KADIN HAKLARI ve SOSYAL HİZMET

KADIN HAKLARI ve SOSYAL HİZMET Kadınların ilerlemesini engelleyen etmenler politik,ekonomik, sosyal, kültürel, hukuki, eğitsel ve dini koşullarla yakından ilişkilidir Bu unsurlar ailede,toplumda, milli, yöresel ve uluslararası düzeyde kadınlara yönelik eşitsizlik, adaletsizlik ve sömürücü koşulların ortaya çıkmasına neden olmaktadır Kadın On Yılı’nda “eşitsizlik, kalkınma ve barışma hedeflerinin saptanması, kadınların ulusal düzeyde statülerinin geliştirilmesi, kadınların ayrıma emrindeki tutulmasının önlenmesi, kalkınmanın nimetlerinden ve her türlü kaynaklardan eşdeğer şekilde yararlanması için araştırmalar yapılmıştır On takvim dönemin ilk yarısındaki gelişmeleri denetlemek için 1980 yılında Kopenhag’da II Dünya Kadın Konferansı düzenlenmiştir Konferansın gerisinde “Kadınlara karşısında Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi 1 Mart 1980 tarihinde aza ülkelerin imzasına açılmıştır Türkiye sözleşmeyi 1985 yılında imzalamıştır 1995 yılında Pekin’de toplanan IV Dünya Bayan Konferansı sonunda oluşturulan Pekin Deklarasyonu ve Eylem Planı, bayanerkek eşitliğini gerçekleştirmeye yönelik fiziksel politikalar ortaya koymuştur Kadın sorunları konusunda toplumsal duyarlılığın artırılmasını sağlayan konferansta Türk delegasyonunca üç konuda taahhütlerde bulunulmuştur Bu taahhütlere tarafından 2000 yılına değin: 1 Kadın okur yazarlık oranı % 100’e çıkarılacak, 8 takvim zorunlu aralıksız eğitime geçilecektir 2 Anne ve çocuk vefat oranı % 50 oranında azaltılacaktır 3 Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesine konulan çekinceler kaldırılacaktır EĞİTİM Kadınlara eğitim düzeyi erkelerle karşılaştırıldığı vakit kadınlar aleyhine bir şart görülmektedir Ülkemizde bu eşitsizliği ortadan kaldırmak nedeniyle büyük çabalar harcanmaktadır Örneğin gerekli temel eğitimin 8 yıla çıkarılması ve Genç Kız ve Kadınların Eğitiminin Geliştirilmesi Projesi gibi Sonuçları daha belirgin şekilde göstermek nedeniyle okur yazar olmayan ve akademi mezunu olan bayan ve erkekler karşılaştırılmıştır Buna tarafından 1985 yılında okur yazar olmayan kadınların oranı % 348 (yani her üç kadından biri okur yazar yok), 1990 yılında % 307 ve 1998 yılında Nisan ayı itibarıyla okur yazar olmayan kadın oranı % 224 (yani her beş kadından biri okur yazan)’tür Okur yazar olmayan erkeklerin oranına bakıldığında,1985 yılında % 124 (81), 1990 yılında % 101 (her 10 erkekten biri okur yazan değil) ve 1998 yılı Nisan ayı itibarıyla %59 (her 20 erkekten biri okur yazan değil)’dur Bu durum, okur yazan olmayan kadınların oranının erkeklere göre epeyce yüksek olduğunu ortaya koymaktadır Benzer şekilde 1998 yılı Nisan ayı itibarıyla yüksekokula sürekli erkeklerin oranı % 54 iken, kadınların oranı % 28’dir Son 10 yılda kız öğrenci sayısındaki maksimum yükselme kadınların zaten yoğun olduğu beşeri bilimler, hoş sanatlar ve eğitim gibi alanlarda olmuş fakat geleneksel olmayan ticaret ve iş yönetimi alanlarındaki kadınların oranı da manâlı bir sıçrama göstermiştir Kadınların okula gitmeme nedenleri ise: Okul masraflarının yüksek olması Küçük kardeşe görmek zorunda almak Konut işlerinde ailesine yardımcı olmak Ailenin müsade vermemesi Ekonomik katkı karşılamak zorunda olmaktır Düşük eğitim düzeyi, kadının toplumsal statüsünün de düşük olmasına, erken yaşta yapılan evliliklere ve dolayısıyla yüksek doğurganlık oranlarına yol açmaktadır Eğitimde kadının durumunu bu şekilde özetledikten sonra kadın ve sağlığa ilişkin verilere bakabiliriz SAĞLIK Kadın ve sağlık denildiğinde üreme sağlığı akla gelmektedir Bazı istatistiklere tarafından sıradan doğurganlık oranı % 27’dir Bu oran Doğu Anadolu’da % 44, Batı Anadolu’da ise % 2’dir En süratli doğurganlık, 2024 yaşları arasında görülmektedir Hiçbir doğum teftiş yöntemi kullanmayanların oranı % 20’dir Toplam düşük hızı % 294’tür Bir defa ve seve seve düşük yapanların oranı %28’dir Can Atarak düşük hızı % 179’dur Kendiliğinden düşük hızı % 115’tir 15 yaşındakilerin % 1’i, 16 yaşındakilerin % 34’ü, 17 yaşındakilerin % 81’i, 18 yaşındakilerin % 15’i anne olmuştur veya gebedir Anne ölüm hızı yüz bin canlı doğumda 542’dir Anne ölüm hızının bayan ölümlerindeki payı % 52’dir Doğumların % 40’ı evde gerçekleşmektedir Bayan ve çocuk hastanesi sayısı toplam 45’tir HIVAIDS hastalarının % 25’i ise kadındır Doğurganlık oranının yüksek oluşu çoğu akıcı ile yakından ilişkilidir Ilk evlenme yaşının düşük olması, eğitim düzeyi (eğitimli olmayan kadınların ilkokul mezunu olan kadınlara göre bir artı doğum yaptıkları saptanmıştır) ile doğurganlık epeyce yakından ilişkilidir Doğurganlık oranında belirgin bölgesel farklılıklar göze çarpmıştır Bunun esas nedeninin tekrar düşük eğitim düzeyi ve kadın statüsü olduğu unutulmamalıdır SİYASET Kadınların siyasal yaşama katılımı Cumhuriyet Türkiyesi’nde 1923 yılında Kadınlar Ahali Fırkası’nın kurulması ile başlamıştır 1924 yılında benzer amaçla Türk Kadınlar Birliği Derneği kuruldu 1930 yılında kadınlara Belediye seçimlerinde, 1933 yılında muhtar ve ihtiyar heyeti ve nihayet 1934 yılında milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir ve 1935 yılında kadınlar ilk olarak bu haklarını kullandılar ve parlamentoya Cumhuriyet tarihinin en yüksek oranlı (%48) katılımı sağlanmıştır Türkiye’de 1946 yılında fazla partili sisteme geçilmesiyle birlikte yapılan toplam 13 genel seçimde 1983 yılı ve 1999 yılı seçimleri hariç TBMM’ne giren bayan milletvekili oranı %22yi geçmemiştir Son seçimlerde TBMM’ne giren bayan milletvekili sayısı toplam 550 içinden 24’cins Bu da %43’e karşılık gelmektedir İSTİHDAM ve SOSYAL GÜVENLIK 1997 yılı verilerine tarafından 12+ yaştaki kadınların %2522’si erkeklerin %699’u iş gücüne katılmaktadır Bu durum kadınlar lehineymiş gözükse de doğrusu koşul böyle değildir Çünkü kadınların %562’si ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır (erkeklerin %99’u) Millet kesiminde üstteki seviye idareci olarak çalışan kadınların oranı düşüktür 1995 verilerine tarafından müsteşar düzeyinde olan kadınların oranı %21, genel müdür değil, genel müdür yardımcısı oranı %103’türHer üç öğretim elemanından 1’i (%331) ve her 5 profesörden 1’i (%212) kadındır Bu koşul bir fazla Avrupa ülkesinden daha yüksektir Kadınların meslek gücüne katılma oranının düşmesinin kayda değer bir nedeni göçtür Bu anlamda göç, kadınların statüsünün düşmesine niçin olmakta ve giderek yokluk oluşmaktadır Her alanda olduğu gibi eğitim düzeyi kadının aile içi rolü ve güç ilişkileri ile karar alma mekanizmalarındaki konumu kentsel işgücüne katılımı belirleyen kayda değer etkenlerdir Şehir bayan istihdamı açısından negatif bir yapı yansıtmaktadır Göçle gelen bayan ya ev kadını konumuna girmekte ya da marjinal işlerde hukuki korumadan uzak sosyal güvenceden mahrum olarak çalışmaktadır Ayrıca işe girerken ve çalışırken cinsiyete dayalı ayrım da laf konusu Kadınların %796’sı herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna belirtilmiş yok %18’i BonoKur, %107’si SSK, %78’i Emekli Sandığı sosyal teminat kapsamındadır AİLE İÇİ STATÜ ve SORUMLULUK PAYLAŞIMI Ev işlerinde mesuliyet paylaşımına bakıldığında yemek pişirmek, temizlik gerçekleştirmek, bulaşık yıkamak, ütü gerçekleştirmek, çocuk bakımını üstlenmek gibi konut içinde gerçekleştirilen sorumluluklar kadın tarafından üstlenilirken alışveriş yapmak, resmi kuruluşlarda meslek izlemek gibi ev haricen gerçekleştirilen sorumluluklar erkek tarafından üstlenilmektedirAile bütçesinin düzenlenmesi erkek göre gerçekleştirilmektedir Konut dışı işleri ve bütçenin düzenlenmesini eşleriyle birlikte yapanların oranı %20’yi geçmemektedir Geleneksel olarak erkek ve kadına biçilen roller ve bu rollerin her zaman üretimi söz konusudur Bu şart erkeğin kadına aleyhinde negatif tutumunu pekiştirmekte ve aile içi şiddeti olağanlaştırmaktadır SOSYAL HİZMET MESLEĞİ ve KADIN GRUBU Kadın grubu ile çalışan sosyal hizmet uzmanının rollerini aşağıda belirtildiği gibi özetlemek olası 1VAKA BULUCU: Bu rolde sosyal hizmet uzmanı kadın hakları konusunda ihlale uğrayan veya tehlike aşağı bulunan kadınları veya bayan gruplarını belirlemeye çalışır 2KIRICI (ARABULUCU): Bu rolde sosyal hizmet uzmanı bayan hakları konusunda ihlale uğrayan veya tehlike aşağı olan kadınların toplumda var olan hizmetlerden (bayan misafirhaneleri, sığınma evleri gibi) yararlanmalarına yardımcı olur 3SAVUNUCU: Savunucu rolünde sosyal hizmet uzmanı kadınlara yönelik uygulamaların düzenlemelerin kadınların bunlardan yararlanmalarını, kaynakları kullanmasını ve destek almasını engelleyebilecek durumları ortadan kaldırmak, tek bir kadın namına çaba etmek şeklinde de olabileceği gibi kadınların tümü için yasalarda, politikalarda değişiklik gerçekleştirmek savunuculuk rolü içindedir 4DEĞERLENDİRİCİ: Bu rolde sosyal hizmet uzmanı bayan hakları ve ihlalleri konusunda bireysel veya toplumsal sorunları konusunda veri toplamak, bunları ölçmek, alternatif ve öncelikleri ortaya düzenlemek ve eylem için karar vermeye çalışır 5HAREKET GEÇİRİCİ:Harekete geçirici rolünde sosyal hizmet uzmanı var olan grupları, kaynakları,örgütleri, yapıları birleştirme onlara enerji vermek ya da yeni gruplar, organizasyonlar ve kaynaklar oluşturmaktır 6ÖĞRETİCİ: Bayan hakları konusunda ihlale uğrayan ya da tehlike altında olan kadınlara yeni beceriler kazandırmak şeklinde sosyal hizmet uzmanının işlevi laf konusudur Öğretici rol dahilinde kadın hakları ihlalinin ne olduğunun öğretilmesi ver kadınların toplumsal yaşama fonksiyonel olarak katılmasını sağlamakta vardır 7DAVRANIŞ DEĞİŞTİRİCİ: Sosyal hizmet uzmanı bu rol zarfında, kadın veya bayan gruplarının davranış kalıplarında, alışkanlıklarında ve algılamalarında değişim yapmayı hedefler 8DANIŞMAN: Danışman (konsültasyon anlamında kullanılmaktadır) rolünde sosyal hizmet uzmanı kadın hakları konusunda çalışan öteki uzmanlarla ya da kurumlarla işbirliğine girmek ve onların becerilerini artırmak ve bayan müracaatçıların sorunlarının çözümünde tezgâhtar olmaktadır 9PLANLAYICI: Bu rol kapsamında sosyal hizmet uzmanı kadınların sosyal hizmet gereksinimlerini karşılamakta, toplumun bu konuya aklıselim olmasını karşılamak amacıyla diğer gruplar ve kurumlarla işbirliğine girmek ve yeni yapıların planlamasını sağlamaktır 10ARAŞTIRMACI: Sosyal hizmet uzmanı, kadın hakları konusunda data biriktirmek, sınıflamak ve araştırmak ve elde ettiği sonuçları yayınlamaktadır 11YÖNETİCİ:Yönetici rolünde sosyal hizmet uzmanı,bayan konusunda yapılan bir çalışmanın, programın hizmet ünitesinin ve organizasyonun yönetilmesi işlevini yerine getirmektedir 12KLİNİK HİZMET VERİCİ: Bu rolünde sosyal hizmet uzmanı bayan hakları konusunda ihlale uğrayan ve risk altındaki kadınlara destek sağlama yönünde araştırmalar yapmaktadır YARARLANILAN KAYNAKLAR TC BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ ve SORUNLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Eylem Platformu ve Platformu ve Pekin Deklarasyonu Dördüncü Dünya Bayan Konferansı Pekin,Çin 415 Eylül 1995 TC BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ ve SORUNLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Kadının Statüsünün Araştırılarak Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesinin Yaşama Geçirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirleri Tespit Etmek Amacıyla Kurulan TBMM Kadının Statüsünü Araştırma Komisyonu Raporu Kasım 1998 Ankara TC BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ ve SORUNLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Türkiye’de BayanWomen in Turkey, Şubat 1999 TC BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ ve SORUNLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Cumhuriyetin 75 Yılında Türkiye’de Kadının Durumu Ankara, Kasım 1998 TC DEVLET BAKANLIĞI AİLE ARAŞTIRMA KURUMU BAŞKANLIĞI III AİLE ŞURASI TEBLİĞLERİ, Ankara 1999 TC DEVLET BAKANLIĞI AİLE ARAŞTIRMA KURUMU BAŞKANLIĞI AİLEYE KARŞIN YÖNETMELIK, Ankara 1998 TC BAŞBAKANLIK KADININ STATÜSÜ ve SORUNLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 1994 ULUSLARARASI AİLE YILI ÖZEL UZMANLAŞMA KOMITE RAPORLARI, Ankara 1994 B R COMPTON ve B GALAWAY, SOCIAL WORK PROCESSES,The Dorsey Press, İllionis 1979