topraklarına gonderdi

İSTEMİ YABGU'NUN BATI SİYASETİ:
İstemi Yabgu İpek yolunu kontrol etmek amacıyla AKHUNLARA karşı İran'daki SASANİ devletiyle işbirliği yaptı Bu işbirliği sonucu Akhun Devletinin toprakları Sasaniler ve Gokturkler tarafından paylaşıldı

GOKTURK DEVLETİ'NİN İKİYE AYRILMASI VE YIKILMASI:
Bumin Kağan'dan sonra yerine sırasıyla oğlu KoLo, Mukan(En parlak devir), Tapo ve İşbara gecti Bu
sure icinde Batı Yabgusu İstemi Yabgu daima doğudaki hakana bağlı kaldı Ancak İstemi Yabgu'nun
olumunden sonra yerine gecen oğlu TARDU aynı itaati gostermedi

II GOKTURK DEVLETİ(KUTLUK DEVLETİ)
(682744)
I Gokturk devletinin parcalanıp yıkılmasıyla, Cinin egemenliğinde yaşayan Turkler, 50 yıl suren bir
esaret donemi yaşadılar Bu sure icinde defalarca Cine karşı ayaklandılar Ancak başarılı olamadılar
682 Yılında KUTLUK KAĞAN'ın başlattığı ayaklanma başarılı oldu

II Gokturk Devleti en parlak devrini BİLGE KAĞAN zamanında yaşamıştır Bilge Kağan ulkeyi kardeşi
KULTİGİN ve veziri TONYUKUK ile yonetmiştir

GOKTURK DEVLETİ'NİN TURK TARİHİNDEKİ ONEMİ:
1) Tarihte ilk defa Turk adıyla kurulan devlet, Gokturk Devleti'dir
2) Orhun Anıtlarını dikerek (IIGokturk zamanında) Turk tarihi ve Turk edebiyatının ilk yazılı
kaynaklarını oluşturmuşlardır
3) Milliyetcilik duygusu, Fransız ihtilalinden 1000 yıl once Gokturkler doneminde en yuksek seviyede
yaşanmıştır
4) Asya Hun Devleti'nden sonra Turkleri tarihte ikinci defa tek bayrak altında toplamayı
başarmışlardır

UYGUR DEVLETİ (Orhun uygur devleti)
Turfan(Doğu Turkistan) Kansu(Sarı Uygur) Devleti
Uygur Devleti
ORHUN UYGUR DEVLETİ:
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II Gokturk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bolgesinde UYGUR
DEVLETİ'ni kurdular(745)
Kurucuları KUTLUK BİLGE KUL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur

BOGU KAĞAN DEVRİ: Bu devirde Uygur Turkleri ile cin arasında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti
Bogu Kağan Cine yardım amacıyla Tibet Seferinecıktı

Mani Dininin Uygurlar uzerindeki Etkileri:
1 Uygurlar Savaşcılıklarını kaybettiler
2 Yerleşik hayata gectiler (Turklerde ilk defa yerleşik hayata Uygurlar gecmiştir)
3 Yerleşik hayata gecmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir cok alanda
geliştiler

UYGUR DEVLETİ'NİN (ORHUN BOLGESİ) YIKILIŞI:
840 yılında bir başka Turk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler Kırgızlar'ın Orhun
Bolgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bolgelerine goc etmek zorunda kaldılar

TURFAN( DOĞU TURKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:
Kırgızlar tarafından kovulan Uygurların bir kısmı Turfan Bolgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet
kurdular Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207'de yıkıldı Uygurlar gunumuzde Doğu Turkistan diye
anılan bu bolgede Cin'e bağlı ozerk bir devlet olarak yaşamaktadır

KANSU(SARI UYGUR) DEVLETİ:
Kırgızlardan kacarak Kansu Bolgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti
de denilmektedir 1209'da Moğolların hakimiyetine girmiştir

UYGURLARLA İLGİLİ DİĞER ONEMLİ HUSUSLAR:
* 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar
* Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet
teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler
* Moğolların Turkleşmesinde onemli bir rol oynadılar (Ozbek ve Cağatay Turkleri)
* İlk Musluman Turk Devleti Karahanlılar'la savaştılar(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların
İslamiyeti yaymak istemeleri)
* Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar
* Uygurlar Yerleşik hayata gecen ilk Turk topluluğudur

DİĞER TURK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI

1) İSKİTLER(SAKALAR): MO VII yuzyılda batıya doğru goc ederek Karadeniz'in kuzeyinden
Tuna nehrine kadar uzanan topraklara yerleştiler Batı kaynakları bu topluluğa İskitler, İranlılar ise
Sakalar adını vermişlerdir Medler, Persler, Asurlular ve Urartularla savaşmışlardır

2) AKHUNLAR (EFTALİT) DEVLETİ: Hun soyundan gelmektedirler Afganistan'ın batısında MS350
yıllarında kurulan bu Turk Devleti HEFTAL isimli hukumdarından dolayı EFTALİT DEVLETİ diye de
anılır


3) BAŞKIRTLAR(BAŞKURTLAR): X yuzyılda İtil(Volga) nehri civarında oturmakta idiler Moğol istilası
sırasında Moğol egemenliğine girdiler

4) SABARLAR (SİBİRLER SABİRLER): Onceleri Hun devletinin egemenliğinde yaşayan Sibirler,
VI yuzyıl başlarında Avarların baskısıyla batıya goc ederek Ural dağlarının guney doğusuna yerleştiler
* Sasanilerle anlaşarak, Bizans'a karşı savaştılar Anadolu'ya akınlar yaptılar

* Bugunku SİBİRYA adı Sibir Turklerinden gelir
* Avarlara yenilince Hazar Turklerine karıştılar Hazar Devletinin asıl kitlesini oluşturdular

5) TURGEŞ DEVLETİ: I Gokturk Devletine bağlı olan Turgişler 630 yılında Gokturk devletinin
yıkılmasıyla serbest kaldılar BAGA TARKAN Turgiş Devleti'ni kurdu Kendi adına para bastı
II Gokturk devletinin kurulmasıyla yeniden Gokturk egemenliğine girdiler II Gokturklerin son
donemlerinde yeniden serbest kalan Turgişlerin başına SULU KAĞAN gecti Sulu Kağan Emevilere
karşı mucadele etti

6) KARLUKLAR: II Gokturk Devletinin yıkılmasında Basmil ve Uygurlar'la birleşerek rol oynadılar
* Talas savaşında Cin'e karşı Arapları destekleyerek Orta Asyanın Cinlileşmesini ve İslamiyetin
yayılmasını kolaylaştırdılar
* İslamiyeti kabul eden ilk Turk boylarındandırlar (İlk boy Kıpcaklar'dır)
* İlk Musluman Turk Devleti olan KARAHANLILAR'ın kurulmasında etkili oldular

7) KIRGIZLAR:
* 840 Yılında Otugen'i alarak Uygur Devletine son verdiler

8) KİMEKLER: Batı Gokturk topluluklarındandır İrtiş ırmağı civarında yaşıyorlardı XI yuzyıla doğru
diğer Turk topluluklarıyla kaynaşarak, yok oldular

KARADENİZ'İN KUZEYİNDE KURULAN VE AVRUPA'YA YURUYEN
TURK TOPLULUK VE DEVLETLERİ
Bunlar Avrupa Hunları, Sabirler, Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, Macarlar, Pecenekler,
Kumanlar(Kıpcaklar) ve Oğuzlar(Uzlar)'dır

1) AVARLAR:
552 yılında Orta Asya'daki Avar İmparatorluğuna Gokturkler son verince, batıya doğru ilerleyerek
Romanya'ya giren AVARLAR merkezi MACARİSTAN olan yeni devletlerini kurdular
* Cin kaynakları Avarlara JUAN JUAN demektedir
* 619 yılında tek başına, 629 yılında da Sasanilerle ortaklaşa İstanbul'u kuşattılar

* Slav topluluklarının goc etmesine neden olarak, bunların doğu Avrupa ve Balkanlara inmesini
sağladılar Boylece Balkanların Slavlaşmasında etkili oldular
* 805 yılında Franklar tarafından yıkıldılar

2) BULGARLAR:
Batı Hunları ve Ogur Turklerinin karışmasıyla ortaya cıkan Turk topluluğuna BULGAR denir (Bulgar
kelimesi karışmak anlamındadır)

BUYUK BULGARYA DEVLETİ
Tuna Bulgar Kama(Volga İtil)
Devleti Bulgar Devleti

* Karadeniz'in kuzeyinde Gokturk Devletinin yıkılmasıyla Buyuk Bulgarya Devletikuruldu Ancak
kurucusu KUBRAT'ın olumuyle Hazarlar tarafından yıkıldı Bulgarların bir kısmı Tuna nehri, bir
kısmı da Volga nehri kıyılarına goc etmek zorunda kaldı

Tuna Bulgar Devleti: Buyuk Bulgarya Devleti'nin yıkılmasından sonra Tuna boylarına (Bugunku
Bulgaristan) goc eden Bulgar Turkleri burada Tuna Bulgar Devletini kurdular
* KURUM HAN zamanında Bizans'ı kuşattılar (Avarlardan sonra Bizans'ı kuşatan
2 turk kavmidir)
* Bu bolgedeki halkın coğu Slav olduğu icin Turkler zamanla Slavlaşmaya
başladılar Boris Han zamanında Hırıstiyanlığı kabul ettiler
* Daha sonra ortaya cıkan bugunku Bulgaristan Devleti Turk değil Slav
devletidir
* Bugunku Bulgaristan'da yaşayan Turkler, Osmanlılar zamanında balkanlara
yerleştirilen Turklerdir
Kama Bulgar Devleti: Buyuk Bulgarya Devletinin yıkılmasından sonra Volga İtil kıyılarına giden
Bulgarlar burada Kama Bulgar Devletini kurdular
* Hukumdarları Almış Han zamanında(X yuzyıl) musluman oldular
* 1236'da Moğolların egemenliğine girdiler Altınorda Devletinin
parcalanmasıyla kurulan KAZAN HANLIĞInın esas kitlesini oluşturdular
(Kama Bulgarlarına bugun KAZAN TURKLERİ denilir)

3) HAZARLAR
Kuzey Karadeniz ve Kafkaslar arasındaki bolgede Gokturk Devletinin yıkılmasıyla HAZAR KAĞANLIĞI
kuruldu
* Ticarette geliştiler
* Hazar yoneticileri Museviliği benimsediler Halk arasında Hırıstiyanlık ve muslumanlık yayılmıştı
* Hazarlar ulkelerinde farklı dinleri icinde bulundurduklarından yuksek bir HOŞGORU vardı

4) MACARLAR:
* Fin Ugor kavmi ile OGUR Turklerinin karışmasıyla MACAR kavmi ortaya cıkmıştır
* 896 yılında kendi adlarını verdikleri MACARİSTAN'a gelerek devletlerini kurdular
* X yuzyılda Hırıstiyanlığın Katolik mezhebini benimsediler (Bundan sonra Turkluk ozelliklerini
kaybetmeye başladılar)

5) PECENEKLER:
* Karadeniz'in kuzeyinde Don ve Dinyesper nehirleri arasındaki bolgeye yerleştiler
* Kiev Prensliğini yenerek, Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler
* 1071 Malazgirt Savaşına Bizans ordusu icinde ucretli asker olarak katıldılar Ancak Selcukluların
kendileri gibi Turk olduklarını anlayınca Selcuklu ordusu saflarına katıldılar

6) KUMANLAR (KIPCAKLAR):
* Volga'yı aşarak Avrupa'ya ve Balkanlara girmişlerdir
* Kıpcakların Karadeniz'in kuzeyinde hakim oldukları topraklara KIPCAK BOZKIRLARIdenilmektedir
* Macaristan'a giden Kıpcaklar ROMEN devletinin kurulmasında etkili olmuşlardır

7) UZLAR (OĞUZLAR):
* Tarihte turk Milletinin siyasi, kultur ve medeniyet alanında en buyuk rolu oynayan koludur
* Oğuzlara; Bizanslılar UZ, Ruslar TORKİ veya TORK, Araplar GUZ demişlerdir