İyi ki Doğdun Sanat Güneşi! 32 Madde ile Klasik Türk Müziğinin Kadife Sesi Zeki Müren

Oyuncu, tiyatro sanatkarı, dizayncı, şair, kelam müellifi, bestekar ve müzikçi... Türk Sanat Müziği'nin kadife sesi, San'at Güneşi, bir periyoda damgasını vurmuş şahane ses Zeki Müren, tahminen de sözcüklerle anlatılamayacak kadar büyük bir insan. Onun yazdığı müzik kelamları ve bestelediği müzikler, bugün hala en beğenilen sohbetlerin gerçekleştiği masaların vazgeçilmez modülleri. Sanata ömrünü vermiş bu hoş istekli insanı, doğumunun 90. yılında biraz da olsa hatırlayalım ve onun ruhumuzu okşayan sesini duyalım istedik...


1. 6 Aralık 1931 tarihinde dünyaya geldikten sonra, Zeki Müren bir Cumhuriyet çocuğu olarak hayatının birinci yıllarını yaşadı.



2. Bursa'nın Ortapazar Caddesi'nde, Kaya ve Hayriye Müren çiftinin çocuğu olarak başladı hayata. Yaşama dair birinci hislerini, o caddede bulunan ahşap meskende geçirdi Zeki Müren.



3. Birinci gençlik yıllarında, yeteneği öğretmenleri tarafından keşfedildi.



Bu sayede, müzikli okul müsamerelerinde baş rolleri oynamaya başladı. Hayatındaki birinci rolü, bu müsamerelerden birindeki çoban rolüdür ve ileride, bu günleri hasretle anacaktır Zeki Müren.

4. Lise yıllarına geldiğinde, babasından İstanbul'a gitmek için müsaade istedi. Onay verilmişti, Zeki Müren, İstanbul Boğaziçi Lisesi'ne başlayacaktı.



5. Akabinde, Zeki Müren imtihanlarının hepsini geçerek İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisi'ne (şimdiki Mimar Sinan Üniversitesi) girer.



İlerleyen yıllarda, Yüksek Süsleme Kısmı Sabih Gözen atölyesinden mezun oldu. Desen çalışmalarını öğrencilik yıllarından başlayarak pek çok kere stantlar ve ilerleyen yıllarda da bu uğraşından vazgeçmez.

6. Müzik ile dolu öğrencilik yılları...



Zeki Müren, Bursa'da tamburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve tarz dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başladı. 1949'da, Boğaziçi Lisesi'nde okurken sinema direktörü ve yazan Arşavir Alyanak'ın babası Agopos Efendi ile bir öbür hocası Udi Krikor'dan aldığı derslerle de musiki eğitimini sürdürdü. Daha sonra fasıl musikisini âlâ bilen ve geniş bir repertuvarı olan Şerif İçli'den çeşitli eserler meşk etti; Refik Fersan'dan, Sadi Işılay'dan, Kadri Şençalar'dan faydalandı.

7. TRT Stüdyolarını mest eden genç bir adamın sesi...



1950 yılında şimdi üniversite öğrencisiyken, TRT İstanbul Radyosu'nun açtığı ve 186 adayın katıldığı solist imtihanını birincilikle kazandı Zeki Müren. O günden bugüne, onun sesini duyabilmek bir talih olarak görüldü.

8. Birinci radyo konseri...



1 Ocak 1951'de, İstanbul Radyosunda canlı olarak yayımlanan bir programda birinci radyo konserini verdi ve bu konseri çok beğenildi. Bu konserde kendisine eşlik eden saz takımı Hakkı Derman, Serif İçli, Şükrü Tunar, Refik Fersan ve Necdet Gezen'den oluşuyordu. Konserden sonra Hamiyet Yüceses stüdyoyu arayarak kendisini tebrik etti. O yıllarda TRT Ankara Radyosu, Anadolu'da en çok dinlenen radyo idi ve İstanbul Radyosu Anadolu'dan net olarak dinlenemiyordu.

9. "Muhabbet Kuşu"



Tıpkı hafta klarnet sanatçısı Şükrü Tunar Müren'i Yeşilköy'de kendisine ilişkin plak fabrikasına götürerek yeniden kendi yapıtı olan 'Muhabbet Kuşu' müziğini plağa doldurttu. Bu plak sayesinde Müren tüm Anadolu'da tanındı.

10. Zeki Müren'in 15 yılını verdiği radyo programları...



Zeki Müren, bu başarılı birinci konserden ve plak çalışmasından sonra Türkiye radyolarında sistemli olarak eserler seslendirmeye başladı. Radyo programları on beş yıl sürdü, bunların birden fazla canlı yayın programlarıydı.

11. Radyolardan tüm Türkiye'ye seslendi: "Ne o bensiz edebilir ne temelli gidebilir"



12. Birinci sahne konserini 26 Mayıs 1955 tarihinde verdi.



Müren bundan sonra kendini daha çok sahne ve plak çalışmalarına verdi. Birinci sahne konserini 26 Mayıs 1955 tarihinde verdi. Ekseriyetle kendi dizayn ettiği sahne kıyafetlerini giyiyordu. Saz heyetine tek tip kıyafet giydirmek ve T podyum kullanmak üzere çeşitli yenilikler getirdi.

13. Maksim Gazinosu mesleği



Maksim Gazinosu sahnelerinde aralıksız 11 yıl Behiye Aksoy ile dönüşümlü olarak sahne aldı.

14. 1976'da Londra'daki Royal Albert Hall'da konser vererek bu yerde sahne alan birinci Türk sanatçı oldu.



15. Zeki Müren 600'ü aşkın plak ve kaset doldurdu.



16. Kimi vakit tartışmalara neden olan özel hayatı...



Zeki Müren hayatı boyunca hiç evlenmedi. 1950'lerin Türkiye'sinde alışılmış kalıpları zorlayan elbiseleri ve sahne davranışı ile halkın ilgisini daima olarak üstünde tutmayı başardı. Mesleğe başladığı birinci yıllarda daha sıradan kıyafetler ve saç tarzları taşımasına karşın ilerleyen yıllarda kadınsı kıyafetler, saç modelleri ve makyajı ile sahnelerde yer aldı. Kendisi hiçbir zaman cinsel yönelimi ile ilgili bir açıklama yapmadı ve vakit zaman ismi bayanlarla anıldı lakin genel kanaat eşcinsel olduğu istikametinde idi.

17. Altın Plak Ödülü'nün birinci sahibi.



Müren, 1955'te 'Manolyam' isimli müziğiyle Türkiye'de birinci kere verilen Altın Plak Ödülü'nü kazandı. 1991 yılında Devlet Sanatçısı seçildi.

18. Bestelediği birinci müzik ve ardından gelen 300'ü aşkın beste.



300 dolayında müzik besteledi. On yedi yaşındayken bestelediği 'Zehretme hayatı bana cânânım' mısrasıyla başlayan acemkürdi şarkı bestelediği birinci müziktir. 'Şimdi Uzaklardasın' (suzinâk), 'Manolyam' (kürdilihicazkâr), 'Bir Demet Yasemen', 'Gözlerinin İçine Öteki Hayal Girmesin' (nihavend) güfteli, 'Elbet Bir Gün Buluşacağız' üzere müzikleri sık sık okunan, en sevilen müzikleridir. Zeki Müren bu müzikleri plaklara da okumuş, ölümsüzleştirmiştir.

19. Askerlik yılları.



Askerliğini 1957-1958 yıllarında yedek subay olarak Ankara Piyade Okulu (6 ay), İstanbul Harbiye Temsil Ofisi (6 ay) ve Çankırı'da (3 ay) yaptı. Zeki Müren'in Karagöz sanatkarı Hayali Saf Deri, Metin Özlen tarafından hazırlanan kuklası doğum yeri olan Bursa'da sahne aldı.

20. Sinema mesleğine başlangıç.



Zeki Müren, 1954 yılında, Beklenen Müzik adlı sinemada sinema oyunculuğuna başladı ve bu sinema ile yakaladığı muvaffakiyet, sinema mesleğinin genişlemesine neden oldu.

21. Zeki Müren 18 sinemada daha oynadı ve bu sinemaların birçoklarında, müzikleri kendisi besteledi.



22. Tiyatro mesleği.



1965'te de Arena Tiyatrosu'nca sahneye koyulan Çay ve Sempati adlı oyunda baş rolü oynayan Zeki Müren, bu alanda da başarılı olabileceğini herkese gösterdi.

23. Bu devirde, Zeki Müren kurallı ve ağdalı bir Türkçe konuşmaya itina göstermesi ile ün salmıştı.



24. "Müziğin Paşası"



'Müziğin Paşası' olarak anılması, 1969'da Aspendos konserinden sonra birinci kez Antalya halkının kendisi için kullanmasıyla başlamıştır. Kendisi, bu biçimde anılmaktan şad olmakla birlikte, neden bu sıfata uygun görüldüğünü bilmediğini açıklamıştır.

25. Sahne kıyafetlerini kendi tasarlayan bir yıldız: "Sanat Güneşi"



Zeki Müren, başarılı yorumculuk ve oyunculuk mesleklerinin yanı sıra yüksek eğitimini aldığı desen dizaynına da devam etti. Sahne kıyafetlerinin pek birçoklarını kendisi tasarladı. Artık birçok kişi tarafından 'Sanat Güneşi' olarak anılmaya başlandı.

26. Fotoğrafla de uğraşan Müren öğrencilik yıllarından itibaren gerek desenlerini, gerekse fotoğraflarını pek çok vilayette sergiledi.



27. Yorgun bir ruhun dizeleri: "Bıldırcın Yağmuru"



1965 yılında 100'e yakın şiirinin yer aldığı Bıldırcın Yağmuru isimli kitabı isimli şiir kitabını çıkardı. Bu kitabında yer alan şiirlerinden bazıları Pembe Yağmurlar, Bursa Sokağı ve İkinci Sadık Dost.

28. BBC arşivinden kısa bir belgesel...



29. Zeki Müren'in doğum günü olan 6 Aralık, Türk Sanat Müziği Günü olarak kutlanmaktadır.



30. Sanat dolu bu ömür, 1991 yılında 'Devlet Sanatçısı' unvanına layık görülecek ve ne yazık ki, 24 Eylül 1996 tarihinde son bulacaktı.



Zeki Müren kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı nedeniyle hayatının bilhassa son 6 yılında sahne hayatından ve medyadan uzaklaştı. Bodrum'daki meskeninde inzivaya çekildi. 24 Eylül 1996 günü, TRT İzmir Televizyonunda kendisi için düzenlenen merasim sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini yumdu.

31. Zeki Müren bugün yaşasaydı 90 yaşında olacaktı. Onu bir sefer daha anmak için: "Gitme Sana Muhtacım"