Karadeniz Bölgesi genel özellikleri hakkında kısa bilgi

COĞRAFİ KONUM

Bölge, Türkiye ’nin kuzeyindedir İsmini kuzeyindeki Karadeniz ’den alır Alan, doğuda Gürcistan sınırından başlayarak, batıda Sakarya Ovası ile Bilecik ’in doğusuna dek uzanır

Türkiye yüzölçümünün % 18'ine sahip olan bölge, bu oranla yüz ölçüm bakımından üçüncüdür Doğu batı istikametinde en uzun olan bölgemizdir

YER ŞEKİLLERİ

Bölgenin yeryüzü şekillerini IIIjeolojik devirde Alp kıvrımları sonucu oluşan Kuzey Anadolu Dağları ile bu dağlar arasındaki oluklar oluşturmaktadır

Batıda üç kuşak halinde uzanan bu dağlar kuzeyden güneye içten; Küre, BoluIlgaz ve Köroğlu dağları şeklindedir Besbelli Canik Dağları ve Doğuda ise iki kuşak halindedir Bunlar; kuzeyde GiresunRize Dağları, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen dağları şeklindedir

Karadeniz boyunca uzanan dağların yükseltileri batıda 2000 m civarında olup, Orta Karadeniz'de 1000 m'ye değin inmekte, doğuda ise yükselti 4000 m'ye çıkmaktadır Bölgenin en yüksek yeri Rize ’de Kaçkar Dağı ’dır

Bölgede ovalar az yer kaplar ve çoğunlukla Orta Karadeniz Bölümü ’nde toplanmıştır Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin ve ülkemizin kayda değer ovalarındandır

Bölgenin iç kesiminde Taşova, Erbaa, Niksar,Merzifon , Suluova ve Turhal bastırma ovaları bulunur




BÖLGEDE DAĞLARIN KIYIYA PARALEL UZANMASI SONUCUNDA

Kıyılar fazla girintili çıkıntılı değildir Minik koylar hariç, kıyılarda kayda değer girinti ve çıkıntı yoktur bu nedenle Sinop limanı dışarıya, büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksundur

Kıyılar boylu boyunca kıyı tipi özelliğini taşır Güçlü dalgalar, kıyıda falez oluşumuna niçin olur Kızılırmak ve Yeşilırmak ağzında oluşan deltalar dışarıda, kıyı çoğu yerde diktir

Kıyı kesim ile iç kesim arasında manâlı iklim farklılıkları ve buna tabi olarak da tarımı yapılan mahsul çeşidinde, nüfusun dağılışında, ev tipinde, bitki örtüsünde şartların değişmesi görülmektedir

Dağların yükselti ve doğrultusu ulaşımı da etkiler Orta Karadeniz dıştan ulaşım Zigana (Kalkanlı) ve Kop gibi önemli geçitlerden sağlanmıştır Zigana geçidi Trabzon'un gelişmesine niçin olmuştur

Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında, yamaç yağışları artmıştır

Dağların geniş yer kaplaması;

Büyük kentlerin kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın ve ufak olmasına yol açmıştır

Makineli tarımı zorlaştırmıştır Bölgede hayvan ve insan gücüne halâ ihtiyaç duyulmaktadır

NEHIR VE GÖLLERİ

Bölgenin en önemli akarsuları, Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın ve Yenice (Filyos) çayları ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dır

Bölgede keza kaynağını dağların denize dönük yamaçlarından bölge birçok çay ve çay bulunur

Yer şekilleri engebeli olduğundan bölgede göller eksik ve küçüktür Başlıcaları; Tortum, Sera, Abant ,Yedigöller , Borabay ve Uzungöl 'dür Doğu Karadeniz Bölümü ’nün yüksek yerlerinde ufak buzul gölleri de vardır

İKLİM VE BITKILER

Bölgenin kıyı şeridinde Karadeniz iklim şartları etkilidirDenizden gelen nemli hava kütleleri denize bakan yamaçların her mevsim yağış almasına neden olur Yağışlar oluşum bakımından daha çok yamaç yağışı şeklindedir

Kıyı kesim her mevsim yağış aldığından yazlar serin ,kışlar ılıktır

Yağış miktarı, Karadeniz üzerinden gelen ıslak hava kütlelerinin kıyılara esme doğrultusuna ve kıyıdaki dağların yükseltisine tarafından değişir Yükseltinin pozitif olduğu ve dağların etken rüzgar yönüne dik olduğu yerler daha fazla yağış alır

en fazla yağış sonbaharda, minimum ilkbaharda düşer

Kıyıdan itibaren duvar gibi yükselen dağlar, nemli hava kütlelerinin iç kesimlere geçişini büyük oranda engeller Buna alt olarak yağış miktarı azalır ve Karadeniz iklimi, yerini karasal iklime bırakır

İç kesimlerde nem eksik olduğundan günlük ve yıllık sıcaklık farkı artar İç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir

Karadeniz ikliminin görüldüğü kıyı kesimde ormanlar yaygınken, karasal iklimin etkili olduğu iç kesimlerde aralıklı ağaçlı bozkırlar yer alır

Türkiye ’de orman bakımından en zengin bölgemizdir Bölgede nemliliğin pozitif olması ormanların yetişmesini kolaylaştırdığı gibi orman yangınlarının da fazla az olmasını sağlar

NÜFUS VE YERLEŞME

Bölgenin toplam nüfusu takriben 7,5 milyon olup, bölgeler arasında beşinci sıradadır Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır

Bölgede nüfusun dağılışı yer şekillerinden dolayı uyumlu değildir Nüfus daha fazla, Karadeniz kıyı şeridi ile iç kesimlerdeki ovalarda toplanmıştır

Bölgenin dağlık alanları ile Doğu ve Batı Karadeniz bölümlerinin iç kesimlerinde nüfus oldukça seyrektir

Bölgede doğal şartlar nedeniyle şehirleşme oranı düşüktür Türkiye genelinde maksimum kırsal nüfusa sahip bölgedir

Bölgenin kıyı şeridindeki arazinin zorlu olması, tarım alanlarının yamaçlara dağılması ve su ihtiyacının yağışlarla kolay temin edilebilmesi kırsal kesimde dağınık yerleşmeye neden olmuştur

Kırsal yerleşmelerde ahşap evlerin en fazla olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesi ’dir Bunun sebebi ormanların geniş bölge kaplamasıdır

Karadeniz Bölgesi ’nde yaygın olan ahşap evlerin bir başka şekli de hımış adı bahşedilen meskenlerdir Bu meskenler ahşap iskeletin arasının taş ve kerpiç kullanılarak doldurulmasıyla yapılır

Bölgenin en kayda değer şehir halkı merkezleri kıyı şeridindedir Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon'dur

Bölgedeki tarım alanlarının sınırlı oluşu, seri nüfus artışı, endüstrinin gelişmemesi, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı, bölgeden diğer bölgelere (bilhassa Marmara'ya) yoğun göçlere niçin olmaktadır

TARIM VE HAYVANCILIK

Bölgede dağların geniş alan kaplaması ve arazinin zorlu olması tarımda makine kullanımını güçleştirmektedir Hem tarım alanlarını kısıtlamıştır

Fındık

Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca imal alanlarıdır Türkiye toplam üretiminin % 83'ü bölgeden karşılanır

Akarsu

Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir Rize çevresinde yoğunlaşır Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden karşılanır Natürel ekim alanı en gizli olan ürünlerimizdendir

Tütün

Daha fazla Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetiştirilir Ayrıca Batı Karadeniz'de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır Türkiye toplam tütün üretiminin %15'i bölgeden karşılanır

Mısır

Bütün Karadeniz kıyıları her tarafında tarımı yapılır Halkın esas besin maddesi olduğu için alan ticaretinde önemi yoktur

Çeltik (Pirinç)

Samsun, Çorum, Kastamonu ve Sinop çevresinde tarımı yapılmaktadır

Şekerpancarı

Orta Karadeniz ve iç kesimdeki ovalarda tarımı yapılmaktadır

Elma

Bölgede Amasya ilk olarak elde etmek üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetiştirilir

Turunçgiller

Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde tarımı yapılır Rize ’de turunçgiller tarımının yapılması mikroklima özelliğinden kaynaklanmaktadır

Kenevir

Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir Uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir

Kivi

Rize Trabzon, Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı yapılabilmektedir

İç kesimlerde ve Orta Karadeniz Bölümünde buğday ve arpa tarımı yapılmaktadır

Bölgeni kıyı kesiminde her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen (buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi) ürünlerin kıyıda yetişmesini önlemiştir

Bölgede hayvancılık faaliyeti manâlı bir idareli etkinliktir Kıyı kesiminde, nemli iklim nedeniyle gür çayırların bulunması büyükbaş hayvancılığın gelişmesinde etkili olmuştur

Bölgenin kuzeyindeki Karadeniz, balık potansiyeli bakımından zengindir Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 80'i Karadeniz'den karşılanır

Son yıllarda aşırı avlanma ve denizin kirlenmesi nedeniyle balık üretiminde düşme görülmüştür Karadeniz'de 200 m den daha derinlerde zehirli gazlar nedeniyle canlı hayatı yoktur

Küçükbaş hayvancılık bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında yaygındır

Arıcılık faaliyetleri de bölgede gelişmiştir Özellikle Ordu Türkiye ’nin önemli bal üretim merkezidir Rize Anzer yöresinin balları da dünyaca ünlüdür


YERALTI KAYNAKLARI

Alan maden bakımından pozitif varlıklı değildir En kayda değer yer altı zenginlikleri taşkömürü ve bakırdır

Taşkömürü

Ereğli Zonguldak havzasından çıkarılır Önemli bir kısmı demirçelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Hem Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır

Türkiye ’de çıkarılan taşkömürünün tamamı bu bölgeden elde edilir

Bakır

Murgul (Artvin), Çayeli (Rize) ve Küre (Kastamonu) de çıkarılmaktadır Samsun ve Murgul bakır işletmelerinde işletilmektedir

SANAYİ

Bölgede yer şekillerinin elverişsizliğinden dolayı ulaşım yeterince gelişmemiştir Bundan dolayı sanayi istenilen düzeyde gelişmemiştir

Demir Çelik

Karabük ve EreğliZonguldak

Demir madeni çıkarılmamasına rağmen gelişmesinde taşkömürü yatakları etkili olmuştur

Bakır İşletmeleri

MurgulArtvin ve Samsun

Samsun ’da bakır madeni çıkarılmamaktadır Burada bakır işletmesi kurulmasında iç kesimlere ulaşım iyi olması etkili olmuştur

Şeker

Karadeniz Bölgesi'nde üretilen şekerpancarı Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çarşamba (Samsun) ve Kastamonu şeker fabrikalarında işlenir

Sigara

Karadeniz'in, özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nün tütünleri, Samsun ve Tokat'taki sigara fabrikalarında işlenir

Kağıt

Aksu ( Giresun), Çaycuma (Zonguldak) ve Taşköprü (Kastamonu) da bulunmaktadır

Kereste Tomruk

en fazla Batı Karadeniz Bölümünde gelişmiştir ( Sinop, Bartın, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Kastamonu çevresinde)

Dere İşletmeleri

Rize ve Trabzon çevresinde bulunmaktadır

Fındık işletmeleri

Ordu ve Giresun çevresinde bulunmaktadır

TURİZM

Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerinin başında natürel güzellikler gelir Karadeniz kıyıları fazla farklı alanlara yönlendirilmiş bitki ve ağaçlar ile bunların oluşturduğu manzaralara sahiptir

Yaylacılık faaliyetleri son yıllarda gelişen turizm faaliyetlerinden biridir

Bolu Kartalkaya'da ve Ilgaz Dağları'nda kış turizmi,

Abant gölü ile Yedigöller çevresindeki sayfiye yerleri,

Bolu, Düzce, Kızılcahamam kaplıcaları,

Trabzon (Sümela Manastırı) ve Amasya'da (Kral mezarları) bulunan tarihi eserler Karadeniz Bölgesi'nin kayda değer turizm potansiyellerini oluşturur

Çoruh nehrinde rafting yapılmaktadır

Her mevsim yağışlı olmasından nedeniyle deniz turizmi gelişmemiştir
BÖLÜMLERİ


DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ

• Ordu'nun doğusundaki Melet Çayı ’ndan Gürcistan sınırına kadar uzanır

• Karadeniz'in en dağlık ve yükseltisinin maksimum olduğu bölümüdür En yüksek yeri Kaçkar Dağıdır Yüksekliği 4000 m ’ye yakındır Bu dağda sirk buzullarına rastlanır

• Heyelanların azami görüldüğü bölümdür Bölümde heyelan sonucunda Tortum ve Sera Gölleri oluşmuştur

• Bölümdeki akarsularda akımın en yüksek olduğu dönem kar erimelerinin olduğu ilkbahar mevsimidir Bölümün en kayda değer akarsuyu Çoruh Nehri ’dir Rafting sporuna elverişlidir

• Bölgenin azami yağış bölge bölümüdür Özellikle Rize 2400 mm ’ lik yağış ile Türkiye ’nin maksimum yağış alan ilidir Sebebi, Rize ’nin güneyindeki yüksek dağların baskın rüzgar yönüne dikey olmasıdır

• Dağların yüksekliği fazla olduğundan kıyı ile iç kesim arasında farklılığın maksimum olduğu bölümdür

• Bölümde yağışın etkisiyle deniz seviyesinden itibaren geniş yapraklı gür ormanlar oluşmuştur Yükseklere çıkıldıkça bölüme has iğne yapraklı ladin ormanları görülür

• Karadeniz Bölgesinde kırsal nüfusun azami olduğu bölümdür

• Tarım alanları eksik olduğundan tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır

• Nüfus daha çok kıyı şeridinde toplanmıştır

Kırsal kesimde düzensiz yerleşmenin en fazla olduğu bölümdür Bunda,

Yer şekillerinin zorlu olması,

Su kaynaklarının pozitif olması,

Tarım alanlarının dağ yamaçlarına parçalı olarak dağılması etkili olmuştur

Kıyı şeridinin en kayda değer ürünleri nehir ve fındıktır Kış sıcaklık değerlerinin yüksek olmasına ast olarak Trabzon ve Rize çevresinde turunçgil bahçelerine rastlanır

İç kesimlerde daha fazla buğday ve arpa yetiştirilir

Kıyı şeridinde ve dağlık sahalarda büyükbaş hayvancılık gelişmiştir

Karadeniz Bölgesi ’nde balıkçılığın azami gelişmiş olduğu bölümdür

Türkiye ’de arıcılığın gelişmiş olduğu yerlerden birisi de bu bölümde yer alan yaylalardır

Bölümün en manâlı yer altı zenginliği bakırdır

Bölümün turizm potansiyellerinin başında doğal güzellikler gelir Bölümde son yıllarda gelişen turizm etkinliklerinden biri de yaylalarda yapılan şenlik ve festivallerdir Sümela Manastırı bölümün maksimum turist çeken tarihi eserlerinden biridir

ORTA KARADENİZ BÖLÜMÜ

Melet çayından Sinop'un doğusuna kadar uzanır Doğu Karadeniz Bölümü'ne kadar güneye daha artı sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır

Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha sadedir Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır

Dağ sıraları Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsuları kadar yer yer derin vadilerle parçalanmıştır Bu vadiler Karadeniz ’in ıslak havasının iç kesimlere ulaşmasını sağlar

Bu sebeple bölümde kıyı ile iç kesim aralarında iklimde, bitki örtüsünde, nüfusun dağılışında ve idareli faaliyetlerde farklılık azdır

Bölümde dağların yüksekliği az olduğundan bölgenin en düşük yağış alan bölümüdür

Ortalama yüksekliğinin eksik olması ve dağların akarsular göre parçalanmasından nedeniyle iç kesimlere ulaşımın en akıcı olduğu bölümdür

Kızılırmak ve Yeşilırmak ’ın taşıdığı alüvyonları deniz kıyısında biriktirmesi ile oluşan Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin en kayda değer düzlükleridir

Türkiye ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve elmadır

BATI KARADENİZ BÖLÜMÜ

Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır

Bölümde dağlar üç sıra halinde geniş alan kaplar

Bölümde yağışlar Doğu Karadeniz ’den az, Orta Karadeniz ’den fazladır

Balkanlardan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisinde kaldığından kışlar öteki bölümlere kadar daha soğuktur

tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve kenevirdir

Türkiye ’de orman ürünleri sanayisinin maksimum geliştiği bölümdür

Zengin taşkömürü yataklarına sahiptir Ekonomisi daha fazla maden çıkarımı ve işlemeciliğine dayanır *