Kadınız Haklıyız! İş Hayatındaki Haklarınızı Biliyor Musunuz?

Bir 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar gününde daha bayan istatistikleri ile ne durumda olduğumuzu gözler önüne sererken, Türkiye'de bayan istihdam oranının OECD üyesi ülkeler ortasında en sonda yer aldığını biliyor muydunuz?

Türkiye’de 100 bayandan yalnızca 29’u istihdam ediliyor. Toplumsal nizamın yanı sıra iş hayatındaki düzenlemelerin ya da düzenlememelerin de bunda tesiri büyük! 

8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Gününüzü kutlarken hayatın her alanında eşit olduğumuz bir dünyanın umudu ile iş hayatında haklarınızı bir kere daha hatırlatmayı borç biliriz!


Kadın istihdam oranı yetersiz!



Ekonomik İşbirliği ve kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkelerde toplam istihdam oranı yüzde 66.3 seviyesinde. OECD ülkelerinde erkeklerin yüzde 73.7’si, bayanların ise yüzde 59.0’u istihdam ediliyor. Türkiye’de ise 2021 yılı 4. Çeyrek prestijiyle toplam istihdam yüzde 46.5 olurken, istihdam oranı erkeklerde yüzde 64.2, bayanlarda da yüzde 29.2 olarak gerçekleşti. OECD üyesi ülkeler ortasında bayan istihdam oranında Türkiye’ye en yakın olan Yunanistan’da her 100 bayandan 47’si, İtalya’da ise 49’u istihdam ediliyor.

Yetersiz olmakla birlikte 2014 yılından bu yana bayan istihdam oranında 4 puanlık düzgünleşme sağlandı. 2014 yılı 1. Çeyrekte bayan istihdam oranı yüzde 25.1 seviyesinde bulunuyordu. Bir öbür olumlu gelişme de pandemi öncesinde 2019’un son çeyreğinde yüzde 28.2 olan bayan istihdam oranının 2021 yılsonunda yüzde 29.2’ye yükselmesi.

İnsan kaynaklarımızı değerlendiremiyoruz!



Habertürk’ten Ahmet Kıvanç haberine göre, bayan istihdamının düşük olması, insan kaynaklarımızın yeterli değerlendirilemediği manasına geliyor. Türkiye’de 15 yaş üstü bayan nüfusu 32.4 milyon bireye ulaşırken, işgücü piyasasında 11 milyon bayan yer alıyor. Bunlardan 9.5 milyonu istihdam edilirken, 1.5 milyon bayan ise çalışmak istediği halde iş bulamadığı için işsiz. Bayan işsizlik oranı 2021’in son çeyreğinde yüzde 14.1 olarak hesaplandı. Geniş manada işsizlik oranı erkeklerde yüzde 18.8 iken, bayanlarda bu oran yüzde 29.6 seviyesinde yer alıyor. Buna nazaran, her 100 bayandan 29.2’si istihdam ediliyor, 29.6’sı geniş manada işsizler kümesinde bulunuyor.

Çalışan bayanlara yönelik farklı kanunlarda çeşitli düzenlemeler yer alıyor. İşte çalışan bayanların hakları:

Evlilikte kıdem tazminatı hakkı!



Kendi isteği ile işten ayrılanlar kıdem tazminatını yalnızca emeklilikte yahut yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getirerek, ya da haklı bir sebeple iş akdini feshettiklerinde alabilir. Bayan personeller bunlardan farklı olarak, evlendiklerinde, nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrıldıklarında da kıdem tazminatı alabilir.

Hamilelikte iş hayatında haklarınız neler?



İşveren, gebe personelin sıhhatini ve güvenliğini korumak emeliyle gerekirse çalışma şartlarını değiştirmek ve daha hafif işte çalıştırmak zorunda. Çalışma şartlarındaki değişikliklerden ötürü fiyatında indirim yapamaz.

Hamile bayanlar, doğuma kadar olan devirde ve doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılamaz. Gebe ve emziren bayanların günlük çalışma mühleti de 7.5 saati aşamaz.

Doğum müsaadesi hakkı!



Kadın emekçiler doğumdan evvel 8, doğumdan sonra 8 hafta analık müsaadesi kullanır. Çoğul gebelik halinde doğumdan evvelki mühlete iki hafta eklenir. Sıhhat durumu uygun olan bayan, kendisi talep ederse, tabip raporu ile doğumdan evvelki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinenler de 8 hafta analık müsaadesi kullanabilir.

Emzirme müsaadesi hakkı!



Kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt müsaadesi verilir. Bayan memurlara ise analık müsaade müddetinin bitiminden itibaren birinci altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1.5 saat süt müsaadesi kullandırılır.

Kısa çalışma hakkı!



Analık müsaadesinin bitiminden itibaren, çocuğun hayatta olması kuralıyla bayan emekçi ve memur ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen bayan yahut erkek işçi/memurlar birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay müddetle yarım gün çalışabilirler. Çoğul doğum hâlinde bu mühletlere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bir yıl müddetle yarım gün çalışma hakkı tanınır.

İzinli olunan saatlerde özel dal çalışanı bayanlara İşsizlik Fonu’ndan brüt minimum fiyatın yarısı ödenir. Kamuda çalışan bayanlar ise direkt çalışmaya bağlı olarak yapılan ödemeler hariç maaş almaya devam ederler.

Doğum yapan memur 24 aya kadar, özel bölümdeki çalışanlar ise 6 aya kadar fiyatsız müsaade kullanabilir.

Kısa çalışma müsaadesi uzatılabiliyor! Yani kanunen!



Kadın çalışanların, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar yarım vakitli çalışma hakkı bulunuyor. Bayan memurlar ise kanunda hak tanınmasına rağmen, yönetmelik yayımlanmadığı için şimdi bu haktan yararlanamıyorlar.

Borçlanma hakkı!



İşçi, memur, esnaf statüsündeki bayanlar, sigortalı çalışmaya başladıktan sonraki doğumlarda boşta geçen müddetlerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, toplam 6 yıla kadar boşta geçen mühletleri için doğum borçlanması yapabilir.

Staj sigortası bulunan bayanlar ise staj yaptıkları tarih ile uzun vadeli sigortaya tabi çalışmaya başladıkları tarih ortasında doğan çocukları için de doğum borçlanması yapabiliyor.

Kreş hakkı!



Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerleri kreş hizmeti vermek zorunda. Patron ya direkt kreş açarak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın alarak yahut öbür patronlarla ortak kreş açarak bu yükümlülüğünü yerine getirebilir.