İtalya Tarihi

İtalya tarihçesi
İtalya'nın tarihi


İtalya'nın Magna Grecia (Büyük Yunan kültürü) ve Etrüsklerle başlayan tarihi, Roma Cumhuriyeti ve Roma İmparatorluğu döneminde Bütün Akdeniz bölgesine başat olmasıyla Rönesans döneminde Avrupa sanatı, kültürü ve felsefesine damgasını vurmuştur Orta Çağ ve Yeni Çağ baştan başa büyük kasaba devletler kadar yönetilen İtalya ama 1861 yılında birleşerek çağdaş anlamda bir devlet haline gelmiştir NATO, AB, OECD gibi örgütlerin kuruldukları tarihlerden beri üyesi olan İtalya günümüzde Avrupa'nın en gelişmiş ülkeleri aralarında yer almaktadır
prehistorik dönem
İtalya'nın adı İtalya yarımadasının orta kısmındaki Abruzzo bölgesine kurulmuş olan İtalik kavimlerden gelmektedir Varlıkları MÖ 9 yüzyıla dek uzanan bu kavimler aralarında Sabinler, Samnitler ve Umbriler bulunmaktadır Roma İmparatoru Caesar Augustus'un zamanına gelindiğinde bütün bu kavimler İtalya adı altında birleştirilerek Roma İmparatorluğunun çekirdeğini oluşturmuştur
İtalya yarımadasındaki insan varlığının izleri bu İtalik kavimlerin yarımadaya ulaşmalarından çok öncelerine, mesela Yeni Taş Çağı'na kadar dayanır Lombardiya'daki Val Camonica vadisinde MÖ 8000 yılında kayalara oyulmuş resimler bulunmuştur MÖ 15001100 yılları civarında kuzey İtalya'da izlerine rastlanan Terramare kültürü ise Tunç Çağına ait balta, kılıç ve hançer gibi cisimlerle günümüze dek ulaşmıştır Demir Çağının örnekleri ise MÖ 117 yüzyıllar aralarında Toskana civarında kurulmuş Villinova kültürüne aittir
MÖ 800 yılından sonradan ortaya çıkan Etrüskler İtalya yarımadasında Antik Roma kültüründen önce ortaya çıkmış en önemli kültürdür Etrüsklerin kökeni hakkında çoğu öbür varsayım mevcuttur Konuştukları dilin bir HintAvrupa dili olmadığı bilinmektedir Roma kentinin kendisi Etrüsk topraklarına dahildi MÖ 396 yılında Etrüsklerin en büyük kenti olan Veio kentinin Romalılar tarafından istila edilmesiyle sona eren bu medenilik Roma kültürüne damgasını vurmuş, Roma kültürü, mimarisi ve sanatına çok büyük bir etki yapmıştır
İtalya yarımadasında Antik Roma'dan önce gelişmiş bir diğer kültür ise Magna Grecia kültürüdür Yarımadanın güney ucunda Yunanlar tarafından geliştirilmiş bu kültürün izleri bölgede hala konuşulmakta olan antik bir Yunan lehçesi dolayısıyla günümüze dek ulaşmıştır Istek, iklim koşulları, felaketler gibi nedenlerle Yunanistan'ı terkederek İtalya'nın güneyine yerleşen bu kavimler İtalya kültürüne kayda değer katkılarda bulunmuşlardır Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonraki yıllarda zeka Bizans İmparatorluğu'ndan çeşitli nedenlerle ayrılan Yunanlar bu bölgeye yerleşerek İtalya'nın güney bölgesindeki Yunan uygarlığını canlı tutmuşlardır Günümüzde bölge ayrıntılarıyla İtalyanlaşmış olmakla birlikte küçük bir azınlık Griko dili denen bir Yunan lehçesini hala konuşmaya devam etmektedir
Antik Roma
İtalya tarihi Antik Roma döneminde ilk altın çağını yaşamıştır MÖ 9 yüzyılda İtalya Yarımadası'nda kurulan Roma şehir halkı devletinden doğan bu uygarlık zamanla tüm Akdeniz'i çevreleyen kocaman bir imparatorluk haline gelmiştir Yaklaşık 12 asır boyunca varlığını sürdürmüş olan Roma uygarlığı bir monarşiden oligarşi ve cumhuriyetin bireşimi bir demokrasiye ve sonradan da otokratik bir imparatorluğa dönüşmüştür
Fetih ve asimilasyon yollarıyla Batı Avrupa ve Akdeniz'i çevreleyen bölgede baskın olan Roma İmparatorluğu vakit içinde düşüşe geçmiş ve çökmüştür Hispanya, Galya ve İtalya'yı içine bölge batı imparatorluğu 5 yüzyılda bağımsız krallıklara bölündü Batı imparatorluğunun 476 yılında sona ermesi Roma'nın yıkılışı ve Orta Çağ'ın başlangıç tarihi kabul edilir öte yandan İstanbul'dan yönetilen doğu imparatorluğu, 1453 yılına değin varlığını sürdürmüştür
Roma uygarlığı, kültürel olarak yoğun biçimde ilham ve misal aldığı Antik Yunan ile birlikte klasik antikiteye dahil edilir Antik Roma Batı dünyasındaki hukuk, savaş, sanat, edebiyat, mimari, teknoloji ve dil konularının gelişimine büyük katkıda bulunmuştur ve hâlen de günümüz dünyası üzerinde büyük etkiye sahiptir
Orta Çağ
Roma İmparatoru I Theodosius'un 395 yılında ölmesi üstüne imparatorluk ikiye ayrıldı İtalya bu iki devletten biri olan Batı Roma İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi Batı Roma İmparatorluğu artı yaşamadı 410 yılında Vizigot kralı I Alarik Roma'yı yağmaladı En son Roma İmparatoru olan Romulus Augustus 476 yılında Cermen komutanı Odoakr tarafından tahttan indirildi 493 yılında İtalya Ostrogot kralı Theoderich'in orduları göre işgal edildi 552 yılında Doğu Roma (Bizans) İmparatoru Jüstinianos'un komutanları Belisarius ve Narses Güney ve Orta İtalya'yı ele geçirdiler 569 yılında ise bir Cermen ulusu olan Lombardlar Kuzey İtalya'da Milano gibi çoğu kentleri ele geçirdiler
Bizans egemenliği döneminde İtalya'da Katolik kilisesi ortaya çıktı İtalya'daki otorite boşluğunı doldurarak sadece din açısından değil, siyasi açıdan da etkin bir kurum haline geldi Papalar bir Cermen ulusu olan Frankları idare eden Karolenj hanedanıyla işbirliği yaparak kendilerini Lombardlardan korumaya çalıştılar 751 yılında Lombardlar güneye inerek Ravenna'yı ele geçirdiler Papa Franklardan destek istedi Franklar Lombardları yenerek Orta İtalya'yı Papa'ya geri verdiler Böylece Roma kenti civarında egemen bir Papalık Devleti resmileşmiş oldu 774 yılında Franklar Lombardların İtalya'daki egemenliğine adamakıllı son vererek İtalya'yı kendilerine bağladılar Frankların kralı Şarlman 800 yılında Papa'nın elinden taç giyerek Roma İmparatoru duyuru edildi Şarlman'ın 814 yılındaki ölümüne değin geçen vakit her tarafında günümüzdeki İtalya, Almanya ve Fransa toprakları Karolenj İmparatorluğu'nun bayrağı aşağıda birleşmiş oldu
843 yılında Şarlman'ın oğlu Dindar Ludwig'in ölümünden sonra 3 oğlu Verdun Antlaşması'nı imzalayarak Karolenj İmparatorluğu'nu üç parçaya ayırdılar Kuzey İtalya bu üç krallık arasında Orta Frank Krallığı'nın elinde kaldı Benzer yıllarda Güney İtalya da Müslüman Arapların istilalarına kasıt oldu 827 yılında Sicilya Arapların eline geçti ve Sicilya Emirliği kuruldu 846 yılında Araplar Roma'yı yağmaladılar
11 asır da İtalya'da Roma İmparatorluğunun çökmesinden bu yanlamasına süren curcuna dönemi bir nebze olsun azaldı Çeşitli kentlerde irili ufaklı devletler ortaya çıktı Venedik Cumhuriyeti, Ceneviz Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Lombard Birliği, Napoli Krallığı ve Floransa Cumhuriyeti gibi bu devletler kendi aralarında ve diğer ülkelerle savaştılar Bu devletlerin vatandaşı olan çoğu İtalyan 1095 yılında başlayan Haçlı Seferlerine katılarak Orta Doğu'ya gittiler İslam uygarlığıyla yapılan ticaret ve kültür alışverişi İtalyan kültürüne büyük katkılarda bulundu 15 yüzyılda başlayan İtalyan Rönesansına zemin hazırladı
Yeni Çağ
Rönesans
15 yüzyılda Rönesans İtalya'da doruğuna ulaşmıştır
İşgal dönemi
İtalya'nın birleşmesi
19 yüzyılın ilk yıllarında İtalya I Napolyon kadar işgal edilerek Fransız etkisi altına girdi Viyana Kongresi İtalya'nın Fransız işgalinden önce yöneten hanedanlara geri verilmesini öngörüyordu Böylece Papalık Devleti, SardinyaPiemonte Krallığı, Toskana Grandüklüğü, Modena Düklüğü ve LombardiyaVenedik Krallığı her tarafta kuruldu Ama Carbonari adı bahşedilen dar dernekler İtalya'nın birleşmesi için çalışmaya başladılar Giuseppe Mazzini ve Giuseppe Garibaldi birleşme hareketinin öncüleri arasında yer alıyorlardı Hem Sardinya kralı II Victor Emmanuel de bu birleşme hareketini destekleyenler arasındaydı
1848 yılında Lombardiya Avusturya'nın elinde bulunuyordu İtalya'yı birleştirmek konusunda Fransa'nın desteğini almayı başaran İtalya, 1859'da Fransa ile birlikte Avusturya'yı mağlup etti ve 11 Kasım 1859'da Avusturya ile Piyemonte arasında Zürih'te barışma antlaşması yapıldı Buna tarafından; Avusturya, Lombardiya'yı Piyemonte'ye verdi Venedik dahil elde etmek üzere öteki İtalyan Devletleri arasında bir konfederasyon teşkil edilmesi ve konfederasyonun fahri başkanının papa, fiili başkanının Piyemonte olması kabul edildi Bir zaman sonra Kuzey İtalya'daki ufak devletler de Piyemonte'ye katılma kararı aldılar Böylece tüm Kuzey ve Orta İtalya Piyemonte'ye katılmış oldu 1870'de Roma ve 1886'da Venedik, İtalya birliğine dahil oldular Bunların da iştiraki sonucu İtalyan Milli Birliği tamamlanmış oldu İtalya Krallığı kuruldu
Yakın Çağ
1861 yılında İtalya Krallığı kurulunca İtalya Roma döneminden daha sonra ilk kez tek bir ülke haline gelmiştir Bundan sonradan öteki Avrupa ülkeleri gibi kolonileşme yoluna giden İtalya Osmanlı Devleti'na karşısında yaptığı Trablusgarp Savaşı'nı kazandı Libya, Etyopya ve Somali gibi bir takım Afrika ülkelerini işgal etti
I Dünya Savaşı'ndan daha sonra Türkiye'ye ait Oniki Adaları eline geçirdi 19221943 yılları aralarında İtalya Benito Mussolini'nin liderliği aşağı Faşizme yöneldi II Dünya Savaşı'nda yenilmesinden daha sonra büyük bir çökme yaşadı İtalyan halkı 1 Ocak 1948 tarihinde yeni bir anayasayı onaylayarak cumhuriyeti duyuru etti 4 Nisan 1949 tarihinde NATO'nun, 25 Mart 1957 tarihinde de Avrupa Birliği'nin kurucu üyeleri aralarında yer aldı


*