Kalabalıklar, azınlıklara kıyasla daha mı bilgedir?

İngiliz bilim adamı Francis Galton 1906 yılında İngiltere Plymouth’da bir gezisinde canlı hayvan pazarında “öküzün tartısı yarışması"na tanık olur. Bu müsabaka için ahali bilet alır. Müsabakaya, çoban, kasap ve yetiştirici üzere bilirkişi kimseler olduğu üzere, "uzman" tarifine girmeyen meraklı bireyler, köy ahalisi ve velev ziyaretçiler bile katılır. Dahası, "sıradan" kimselerin sayısı, mütehassıslardan kat kat ziyadedir.

Gelelim müsabakaya

Ortaya bir öküz konulur. Iştirakçilere: 'kesildikten ve derisi yüzüldükten sonra kaç kilogram et çıkacağı' sorulur. 800 iştirakçi köy meydanında sergilenen öküzün yüküne ait iddiasını bir kağıda müellif. Ve çekilişe katılırlar. En yakın kestirimde bulunan armağan kazanacaktır.

Galton, yarış sonrası, kâğıtların hepsini toplayıp, varsayımlara göz atmış. Ve görmüş ki;katılan 800 kişinin varsayımlarının ortalaması 538.65 kilogramdır ! Yaptığı anket sayesinde fark etmiş ki, topluluğun ortalamasının kusur üleşi %1.

YANİ: Mütehassıs olmayanların çoğunluğu oluşturduğu bu topluluk, öküzün gerçek tartısını 935 gram kadar bir yanılgı ile bilebilmiş. Velev sıradan çiftçilerin ortak aklının tek tek bilirkişilerden daha düzgün olduğunu saptar. Topluluk birden fazla eksperin yaptığı kestirimden daha güzel bir iddiada bulunmuştur.

Galton bu deneyi tekraren tekrarlayarak şu gerçeği görmüş ki, "konuyla alakasız olsalar bile kitlelerin de bir fikri-kanaati-tahmini vardır ve bu ölçü sahihe işaret etmektedir."

"Öküzün Yükü Yarışması" James Surowiecki'nin "The Wisdom of Crowds"(Kitlelerin Bilgeliği) kitabının başlarında anlatılmıştır. Bu kitapta üstünde durulan Kitlelerin Bilgeliği Teorisine nazaran, "çok sayıdaki çok bilmeyen kişinin bilgisi", "az sayıdaki çokbilmiş kişinin bilgisi"nden daha üstün olabiliyor. YANİ: Kitleler GERÇEĞİ görebiliyor.

"Kim 500 milyar velev?" müsabakasından örnek verirsek; yarışmacılar mütehassıs yakınlarına sormak için telefon joker hakkını kullanırlardı. Her devir mütehassısa sorulduğunda gerçek karşılık alabilme nispeti, stüdyodaki seyircilere sorulduğundakinden daha DÜŞÜK bir ihtimaldi.

Her insan iddiada bulunurken kusur yapar, yani doğruyu tam olarak bulamaz. Şayet elinizde gereğince gözlem var ise, birtakım beşerler eksik söyleyeceği, kimi beşerler da çokça söyleyeceği için, ortalamada kusur hissesinin sıfır olması beklenir. Yani kitleler doğruyu ehil kimselerden daha düzgün bulurlar. Buna KİTLELERİN BİLGELİĞİ denir.

Ama bunun için kimi koşullar vardır!

Bu koşullar sağlandığında çok sayıda insanın ortak aklı, o kümesi oluşturan tek tek bireylerden daha gerçek sonuçlara ulaşabiliyor. Velev öbeğin aklı, o kümenin içindeki en akıllı bireyden daha üstündür.

KOŞULLAR:

1. Çeşitlilik. Kişiler merkezi bir aklın güdümüne girmez, kanaatlerini hiçbir kısıtlama olmaksızın iletebilirse.Yani; kalabalık olabildiğince farklı görüşten kişilerden oluşmalı. Aykırısından söylersek, tıpkı fikirde kişilerden oluşan bir kalabalığın kararı o kadar da yanında olmuyor.

2. Merkeziyetçi bir yapının olmaması. Hiyerarşik yapılarda kolektif akıl faal hale gelemiyor.

3. Bağımsızlık. Kimseler karar verirken etrafındakilerin tesiri altında kalmamalılar.

4.Elbette bir karar verme mekanizmasının kurulması, insanların kişisel kararlarının kolektif karara dönüşebilmesinin sağlanması.

Makalemi okuduğunuz için teşekkür ederim. Bir sonraki makalemde görüşmek üzere. Sevgilerimle..