İyilik zamanı ilik zamanı

Lütfen siz de Kızılay Türkök’e gelin, üç tüp kan vererek yaşama tutunmayı bekleyen binlerce beşere umut olun. Bununla da kalmayıp şayet bir hastayla doku kümeniz eşleşiyorsa, bağışçı olmaktan vazgeçmeyin. Hele ki nakil tarihine yakın vakitlerde hiç geri dönmeyin! Zira burada yalnızca kişilerin umutlarını söndürmekle kalmıyorsunuz, onların ömrünü da tehlikeye atmış oluyorsunuz! Mevzuyu Prof. Dr. Barış Malbora’yla enine uzunluğuna konuştuk...

- Imamım, nedir sorun?

Sorunun kaynağı ömrü tehdit eden illetler. Yeryüzünde o denli marazlar var ki günümüz haber ve teknolojisinde tek tahlil, maatteessüf kök hücre nakli...

- Nedir o illetler?

Lösemi ve kan/kemik iliği kanserleri. Doğal öteki organ kanserleri, doğumsal metabolik illetler, bağışıklık sistemi zayıflıkları ve Akdeniz anemisi üzere doğumsal kansızlıklar. Bunların da günümüzdeki tek kesin tahlili kemik iliği nakli...

- Evet ‘kök hücre nakli’yle ‘kemik iliği nakli’ tıpkı şey mi?

Şöyle ki, “kemik iliği nakli” bir kök hücre nakli. Lakin kök hücre naklinin tek kaynağı kemik iliği değil. Kök hücre kaynağı olarak, sıklıkla kemik iliği kullanıldığı için “kök hücre nakli” ile “kemik iliği nakli” eşanlamlı üzere kullanılıyor.

Gelelim esas soruna... Kişiler donör olmak için kan veriyor. Buraya kadar her şey şahane! Lakin ilik bekleyen bir hastayla ‘doku uyumu’ tespit edilip onaylandığında ve Türkök tarafından verici olması talep edildiğinde bağışçı birdenbire ilik vermekten vazgeçebiliyor. Neden?

Evet, üzülerek söylüyorum ki bağışçılarımızın yaklaşık yüzde 20’si iş başa düştüğü hengam bu süreçten cayıyorlar!

- Her 5 kimseden biri yani...

Evet. Kemik iliği bekleyen kimi hastalarımızın birden ziyade tam entegrasyonlu verici adayı olabiliyor. Onlar daha şanslı. Bir aday vazgeçerse acilen başkasına yöneliyoruz. Lakin bazen, bir hastaya bu koskoca yerkürede sırf bir verici adayı iyi oluyor. Bu durumda o bir tek istekli bireyin “bağışçı” olmaktan vazgeçmesi hem hasta olan evlatlarımız hem onların aileleri hem de bizim için büyük bir hayal kırıklığı! Düşünebiliyor musunuz, 3 yaşında, yüksek risk lösemi tanısı konmuş bir hastanız var. Tüm kemik iliği bankalarından taramaları yapmışsınız, sırf bir verici müsait. O vericiden ilik toplanması için talepte bulunuyorsunuz. O da vazgeçtiğini söylüyor! O anne-baba için yerkürenin sonu! Bu vazgeçişlerin birçok nedeni var...

- Korkuyorlar mı?

Evet, nedenlerden biri kaygı. Lakin insan bilmediğinden korkar. Halkımız da bu hususta yerinde malumata sahip değil. Yapılan sürecin kendi hayatlarını tehlikeye atmayacağını net bir formda anlasalar ben inanıyorum ki verici adayı olup kemik iliği bağışı talebi geldiği devir, koşa koşa kök hücrelerini vermeye gidecekler!

- Bu işin ehemmiyetini mi anlamıyorlar?

Bu da işin gayrı bir açısı. Kemik iliği nakli olmaya muhtaç o şık evlatlarımızı hastane odalarında bir ziyaret etseler, bu işin ne kadar değerli ve yaşamsal olduğunu anlayacaklar. Sanırım bize de vazife düşüyor, daha çokça farkındalık yaratmamız gerekiyor. Türkök ve hastanemizin düzenlemiş olduğu “Şimdi uygunluk vakti, artık ilik zamanı!” üzere kampanyaları daha sık aralıklarla tekrarlamalıyız mesela.

- Eşleri, anaları, pederleri mı itiraz ediyor imamım?

Maatteessüf bu da bir başka neden. Mesela kemik iliği nakli olması gereken bir hastamla teyzesi arasında tam doku kümesi armonisi vardı. Bunu öğrenince dünyalar bizim olmuştu. Nakil için tüm hazırlıkları yaptık ve hastaya verdiğimiz kemoterapilerle artık geçmişe dönüşümü olmayacak biçimde nakle hazırlanıyorduk ki ilik vericisi olan o teyzenin kocası, eşinin bağışçı olmasını istemedi! Kocası kabul etmediği için de küçük hastamıza nakil yapamadık! Neyse ki yerküre kemik iliği bankaları taramalarımızda tam entegrasyonlu diğer bir bağışçı bularak başarılı bir nakil gerçekleştirdik. Şanslıydık. Hastamız şu an sağlıklı bir hayat sürüyor. Gerçi bunun tam aksi örneklerimiz de yok değil. Kahraman Mehmet mesela. Mehmet, yerkürede çok az görülen bir illete sahip iki kardeşine can verdi. Keşke herkes Mehmet üzere mert olabilse...

- Vazgeçenlerin bir kısmının para istediğini duydum, bu sahih mu?

Evet. Bu tıp durumlarla da karşılaşıyoruz. Allah’tan yasalar bunun önüne geçmek için çok şık duvarlarını örmüş durumda. Türkök de bu mevzuda çok olumlu adımlar atıyor. Mesela, bağışçı ve hasta nakilden 2 yıl sonrasına kadar muhakkak yüz yüze gelemiyorlar. Kimlikleri de saklı tutuluyor. Nakilden 2 yıl sonra iki tarafın da onayı olmak koşuluyla bir araya gelmeleri mümkün.

DİKKAT DİKKAT... NAKİLDEN AZ BİR MÜHLET EVVEL LÜTFEN VAZGEÇMEYİN!

- “Elbette hepimiz bağışçı adayı olalım. Lakin asıl süreç, bir hastayla dokunuzun tam olarak uyduğunu öğrendiğiniz devir başlıyor.”

- “Eğer bu aşamada vazgeçerseniz, hasta önemli bir illetle pençeleşmeye devam edecek ve tahminen de ömrünü kaybedecek! Bunun manevi yükü çok ağır. En berbatı, doku eşleşmesi sonrasında verici olmayı kabul edip nakilden 1 hafta-10 gün evvel, bizler tarafından hastalara kemoterapiye başladığımız süreçten sonra vazgeçmek... Bu devirde hastaya verdiğimiz kemoterapi, onların kemik iliğini geri dönüşümsüz ortadan kaldırıyor.”

-“Ben bu süreci uzaya atılan rokete benzetiyorum. Roketi uzaya fırlattıktan sonra ‘Pardon, geri dönmem gerek!’ deme lüksümüz yok! Bunun üzere bir şey bu hazırlama süreci. Şayet bu noktada vazgeçilirse, hastayı kemik iliği zayıflığından kaybetmek çok uzak ihtimal değil. Ben bu noktada yasal düzenlemelerle vericilere de yaptırım getirilmeli fikrindeyim. Her aşamada vazgeçme hakkına sahipsiniz lakin lütfen nakile çok az bir vade kala vazgeçmeyiniz!”

KİMLER DONÖR OLABİLİYOR?

“18 ile 50 yaş arasında, rastgele bir kronik illeti, bulaşıcı marazı (hepatit B, C gibi) olmayan herkes.”