Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Karaciğer, yediklerimizi bedeninizin kullanabileceği besin unsurlarına çeviren, kan pıhtılaştırıcı faktörleri, enzimleri ve başka proteinleri üreten, demir, vitamin ve yağlar üzere güç kaynaklarını depolayan, bedenimize ziyanlı olabilecek ilaç ve alkol üzere toksik unsurları temizleyen en değerli organlarımızdandır.
Karaciğer kendisini yenileme özelliğine sahiptir lakin birtakım durumlarda geri dönülemez biçimde ziyan görür. Bu, kalıtsal anormalliklerin, çok alkol ve ilaç kullanımının hepatite sebep olan bulaşıcı virüslerin sonucunda oluşabilir. Karaciğerin küçülerek sertleşmesi ve üzerinde irili ufaklı lekelerin oluşmasına siroz denir. Karaciğer sirozu sarılık, ascit oluşumu, kanama, toksik atıkların birikmesi koma üzere ölümcül sonuçlara neden olabilmektedir. Bu üzere karaciğer yetmezliği yaşanan durumlarda karaciğer nakli hayat kurtarıcı bir prosedür olmaktadır.
Karaciğer nakli iki formda gerçekleşir; kadavradan karaciğer nakli ve canlı vericiden karaciğer nakli.
Kadavradan Karaciğer Nakli: Trafik kazası, beyin kanaması, kalp krizi üzere sebeplerle beyin vefatı gelişen şahısların ailelerinin organlarını bağışlaması sonrası gerçekleşebilir. Yapılan incelemeler organ veren hastanın rastgele bir bulaşıcı hastalık, kanser yahut karaciğer hastalığına sahip olmadığını göstermelidir. Uygun kaidelerde ameliyatla alınan ve özel müdafaa sıvılarında korunan karaciğerin, tekrar bir ameliyatla alıcıya nakledilmesi ile gerçekleşir. Maalesef ülkemizde kadavradan organ bağışı son derece az olduğu için uzun bekleme listeleri vardır.
Canlı Vericili Karaciğer Nakli: Karaciğer hastalığı olan ve organ nakli gereksinimi bulunan bireylerin akrabalarından alınan modül karaciğer ile gerçekleşen ameliyat biçimidir.
*Karaciğer bağışlamak için alt hudut 18 yaş, üst hudut 60 yaştır.
KARACİĞER NAKLİ VE BESLENME
Beslenme, transplantasyon sürecinde tedavinin ayrılmaz bir kesimidir. Transplantasyon öncesi devirde malnütrisyon epey yaygındır. Beslenme durumunun, hastalığın neden olduğu metabolik anormallikler nedeniyle klâsik prosedürlerle kıymetlendirilmesi sıkıntı olsa da yapılan preop beslenme müdahaleleri transplantasyon sonrası sonuçları güzelleştirmek için vazgeçilmezdir.
Transplantasyondan sonra akut düzgünleşme ve kronik bakım evreleri ortasında tıbbi sorunlar farklı olduğundan, bu iki devir ortasında besin ihtiyaçları ve beslenme tedavileri birbirinden farklıdır. Nakil sonrası akut devirde beslenme tedavisi güzelleşmeyi teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Nakil sonrası uzun müddetli beslenme ve farmasötik tedaviler, obezite, diyabet, hiperlipidemi, hipertansiyon ve osteoporoz üzere yaygın sorunların oluşumunu önlemeye ve tedavi etmeye yöneliktir. Beslenme gayeleri ve tedavileri, her hastanın yaşadığı spesifik komplikasyonlara nazaran kişiselleştirilmeli.
Beslenme Durumunu Etkileyebilecek Faktörler
Karaciğer nakli olan hastalar hayatlarının sonuna kadar tacrolimus, cyclosporine, kortikosteroid üzere immunosupresif ilaçlar kullanmak zorundadırlar. Bu ilaçların uzun devir kullanımlarında iştah artışı, yüksek tansiyon, kan yağlarında artış, diyare, karaciğer işlevlerinde bozukluklar üzere yan tesirler ortaya çıkabilmektedir. Diyet planlaması yaparken bu riskleri de düşünerek planlama yapılmalıdır.
Karaciğer nakli öncesi çoklukla kaybedilen kiloların kâfi ve istikrarlı beslenerek yerine konulması düzgünleşme süreci için değerli bir faktördür fakat hastalar çoğunlukla nakil sonrası yeni bir hayata başladıklarını düşünerek, bu kalori alımını çok fazla arttırırlar. Bu artış bilhassa operasyon öncesi önemli diyet kısıtlamaları olan yahut ilgili gastrointestinal semptomlardan yahut anoreksiden muzdarip olan hastalarda barizdir. Yapılan çalışmalarda hastaların nakil öncesi kalori alımının ortalama 27 kcal/kg/gün’den 32 kcal/kg/gün’e çıktığı belirtilmiştir. Yağ alımında ise iki kat artış olduğu saptanmıştır.
Kullanılan immunosupresif ilaçlar iştahı ve yağ depolanmasını arttırıcı tesire sahiptir. Çağdaş ilaçların yan tesirleri daha az olsa da beslenme durumunu etkilemektedir. Kan şekeri artışına neden olarak vakit içerisinde diyabete neden olabilirler.
Ekseriyetle birçok hastada kullanılan immunosupresan ilaçların nefrotoksisitesine bağlı olarak kan potasyum düzeyleri artar. Bu nedenle nakil sonrası erken periyotta potasyum seviyelerini denetim ederek, potasyum içeren besinlerin azaltılması yahut düzenlenmesi epey kıymetlidir. Uzun devirde ise bu risk ortadan kalkmaktadır.
İmmunosupresan ilaçların bir öbür tesiri de hipomagnezemidir. Hastalar ekseriyetle magnezyum desteği alırlar lakin bu süreç diyare ile seyredebillir. Hastalar tahıllar, baklagiller, meyveler ve yeşil sebzeler üzere magnezyum açısından varlıklı besin kaynaklarının tüketimine teşvik edilmelidir. Bu noktada bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanan hastaların besin kaynaklı enfeksiyonlara %15-20 oranında daha hassas olduğu unutulmamalı ve hastaya besin güvenliği/gıda hijyeni konusunda eğitim verilmelidir.
Akut Devirde Beslenme
Karaciğer nakli sonrası akut devir beslenmenin gayesi; protein yıkımını önlemek için kâfi protein ve güç sağlanmasıdır.
Operasyon sonrası protein katabolizması arttığından ötürü hastalara 1.5-2 gr /kg protein verilmelidir.
Güç muhtaçlığını hesaplamak için indirekt kalorimetre kabı kullanılamadığı durumlarda güç yaklaşık
25-30 kcal/kg alınabilir.
Operasyon sonrası 12 saat içinde enteral nutrisyona başlanmasının, ameliyat sonrası viral enfeksiyonları azalttığı ve daha yeterli olumlu azot istikrarı sağladığı gösterilmiştir. Tüp ile besleme 10-15 kcal/kg sürat ile başlanıp tolerasyon durumuna nazaran arttırılmalıdır. Ekseriyetle ameliyat sonrası 5.günde yutma refleksinin güzelleşmesiyle oral beslenmeye başlanır. Hastalar günlük besin muhtaçlıklarını büsbütün oral yol ile sağlayabilene kadar enteral nutrisyon takviyesi kesilmemelidir.
Uzun Periyotta Beslenme
Transplantasyon sonrası uzun devirde ekseriyetle kilo artışı görülür. Kullanılan ilaçlar ve hastanın kendisini daha uygun hissetmeye başlaması bu durumda tesirlidir. Kilo alımının büyük kısmı birinci 6 ay içerisinde gerçekleşir. Kilo artışının devam etmesi hiperlipidemi, diyabet, obezite, hipertansiyon ve kanser oluşumuna katkıda bulunur. Bu süreçte ameliyat sonrası akut periyotta arttırılan güç alımı olağana döndürülmelidir. Steroid tedavisiyle ilgili su tutulumunu önlemek için günlük 3 gr tuz tüketiminin üstüne çıkılmamalıdır.
Beslenme planlanması hastanın spesifik durumuna, kan bedellerine ve kullandığı ilaçlara uygun olarak planlanmalıdır.
