Kanser Tarama Testleri

Kanser Tarama Testleri

Erken tanı icin tarama yontemleri nelerdir?

Ne var ki diyeti ve diğer cevresel faktorleri tamamen kontrol altına aldığımızı var saysak bile, kanserden tamamen uzak olmamız mumkun değildir Cunku ilerleyen yaşla birlikte hucrelerdeki coğalmayı kontrol eden mekanizmalar zayıflamakta, dahası o gune dek yapılmış olan hucresel hatalar da birikmektedir Hic bir şikayeti olmayan sağlıklı bireylerde kanser taraması yapılarak etrafa yayılmadan hastalığı erken evrede yakalamaya calışılmaktadır Bu sayede hastalık daha kolay tedavi edilebilecektir
Aşağıda ABD'nin Ulusal Kanser Enstitusu'nun kanser taraması onerileri ozetlenmiştir

1 Meme Kanseri:

Kendi kendine meme muayenesi: 20 yaşından başlayarak her ay yapılması onerilir
Klinik meme muayenesi: 2040 yaş arası 23 yılda bir, 40 yaş uzerindeki kadınlarda ise her yıl doktor tarafından yapılması onerilir
Mammografi (meme rontgeni): 50 yaş uzerindeki kadınlarda yılda bir yapılması onerilirken, 4050 yaş arasındaki kadınlarda meme dokusu daha yoğun olduğu icin şupheli kitleleri gosterme başarısı daha duşuktur Bu yaşlar arasında yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa da hangi sıklıkta yapıması gerektiği tartışmalıdır Amerikan Kanser Cemiyeti mammografi cekimlerinin 40 yaşında başlamasını ve her yıl tekrarlanmasını onermektedir
Ultrason: Tek başına bir tarama testi değildir Gerekli gorulduğunde diğer testlere eklenmelidir
Meme MR'ı: Ailesinde meme kanseri olan, yuksek riskli kişilerde faydalı olduğu duşunulmektedir Bu kişilerde tarama testi olarak kullanımını inceleyen calışmalar devam etmektedir

2 Serviks Kanseri:

Amerikan Kanser Cemiyetinin onerileri şunlardır:
# İlk cinsel ilişkiden itibaren ilk 3 yıl icinde veya en gec 21 yaşında serviks kanseri tarama testlerine başlanmalıdır Her yıl kadın doğum muayenesi ve Pap testi yapılmalıdır
# 30 yaşından sonra peşpeşe yapılan son 3 tarama normal bulunmuşsa tarama arlıkları 23 yılda bire cıkartılabilir Eğer anne karnındayken dietilstilbesterol (DES) kullanılmıssa, HIV infeksiyonu varsa, veya organ nakli, kemoterapi tedavisi yada uzun sureli kortizon iceren ilaclar kullanması nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmışsa kontrollere yıllık devam edilir
# 30 yaş ustu ve normal sonucları olan kişiler icin diğer bir oneride 3 yılde bir yapılacak olan Pap testi ve HPVDNA testidir
# 70 yaş ve ustu kadınlarda son yapılan Pap testlerinden 3 veya daha fazlası veya peşpeşe yapılan testlerden 10 tanesi birden normal gelirse serviks kanseri icin tarama sonlandırılabilinir Yukarıda belirtildiği gibi bağışıklık sistemini baskılanmış hastalarda tarama yıllık olarak devam etmelidir
# Histerektomi (rahmin rahim ağzı ile birlikte tamamen alınması) ameliyatı olan hastalarda tarama yapılmayabilinir

3 Kalın Barsak Kanseri:

Kalın barsak kanseri taramasında 5 test kullanılabilir Bunların başarı oranları birbirine eşittir
a Dışkıda gizli kan aranması: Dışkıda sadece mikroskopla gorulebilen kanamaları bu test saptayabilir Farklı gunlerde alınan 3 dışkı orneği test edilir Yılda bir tekrarlanır
b Sigmoidoskopi: Makattan ince ışıklı bir tuple girilip kalın barsakların bir kısmının incelenmesidir Eğer şuphelenilen bir bolge, polip, ulser, vb gorulurse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak sağlar 5 yılda bir tekrarlanmalıdır
c Sigmoidoskopi ve yıllık dışkıda gizli kan incelenmesinin birlikte yapılması
d Baryumlu kolon grafisi: Makattan ozel bir ilac verildikten sonra cekilen rontgenlerdir 5 yılda bir tekrarlanmalıdır
e Kolonoskopi: Makattan ince ışıklı bir tuple girilip tum kalın barsak incelenir Eğer şuphelenilen bir bolge, polip, ulser, vb gorulurse aynı zamanda biyopsi yapılmasına da olanak sağlar 50 yaş ve uzerindeki kişilerde mutlaka yapılması gerektiği bildirilmekle birlikte hangi sıklıkta yapılacağı tartışılmaktadır Daha onceleri sonucların tamamen normal olduğu kişilerde 5 yılda bir yapılması onerilirken Amerikan Kanser Cemiyetinin son onerisi 10 yılda bir tekrarlanmasıdır 50 yaşından itibaren kadın ve erkeklerde bu tarama testlerinden birinin yapılması onerilmektedir Bu testlerden herhangi birisi şupheli cıkarsa mutlaka kolonoskopi yapılmalıdır
Rektal tuşe: Makattan parmakta muayenedir 40 yaş uzerindeki kişilerde her yıl yapılmalıdır Sadece bu yontem tarama icin tek başına yeterli değildir Aşagıda belirtilen risk faktorlerine sahip olan kişiler kalın barsak kanserine yakalanma olasılıkları yuksektir Bu nedenle tarama testlerini yaptırmaya daha erken yaşlarda başlayabilirler ve daha sık yaptırmaları gerekebilir
# Daha once adenomatoz polip veya kolorektal kanser tanısı alanlar
# Ailesinde yoğun kolorektal kanser veya polip gorulenler (1 derece akrabalardan anne, baba, kardeş yada cocuklar birinde 60 yaşından daha erken yaşta veya 2 derece akrabalardan ikisinde herhangi bir yaşta kolorektal kanser veya polip olması)
# Kronik inflamatuvar barsak hastalığı tanısı olanlar
# Ailevi adenomatoz poliposis veya herediter nonpoliposis koli gibi genetik gecişli kolorektal kanser hastalıkların ailede gorulmesi 4 Melanom (cilt kanseri): Kendi kendine muayene her ay yapılmalıdır Doktor muayenesi daha once cilt kanseri gecirmiş hastalarda yapılmalıdır

Tarama testi ile erken tanı konulamayan kanserler nelerdir?

Tarama testlerinin her zaman yuzde yuz kanseri gostermez Bazen kanser olmayan hastalarda varmış gibi bulgular verebileceği ve bazı kanser vakalarını da atlayabileceği hic bir zaman unutulmamalıdır Aynı zamanda kanser tanısının konmasında faydası olsa dahi hastaların sağkalımını uzatmayan testler de gunluk kullanıma girmemişlerdir

a İdrar torbası (mesane) Kanseri:

Mesane kanseri riskini arttıran faktorler şunlardır; sigara icme, yaşlılık (60 yaşından buyuk), erkek olmak, komur, lastik, kağıt, boya veya tekstil sanayilerinde calışmak, kuru temizlemecide calışmak, yuksek oranda arsenik iceren su icmek, sık idrar yolu infeksiyonu gecirmek, uzun sure mesane icinde sonda kalmasır, bazı kanser ilacları ve ışın tedavileri yapılması, bobrek nakli yapılması ve genetik bir hastalık olan Herediter nonpoliposis coli sendromu olmasıdır
Mesane kanserini erken donemde saptamak icin yapılan bir tarama testi yoktur Mesane kanseri olan hastalar genellikle kanlı idrar yapma şikayeti ile başvururMesane kanseri tanısı konmuş hastaların izleminde sistoskopi (idrar torbasının icine girin bakmak) ve idrar sitolojisidir (idrarla dokulen huzrelerin boyanarak patologlar tarafından mikroskop altında incelenmesi)

b Karaciğer Kanseri

c Mide Kanseri

d Yemek Borusu Kanseri

e Rahim Kanseri:
Rahim kanserinin erken tanısında faydalı bir tarama testi olmamasına karşın beklenmedik ara kanama veya ic camaşırında gorulen şupheli lekelerin mutlaka doktora bildirilmesi gerekir Yuksek riskli kişilerde (kendisinde veya ailesinde herediter nonpoliposis kolon kanseri olanlar) ise rahimden her yıl biyopsi yapılması ve 35 yaşından itibaren bu işleme başlanılması onerilmektedir

f Testis Kanseri

g Prostat Kanseri:
Makattan parmakla muayene ve prostat spesifik antijen testi (PSA kan testi) prostat kanserinde tarama testleri olarak halen araştırılmaktadır 50 yaşın ustunde olan ve onumuzdeki 10 yıl sureyle sağ olacağı duşunulen erkeklere bu taramalar onerilmektedir Yuksek riskli kişilerde (bir veya daha fazla 1 dereceden akrabada erken yaşlarda prostat kanseri tanısı olması) bu testlere 45 yaşında başlanılmalıdır Cok riskli kişilerde ilk testler 40 yaşında yapılıp sonuclar normal gelirse 45 yaşından sonra yıllık taramalara da devam edilebilinir Doktora testler hakkında bilgi almak icin gelen kişilere tartışmalı noktalar anlatılmalı, fakat testleri yaptırmaları onerilmelidir

h Over Kanseri:
Kadın doğum muayenesi, transvajinal ultrason ve CA125 testleri tarama testi olarak halen araştırılmaktadır

i Ağız İci Kanserler

j Noroblastom

k Akciğer Kanseri:
Akciğer grafisi, balgamın mikroskop altında incelenmesi sıklıkla calışılmasına rağmen bu kansere bağlı olumleri azalttığı gosterilememiştir Son yıllarda spiral bilgisayarlı tomografi ile calışmalar yapılmaktadır

Kaynak: Tıbbi Onkoloji Derneği