Kahire'de tatil

Kahire'de tatil kahirede hayat kahirede alışveriş gece hayatı Kahire’yi en iyi tanımlayan kelime ‘karışıklık’ olmalı U ultu ve kalabalık İstanbul’da tutunabilmiş bir insanı diğer hangi büyük kasaba ürkütebilir? Kahire… KAHİRE U ultulu büyük kasaba… Kahire olur ya yalnızca sesten ibaret… Leyl ve nehar gece ve gündüz caddelerden, çarşılardan, kahvelerden yükselen sesler nasıl oluyor da u ultuya dönüşüyor, tarifi zor… Gürültüsünden ve karmaşasından tasa yandı ımız İstanbul'un gönlünü almalı Sınıfın haylaz çocu u Kahire imiş me er… Olur Ya azıcık çaba edersek, anlatabiliriz, Kahire'nin sesi niye yüksek çıkıyor? Akla birincil gelen korna sesleri Şoförlerin bir eli her daim klaksonun üzerinde Öfkeliler mi? Hayır! Bu onlar için bir nesil oyun Diyelim fakat çabuk adımlarla caddenin karşısına geçtiniz, bütün kaldırıma ayak basacakken bir korna, ne hemen bu? Uyarı de il, alışılmışlık Bisikletli ve kamyonetli tüpçüler, sokak arasında dolaşıyor ve mahalleliyi haber vermek için ellerindeki anahtarı tüplerin üstünde çınlatıyorlar Bu ses Kahire'ye özgü; lakin eskicilerin ve ekmek satıcılarının ba ırması İstanbul'u hatırlatıyor Cadde satıcılarının evrensel bir üslûbu var görünen o ki… Şerbetçiler müzisyen gibi, tasları birbirine vurarak çıkardıkları güzel na melerle gözleri pencerelerde geçip gidiyorlar evlerin önünden diğer taraftan yüksek sesle dualar okuyarak dolaşan dilenciler var tabii İnsan sesi; Mısırlılar konuşmayı seviyor, yerel lehçe kıvrak ve süratli konuşmalarını kolaylaştırıyor Ve seslerin en güzeli; Kur'an tilavet eden kârilerin sesi… Kahire'de hiç abartısız günün yirmi dört saati Kur'an dinleyebilirsiniz Sokak manavında, markette, takside, internet kafede, kitabevinde, semt bakkalında… Hiçbiri olmazsa, El Ezher Camii'ni Hüseyin Camii'ne ba layan daha alçak geçitte yere ba daş kurup dilenen hafız vardır ancak geçitte yankılanan sesi sarsıcıdır, ya da dilencilerin bile hafız oldu u bir şehirde dolaştı ını fark etmektir sarsıcı olan Uza a gitmeye gerek yok ola ki de, bir akşam, bağlı komşunuzun penceresinden taşıp odanıza yayılan Kur'an sesiyle uykuya dalarsınız ve sabah uyandı ınızda benzer hoş sesli kâriyi diğer bir sûreyi okurken bulursunuz Kahire böyle bir şehirdir işte TEZATLAR ŞEHRİ Ses beceriksiz kalır, kokulardan söz etmeli… Mevsim mango mevsimi… Şehir Halkı mango sarısı, sokaklarda baygın bir koku… Taze meyve suyu kültürünün Ortado u co rafyasında daha yaygın oldu u belirli Sıcaktan bunalanların imdadına elma, karpuz, nar, şeker kamışı lakin ille de mango yetişiyor Mevsim bununla beraber yasemin mevsimi Cılız bir a acın narin beyaz çiçekleri bu değin mı hoş kokar? Ve tütün kokusu… Nargilenin ya da oradaki deyimiyle 'şişe'nin az kalsın kapı önlerinde içildi i bir şehre, aromalı tütün kokusunun sindi ini söylemek hiç de gösterişli olmaz Kahire sadece ses ve koku mu? Tezatlar şehri bununla beraber; eski ve yeni, zengin ve fakir, kirli ve pak, emniyet ve tehlike, dayanma ve telaş… Şehirle ilgili bir hüküm vermek, bir tespitte bulunmak neredeyse imkânsız Önce 'Burada yaşayabilirim' dersiniz, fazla de il, iki gün sonra, 'Hayır burada yaşayamam' Sonradan ilk cümleyi bir defa daha kurarsınız ki belli olun, olağandışı olan siz de ilsiniz, kent… Camilerin pak olmaması şehrin karnesine düşük anekdot olarak işlenebilir; fakat restoranların yemek yenmeyecek değin, caddelerin yürünmeyecek kadar pis oldu unu söyleyenler Kahire'nin kalbini kırar Hele hele, bu şehirde iki günden artı kalınmayaca ını yazıp çizenler, bilmezler fakat Kahire sadece iki gün müsaade etmiştir onlara İstanbul'un varoşları da minimum Kahire varoşları dek pasaklıdır ve hali vakti yerindelerin semti Zemalek minimum Nişantaşı dek temizdir… Dayanma ve aceleye gelince… Neredeyse hiç ağız dalaşı etmeyen, mülayim halk müziği trafikte 'kurt adam'a dönüşüyor Caddeler yarış pistinden ayırt edilemez Adrenalin sporlarına ne hacet, bir taksi şoförüne 10 cüneyh (2,5 YTL) ödeyin size nefret batmış anlar yaşatsın Birincil günlerde sararan benziniz daha sonra elbet normale dönecek, kapı kollarına endişeyle yapışmaktan vazgeçip oyuna dahil olacaksınız; fakat hızlandırılmış tur programları buna müsade vermez Sabrı ve sükûneti bakmak daha kolaydır Mısır'da Anahtar kelime 'mâliş' nice kapılar açar; onunla ayrıca özür diler hem de 'önemli de il' dersiniz 'Muş muşkile', 'sorun değil' anlamına kazanç ve bu iki açıklama Mısırlının yaşam felsefesini özetlemeye yeter Emniyet ve tehlike terazisinde, emniyetin a ır bastı ını söyleyebilmek ne mutluluk! İstanbul'da karşıdan gelen iki kişiye kapkaççı nazarıyla bakan paranoyak bünyeler nasıl da huzura eriyor Kahire'de… Burası emin bir belde, ona şüphe değil Camların öyle azında parmaklık görebilirsiniz, kapmak ve firar etmek nasıl bir şeydir, Mısırlı için anlaşılmaz Bu satırların yazarı da bir buçuk ay her tarafında, balkon kapıları mütemadiyen açık birinci katlardan birinde, hırsızlık korkusu yaşamadan uyumanın ruha ne denli iyi geldi ini tecrübe etti Tıpkı Osmanlı dönemi Kahire'sinin tehlikesiz iyle afallayan Avrupalı gezgin Chabrol gibi: En kıymetli malları barındıran evlerin ve dükkânların ço unlukla i reti tahta sürgülerle kapatıldı ını görüp de şaşırmamak elde de il Mısırlılar do ruluklarıyla kendilerini belirli ediyor, bu şart kısmen de hırsızlara uygulanan cezaların a ırlı ından kaynaklanmakta Gezginin tespiti bugün de geçerlili ini koruyor 'İçeri girenin bir daha çıkmayaca ı'na ilişkin derin dehşet insanları suçtan uzakta tutuyor besbelli; lakin tek sebep bu olabilir mi? Darı'da tehlike nedir? Bir kadının taksiye yalnız binmesi mi? Şüphesiz hayır! Mısırlı taksicilere ilişkin hikâyeler ne değin gülünç görünüyor Kahire'den; Aman ha, taksiye yalnız binmeyin İnerken de defalarca birlikte inin ki arkada kalanı kaçırmasınlarGece dışarıya edinmek mı? Cümbür Cemaat dışında çıkmak için gece serinli ini bekliyorken ve gece yarısı alışveriş yerine getirmek ve bakkala sipariş devretmek basmakalıp bir iş iken tehlikeden söz etmek amaçsız Peki o vakit nedir? Karşıdan karşıya geçerken ezilme ve alışveriş yaparken gerçek fiyatın on misli para ödeme ihtimali… İşte reel tehlikeler… EZHER’İ AYRI BİR YERE HAZIRLAMAK LAZIM Kahire'de en keskin ve haliyle en basit ayrım edilir tezat, eski ve yeni arasındaki uçurum olmalı Şehrin katmanlarından birine, Fatımî Kahire'ye gidip, Bâb Zuveyle'den Bâb el Futûh'a yürüyüşe çıkanlar eski Darı'ın onlarca peçesinden birini kaldırmış olur Kayıp Kahire birazcık buralardadır ve bulmak için dayanıklılık gerekir Bundan Başka büyük kasaba tarihi göz önüne alındı ında burası o kadar da eski de ildir 'Mısru Kadim', Mısır Fatihi Amr bin El As'ın adıyla anılan en eski cami etrafında şekillenir Kahire'de camiler keza çok görkemlidir hem çok mütevazı İstanbul camilerinin ince işlemelerine, çinilerine alışan gözler, burada heybetli duvarlar, büyük kapılar ve geniş avluların uyandırdı ı azamet duygusuyla kanaat etmek zorunda İbn Tulun Camii’nin geniş avlusuna, Sultan Hasan Camii’nin yüksek duvarlarına hayranlıkla bakanlar Kahire'de bir camiye 'en hoş' çağırmak için telaş etmemek gerekti ini çabuk zamanda ö renir Sırada, Hüseyin Camii var bilhassa de Ezher Camii… Ezher'i ayrı bir yere ayarlamak lâzım Şam'ın Emeviyesinden küçük bir rüzgâr içeren bilye avlusu ikindi ve akşam namazlarının ardındaki fakülte anfisini andırıyor Kur'an ezberlemek isteyen kadınlar ve erkekler için onları dinleyecek bir öğretmen her zaman bulunabilir burada Kadim Mısır'ın alâmeti fârikalarından biri de mezar evler Memluk döneminde inşa edilen kabirler, içinde yaşayan yoksul insanlarıyla Mısır'ın ayıplarından biri kabul ediliyor; ama olağandışı olan şu ama; bu mezarlık tezadın bütün kendisi… 'Ölü Şehir' diye aşina bölgenin tekin olmadı ına ilişkin söylentileri ciddiye almıştık yazık fakat, bu yüzden ölülerle birlikte yaşayan insanlara misafir olmamız süre aldı Kapı önünde oturan yaşlı teyze, Darı şartlarında kötü sayılmayacak bir bahşişle evini gezdirmeyi kabul etti Sarı taştan yüksek duvarlarla kenarlı geniş ve çiçekli bir avluya girince, 'Çok hoş' diye atılmamız kadınca ızı gülümsetti Avlu sahiden güzeldi, bir köşede, genişçe bir mermerin aşağı, ebedî istirahata çekilmiş iki hekim hiçbir süre kira istemeyecek ideal konut sahipleri gibi görünüyordu; oysa avluya açılan mutfak ve yatak odasından fakirlik akıyordu İkinci bir evin önünde tereddütle bekleşirken önce perdeler oynadı, sonradan kapı aralandı ve sözde beklenen misafirlermişiz gibi içeriye buyur edildik Tekrar a açlı, çiçekli bir avlu; ama daha şenlikli: çocuklar, kediler, anneanne, teyze… Avluda televizyon izleyip naneli çaylarımızı yudumlarken temkinle sordu umuz soru evin liseli kızını rahatsız etti: Mezar, avlunun neresinde?Evleri babalarından devralan eski nesil, ölü şehri benimsemiş olsa da, gençler posta adresi olarak kabristanı vermekten o kadar hoşnut de iller Şehrin acilen kenarda kalan eski yerleşimlerinden çıkıp Tahrir veya Ramses meydanlarına yürümek, oradan Nil kıyısına çıkıp lüks otelleri görmek, nezih semtleri dolaşmak, Nasr City'deki heybetli alışveriş merkezlerinde kahve içmek… Kahire tıpkı İstanbul gibi tek merkezli bir büyük kasaba olmaktan uzak; on dakika aralıkla bir katmandan di erine yolculuk muhtemel ve olanak ki şehrin cazibesi burada rahat Tahrir, serbest meydanı, İsrail'in Lübnan saldırısını kınamak üzere toplanan rakip kanat, Hüsnü Mübarek'e bundan böyle susmasını ö ütlüyor Gösteriyi izleyen meraklı kalabalı ın arasında kula ınız sloganlarda, gözünüz pembe badanalı Kahire Müzesi'nde olmalı Fakat müze, siyasi ağırlama sonrası gezilecek mekanlardan de il Mısır tarihinin zenginli ini sindirmek için en az bir hafta müze yolu aşındırmak gerekir Müzenin en popüler bölümü, kral mumyalarının sergilendi i oda Ilave ödenti ödenerek ziyaret edilen odacık, tefekkür için ideal Milattan önce yaşayan kralları, kolları çapraz biçimde gö üslerinde kavuşturulmuş ve yüzlerinde ölüm anındaki ifadeleriyle izlemek sarsıcı Topra ın şefkatli kollarına sı ınmaktan bile yoksun bu insanların hâli o kadar hazin KIPTİ MÜZESİ Kahire Müzesi'nden sonradan akılda kalıcı ikinci müze Kıpti Müzesi 'Kıpti Kahire' diye de anılan 'Mısru Kadim'de birbirine yeraltı geçitleriyle ba lanmış Kıpti manastırları da ziyarete açık; oysa bu inancı tanımak için müzeyi gezmek elzem El yazmalarının, fresklerin, gündelik hayata ilişkin objelerin profesyonelce sunuldu u müzeden çıkıp Mukattam Tepesi'ndeki Kıpti manastırlarına gitmek… İşte bir tezat daha… Piramitlerin yapımında kullanılan taş ocaklarıyla ünlü Mukattam’a tırmanmak için, çöp toplayıcı Kıptilerin yaşadı ı mahalleden devretmek gerekiyor Nüfusun yüzde 10'unu yaratıcı Kıptiler, alt katına çöp yı dıkları ikiüç katlı binalarda ve hâliyle dayanılmaz bir kokunun içinde yaşıyor Mahallenin az yukarısında, duvarlarına yeni resimlerin nakşedildi i manastırlarda hûşû içinde vaiz dinleyen Kıptiler kokuya alışılmış görünüyor İKİ EFSANE: NİL VE PİRAMİT id Kahire'yle özdeşleşen bir dere ve bir şahane… Tarihçelerinden söz etmek amaçsız olur Biri, ülkenin hayat kayna ı, di eri turizmin gözdesi Denilebilir oysa Mısır, kadim geçmişinden arta kalan mirası büyük bir iştahla yiyor ve hâliyle elindekileri eksiltiyor Yedi harikadan birine ulaşmak için geçilen yollar insanı dehşete düşürüyor Bereket versin turistler çöp yı ınlarını deve üstünde aşıyorlar ve bu sevimli ve gururlu hayvanca ız üzerinde salınırken daha müsamahalı görünüyorlar At koşturmak veya deveyle gezmek için yaptı ınız kıran kırana pazarlı ın çöl ortasında bozuldu unu bakmak can sıkıcı İşin do rusu, piramitlerin etrafında turist yolu gözleyen adamlar hiç güvenilir de iller Nil'e gelince, şöhretini fazlasıyla adalet ediyor Yeşil kıyısı, köprüleri, gemileri ve yelkenlileriyle denizden ayırt edilemez Nil kıyısındaki kahvede oturmanız nasihat edilmez ve dahi kordonda faytona binmeniz Nehrin oluşturdu u adacıkta bulunan kuleden Kahire'yi izlemek ve bir akşam vakti, Nil üstünde yelkenliyle süzülürken Ümmü Gülsüm kulak vermek daha saadet verici olacaktır EL FİŞAVİ’NİN İÇİNDEN KİMLER GEÇİYOR? Kahire'nin en ünlü kahvesi El Fişavi, Mehmet Akif Ersoy orada nehir içerken bu dek kalabalık mıydı? Olası de il! O Kadar olsaydı Mısır'ın Nobel ödüllü yazarı Necip Mahfuz romanlarını bu kahvede yazabilir miydi? Ancak şimdi… Birbirini kesen dar sokaklardan oluşmuş Han Halil Çarşısı içindeki kahve bugün sadece bir 'kahve' olmaktan çok uzaktan Soka ın iki yanında ortak dizilen sandalyelerde, sedirlerde oturmak can sıkıntısına bire bir Dünyanın en kaotik şehrinin renklili ini bakmak için sokaklarda gezinmeye hacet yok olur ya de Kimler geçiyor kahvenin içinden; 'henna' diye seslenen Nübyeli kadınlar, kına dövmesi yapmaktan kararmış ellerinde desen kâ ıtlarıyla mütemadiyen şirin göz kontakları kurarak yürüyorlar Elini ve bile ini kınacıya teslim edenler nasıl bir kusur işlediklerini sonradan anlıyor, ucuz kına birkaç gün güzel görünse de çabuk zamanda solup yararsız bir lekeye dönüşüveriyor Cüzdan ve boncuk satıcıları kahvenin bilinen simaları Ancak, yasemin çiçe inden kolyelerle kahveye giren kadınlar daha şirin görünüyor şüphesiz Garsonların satıcılara iyi davrandı ı söylenemez; lakin gerçi el şakalarından ya da müşterek ba ırıp ça ırmalardan kimse incinmiş görünmüyor Fişavi'nin taahhüt etti i naneli çayın ve elmalı nargilenin müdavimleri arasında Avrupalı turistler ço unlukta olsa da, Birleşmiş Arap Emirlikleri'nden gelenlere ve Mısırlılara da sık sık rastlanıyor Fişavi çalışanları, Türklerle selamlaşmak için sadece ‘yavaşça’ diyor Türkiye'nin dünya kupasındaki başarısından sonra uydurulan 'Yavaş yavaş Hasan Şaş' nakaratından geriye kalan bu ifadeyi sürekli duymak böylece sıkıcı ancak, diğer bir garsonun de işiklik olsun diye söyledi i 'Aman Yarabbim Aman' terkibi az kalsın keyifle karşılanıyor BAHŞİŞ Darı'da 'bahşiş' kelimesi değin bunaltıcı başka bir sözcük duyamazsınız Cami kapısını işaret etmek, nargilenin közünü de iştirmek, deveyi çöktürmek… Bahşiş, anlaştı ınız paranın haricinde devretmek zorunda oldu unuz minik mebla ın adı bununla birlikte Bu gelene i Mısır halkının fakirli ine ba layanlar haklı olabilir; fakat mazisi asırlar önceye dayanan köklü bir alışılmışlık oldu unu hatırlatmakta üstünlük var Pazarlık yaptıktan sonra katiyen bahşiş verilmemeli; ancak bir caminin minaresinden Kadim Darı izlemek için ödenen beş cüneyh de (1,25 YTL) pozitif bulunmamalı