Kabızlık ve tanımı nasıldır? Kimlerde görülür?

Kabızlık nedir, tarifi nasıldır?

Kabızlık çok öznel, şahsa nazaran değişen bir şikayet olduğu için bazen hastalar farklı dışkılama alışkanlığını kabızlık olarak değerlendirebilirler. Her gün dışkılama yapmamayı kabızlık sayabilirler.

Tabip olarak kabızlığı aşağıda sayacağımız değişikliklerden birinin varlığı olarak tanım edebiliriz. Dışkılama esnasında ziyade ıkınma muhtaçlığı, mütemadi sert dışkılama, dışkılama sonrası tam boşalamama hissi, dışkılamaya elle destek gereksinimi ve 3-4 günde bir dışkılamak. Tabi bu durumların arada sırada olması kabızlık olarak kıymetlendirilmez.

Kimlerde görülür?

Her yaşta kabızlık görülmesine karşın ileri yaşlarda ve bayanlarda daha sık görülür. Bebek ve çocuklarda da sıklıkla görülür.

Kabızlığın cinsleri var mıdır?

Evet, kabızlığı ikiye ayırabiliriz. Kronik (müzmin) kabızlık; ekseriyetle yaşlılarda görülen ve uzun vakittir olan kabızlık biçimidir; kimi ilaçlar, barsakları etkileyen birtakım marazlar bu cins kabızlığa yol açar. Akut kabızlık ise yeni gelişen kabızlık formudur. Sebebinin ne olduğu araştırmak gereklidir.

Kabızlığın sebepleri nelerdir?

Çok çokça sayıda kabızlık sebebi vardır. Bu sebepleri beş kümede toplayabiliriz. Barsakta tıkanıklık yapan illetler (kanser, dışkı taşlaşması vb), dahilî marazlar (şeker illeti, guatr marazı vb), had ve kas illetleri (Multipl Skleroz, Parkinson, hareketsizlik vb), ilaçlar (antidepresanlar) ve sebebi bulunamayanlar. Bunlar içinde sebebi bilinemeyen kabızlık, hastaların büyük kısmını oluşturur.

Kabızlığı sebebini bilmek gerekir mi?

Şayet kabızlığın sebebini bilirsek tedavimiz de ona nazaran değişecektir. Şeker illeti olan birinde kabızlık için tedavimiz diğer, evlatta yiyecek değişikliğine bağlı kabızlığın tedavisi gayrı, barsak kanserine bağlı kabızlığın tedavisi elbette ki farklı olacaktır.

Kabızlığın sebebini öğrenmek için ne yapmak gerekir?

Öncelikle hastanın nitekim kabız olup olmadığına karar vermek gerekir. Birtakım hastalar her gün dışkılama yapmadıklarında kendilerinde kabızlık var zannedebilirler.

Tabip olarak kabız olduğu belirlediğimiz insanlarda kabızlığın müddetini ve başlangıç devrini sorguluyoruz. Bebeklikten beri olanlara gayrı, genç yaşta başlayıp uzun devrandır olanlara sair, son devirlerde yeni başlamış kabızlığa yaklaşım diğerdir. Kabızlıkla birlikte yandaş şikayetler sorgulanır; kanama, zayıflama, halsizlik, karın ağrısı, şişkinlik hissi üzere.

Akabinde anal (makat) ortamın muayenesi yapılır, basur, çatlak, abse, üzere marazların olup olmadığı denetim edilir. Kimi hastalarda barsakların içini görmek için kolonoskopi, barsakların çalışma suratının tesbiti üzere daha ileri tetkikler yapmak gerekir.

Her hastaya bu tetkikler yapılıyor mu?

Kabızlığın sorgulaması her hastaya yapılır. Bu sorgulama sonrası ekseriyetle doktor sebebini belirler ve tedavisini verir. Bazen bu tedavi sonucunda kabızlık düzelmez. Bu durumda hastalara tetkik yapmak gerekebilir. Ya da hastaların az bir kısmında birinci muayene sonrası bir tedaviye başlamadan bu tetkikleri yapmak gerekir. Tetkikler sonucunda kabızlık sebebine nazaran gereken tedavi verilir.

Tedavi olarak ne yapmak gerekir?

Şayet muayyen bir sebep bulunduysa o sebebe yönelik tedavi yapmak gerekir. Sebep anlaşılan değilse birinci olarak yiyeceklerdeki lif ölçüsünü artırmak, bol meyve zerzevat yemek ve likit alımını artırmak yararlı olur. Yaşlı kişilere biraz hareket etmeleri, yürüyüş yapmaları önerilir. Bu biçimde kabızlık düzelmezse ilaçlarla tedavi başlanır.

Kabızlığı önleyen azaltan besinler nelerdir?

Bilhassa bol lifli ve posalı yiyecekler kabızlığı düzeltmek için yararlıdır. Meyve zerzevatın bol tüketilmesi, kayısı, incir, zeytinyağı, baklagiller bol posalı olduklarından kabızlığı düzeltmekte yararlıdırlar. Devletimiz ve Türk mutfağı bu bakımdan şanslıdır.

Kabızlığı düzeltmek için ne ilaçları kullanmak gerekir?

Şayet yiyecek içeriğini değiştirdikten, bol likit aldıktan ve hareket ettikten sonra hâlâ kabızlık devam ediyorsa ilaç tedavisi vermek gerekir. Bu durumda dışkı kitlesini artıcı, dışkının su hacmini artıcı ve barsakların çalışmasını hızlandırıcı ilaçlar kullanılabilir.

Daima ilaç tasarrufu barsak tembelliğine yol açar mı?

Evet, birtakım ilaçları uzun müddet, yıllarca kullanmak barsakların bu ilaçlara hassasiyetini azaltır. Münasebetiyle ilaçların tesirleri azalır. Bu bir mealde barsakların çalışması için farklı ve daha kuvvetli uyarıcılara gereksinimi manasına gelir. Bu yüzden kabızlığı düzeltmekte yeme alışkanlığını değiştirmek ve gerçek dışkılamayı geliştirmek gerekir.

Yanlışsız dışkılama nasıl olmalıdır?

Dışkılama, biyolojik, ruhsal ve toplumsal tarafları olan bir faaliyettir. Bu üç faktörün her birisinin sağlıklı ve münasip koşullara sahip olması gerekir ki yanlışsız bir dışkılama olsun. Bu faktörlerden birisinde bir eksiklik ve ya anormallik olursa hem yanlışsız dışkılama olmaz, hem kabızlık gelişir hem de illetler ortaya çıkabilir. Mekân değişiklikleri, seyahat, alışık olunandan farklı yemekler yemek, ağır gerilim altında olmak da dışkılama nizamını bozup kabızlık yapabilir.

Rastgele bir marazı olmayan bireyler için akıllıca dışkılamayı şu formda önerebiliriz. Dışkılama gereksinimi olduğunda bekletmeden tuvalete gidilmeli, tuvalette uzun vade beklemeden ve çok ziyade ıkınmadan dışkılama yapıp bitirilmelidir. Tam boşalayım diye beklemek, dışkılama mühletinin birçoklarını ıkınarak geçirmek, gazete okuyacak sigara içecek kadar beklemek sahih değildir.

Yanlışsız dışkılama için davranış değişikliği yapmak gerekir mi?

Birtakım alışkanlıkları edinmekte yarar var. Her gün görünür saatte, münhasıran bir öğün sonrası, mesela kahvaltı sonrası ya da akşam yemeği sonrası tuvalete oturup barsakları dışkılamaya alıştırmak yararlıdır. Çömelme ile makat nahiyesi kasları gevşeyeceği için alaturka tuvalet daha münâsib olabilir.

Kabızlığın hususî durumları var mıdır?

Çocuklarda, gebelerde, yatalak hastalarda ve ameliyat sonrası gelişen kabızlık özellik arzeder. Çocuklarda yeni yiyeceklere başlayınca kabızlık olabilir. Besinlerin düzenlenmesi ve süreksiz ilaçlarla bu kabızlık düzelebilir. Bazen de makat ortamında olan çatlaklar dışkılamayı ağrılı hale getirdiğinden, evlat dışkılama yapmak istemez ve kabızlık olur. Gebelikte görülen kabızlık barsakların sıkışması sonucu olur. Yeniden diyet düzenlemesi ve kimi ilaçlarla kabızlık giderilir. Yatalak hastaların bol posalı besinlerle beslenmeleri ve hafif dışkı yumuşatıcılar kullanmaları yararlıdır. Ameliyat sonrası kabızlık olduysa bu durumda katiyen tabibe muayene olmalı ve ameliyata bağlı bir aksilik olup olmadığı denetim edilmelidir. Barsakların çalışması ile ilgili bir aksilik yoksa ilaçlarla kabızlık düzeltilir.

Kabızlığın ameliyatla tedavisi var mıdır?

Çok nadir durumlar haricinde, yalnızca kabızlık için ameliyat yoktur. Lakin bebek ve çocuklarda görülen, barsakları çalıştırıcı sonların yokluğu (Hirschprung) illetinde, ileri raddede tembel barsaklarda (kolonik inertia), makatı tıkamış, taşlaşmış dışkı varlığında (fekalom) ya da kolon kanseri üzere durumlarda ameliyat yapılabilir.

Kabızlık tedavi edilmezse öbür illetler oluşur mu?

Evet, kabızlığın devam ederse dışkılama esnasında ıkınmak da gerekli olur. Daima ıkınma makat kesiminde basur, çatlak ve makat sarkmasına yol açabilir. Çok ileri vakalarda katılaşıp taş haline gelmiş dışkı barsak tıkanmasına, velev delinmesine yol açabilir. Tabi en başta kabızlığın tedavi gerektiren öteki bir hastalık sebebiyle olmadığından emin olmak gerekir.