Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Gölge Oyunu Bölümnleri
Karagöz Oyun Bölümleri
Karagöz oyunu dört belli başlı bölümden oluşur
A Mukaddime (Açılış)
B Muhavere (Söyleşme)
C Fasıl
D Bitiş
A Mukaddime:
Oyun başlamadan perde ortasına göstermelik denen figürler (Limon ağacı, Çiçek saksısı, Gemi, Çeşme, Hamam vb) yerleştirilir Numaradan hangi oyunun oynanacağına dair bir ipucu olabildiği gibi oyundan en ince ayrıntısına kadar bağımsız da olabilir Göstermelik Gerçek Dışı veya Yardağın çaldığı kamıştan üretilmiş nareke ismi bahşedilen düdüğün çıkardığı zırıltılı ses ve def velvelesi eşliğinde perdeden yavaş yavaş kaldırılır Bu oyunun başladığına işarettir sonradan seyirciye kadar sol taraftan Hacıvat semai formunda bir şarkı söyleyerek gelir, şarkısını bitirdikten sonra perde gazelini okur
Perde Gazeli: Perdeden Numaradan nareke vızıltısı ve def velvelesi eşliğinde kaldırıldıktan sonra Hacıvat tarafından söylenen uyaklı manzum şiirlerdir Hayali perde gazeline başlamadan Oof Hay Hak! diye yaratana seslenir Oyunların tasavvufî yönlerinin ağırlıklı olarak vurgulandığı perde gazellerinde, yaratanın varlığı ve birliği övülürken insanın aciz bir kul olduğunun altı çizilir Karagözün ibret perdesi olduğu ve gösterinin bir ders niteliğinde olduğu belirtilir En aşina perde gazeli;
Nakşı sunun remz ider hüsnünde rüyet perdesi
Hacei hükmü ezeldendir hakikat perdesi
Sîreti sûrette mümkündür temaşa eylemek
Hâil olmaz aynı irfâna basiret perdesi
Her neye iman ile baksan olur iş âşikâr
Kılmış istilâ cihanı habı gaflet perdesi
Bu hayâli âlemi gözden geçirmektir maharet
Nice Karagözleri mahvetti bu sûret perdesi
Şemi aşkın yandırıp tasviri cismindir geçen
Âdemi amed şüt etmekte azimet perdesi
Hangi zılla iltica etsen kötü bulmaz acep
Oynatan üstadı gör kurmuş muhabbet perdesi
Dergahı Âli Abâda müstakim ol Kemterî
Gösterir vahdet elin kalktıkça kesret perdesi
(Türk Folklor Araştırmaları Yıllığı, Karagöz Özel Sayısı, İstanbul Haziran 1959, Rakam 119, s: 19351936)
Bu gazel 1312 (H) senesinde Üsküdarda ölen Kemteri mahlasını bölge Raşit Ali Efendinindir Karagöze izafe edilen ve Bursada Çekirge yolundaki kabir taşına 1310 (H) yılında yazılmıştır Bu ve bunun gibi değişik perde gazellerinin okunmasıyla oyun açılmış olur Perde gazeli bitimiyle Hacıvat seyirciyi selamlar ve Karagözü aramak için teganniye başlar Karagöz bağırmamasını söylese de Hacıvat bağırmaya devam eder Bunun üzerine Karagöz aşağıya atlayıp, Hacıvatla daha alçak alta, tekrar tekrar tartışma ederler Hacıvat kaçar, Karagöz sırt üstü yerde yatarken yararsız sözlerden oluşan tekerlemesini söyler
Karagöz Hacıvata kızıp söylenirken, bir daha gel bak ben sana neler yaparım der Hacıvat tekrar perdeye gelir ve Mukaddime biter, Muhavere (söyleşi ağız kavgası) başlar
B Muhavere:
Kelime anlamı iki taraflı söylev olan muhavere, Karagöz ve Hacıvatın tüm özelliklerini bünyesinde barındıran bir bölümdür Hatalı anlamalara dayalı, kelimelerin ses oyunlarıyla farklı anlamlarda kullanılmaları, ikilinin eğitim öğretim durumları ve şahsiyet özellikleri bu bölümde iyice belirginleşir Eski oyunlardan günümüze ulaşan muhavereler başlıca oyunun konusuyla ilgili değildir Yeni yazılan muhavareler ise oyunla ilgili olabiliyor Bu bölüm Karagözün yabancı sözcükler kullanarak konuşan Hacıvatı hatalı anlaması veya hatalı anlar görünmesi üzerine kuruludur Bu Nedenle muhavere, ortaya türlü cinaslar ve nükteler çıkmasıyla sürer gider Muhavereler her konuya açıktır, önceden bilinen bir muhaverenin içine jurnal olaylar sokulabileceği gibi, jurnal olayları şakacı bir dille eleştiren doğaçlama muhaverelerde olabilir Bu Karagöz oynatan ustanın maharetine ve kültürüne bağlıdır Evliya Çelebinin çok övdüğü Hayâlî Kör Hasanzade Mehmet Çelebinin akşamdan sabaha değin değişik taklitler yapıp herkesi hayretler içinde bıraktığı,
18 asır sonlarında yetişen Kasımpaşalı Hafızın da gece sabaha değin sadece Hacıvat ile Karagözü oynatıp konuşturduğu, dinleyenlerin çatlamak derecesine geldiği ve vaktin nasıl geçtiğini ayrım etmedikleri biliniyor 18 yüzyıl sonlarında yetişen düş küpü Belirlenmiş Ağanın bir söylediği muhavereyi bir daha söylemez diye şöhreti vardır Muhavere bölümü Hacıvatın Karagözden dayak yiyip kaçması, yalnız kalan Karagözün Sen gidersin de ben durur muyum Ben de giderim evime bakalım ayinei devran ne suretler gösterir diyerek çıkması ile sona erer
C Fasıl:
Oyunlara isim olan bölümdür Karagöz oyunları isimlerini burada geçen durum örgüsünden alırlar Karagöz ve Hacıvat dışındaki öteki tipler ağırlıklı olarak bu bölümde perdeye kazanç, kendilerini gösterirler Kolay entrikalarla oluşan düğüm yeniden bu bölümde çözüme kavuşturulur Hacıvatın Karagöze meslek bulması, Karagözün kendisini zor durumda bırakacak işler yapması en çok kullanılan temalardır Akışa tarafından kendi kılık ve şiveleri ile dağıtılmış tipler perdeye gelip giderler Gelen her herif kendi müziği eşliğinde şarkısını söyler
D Bitiş:
Karagöz oyununun en kısa bölümü bitiştir Fasıl bölümü sona erdikten daha sonra Karagöz ile Hacıvat perdeye gelirler Burada kıssadan hisse söylenir Gelecek oyunun adı, yeri ve zamanı hitabe arasında duyuru edilir Karagöz Hacıvatı bitmiş döver, bunun üstüne Hacıvat, olağan sözü, Yıktın perdeyi eyledin perişan, varayım sahibine haber vereyim heman diyerek yukarı sola dürüst perdeden ayrılır Oyunu kapatan Karagözdür Her ne dek sürçi lisan ettikse affola! Bak yarın akşam ben sana neler ederim neler! diyerek yukarı sağa doğru perdeden çekilir Düş perdesinde ışığın kararmasıyla oyun sona erer
Karagöz oyun metinleri Kari kadim ve Nev icad almak üzere ikiye ayrılır Eski Karagöz oyunlarına (Kari kadim), yeni olanlara ise (Nev icad) denir *
Karagöz Oyun Bölümleri
Karagöz oyunu dört belli başlı bölümden oluşur
A Mukaddime (Açılış)
B Muhavere (Söyleşme)
C Fasıl
D Bitiş
A Mukaddime:
Oyun başlamadan perde ortasına göstermelik denen figürler (Limon ağacı, Çiçek saksısı, Gemi, Çeşme, Hamam vb) yerleştirilir Numaradan hangi oyunun oynanacağına dair bir ipucu olabildiği gibi oyundan en ince ayrıntısına kadar bağımsız da olabilir Göstermelik Gerçek Dışı veya Yardağın çaldığı kamıştan üretilmiş nareke ismi bahşedilen düdüğün çıkardığı zırıltılı ses ve def velvelesi eşliğinde perdeden yavaş yavaş kaldırılır Bu oyunun başladığına işarettir sonradan seyirciye kadar sol taraftan Hacıvat semai formunda bir şarkı söyleyerek gelir, şarkısını bitirdikten sonra perde gazelini okur
Perde Gazeli: Perdeden Numaradan nareke vızıltısı ve def velvelesi eşliğinde kaldırıldıktan sonra Hacıvat tarafından söylenen uyaklı manzum şiirlerdir Hayali perde gazeline başlamadan Oof Hay Hak! diye yaratana seslenir Oyunların tasavvufî yönlerinin ağırlıklı olarak vurgulandığı perde gazellerinde, yaratanın varlığı ve birliği övülürken insanın aciz bir kul olduğunun altı çizilir Karagözün ibret perdesi olduğu ve gösterinin bir ders niteliğinde olduğu belirtilir En aşina perde gazeli;
Nakşı sunun remz ider hüsnünde rüyet perdesi
Hacei hükmü ezeldendir hakikat perdesi
Sîreti sûrette mümkündür temaşa eylemek
Hâil olmaz aynı irfâna basiret perdesi
Her neye iman ile baksan olur iş âşikâr
Kılmış istilâ cihanı habı gaflet perdesi
Bu hayâli âlemi gözden geçirmektir maharet
Nice Karagözleri mahvetti bu sûret perdesi
Şemi aşkın yandırıp tasviri cismindir geçen
Âdemi amed şüt etmekte azimet perdesi
Hangi zılla iltica etsen kötü bulmaz acep
Oynatan üstadı gör kurmuş muhabbet perdesi
Dergahı Âli Abâda müstakim ol Kemterî
Gösterir vahdet elin kalktıkça kesret perdesi
(Türk Folklor Araştırmaları Yıllığı, Karagöz Özel Sayısı, İstanbul Haziran 1959, Rakam 119, s: 19351936)
Bu gazel 1312 (H) senesinde Üsküdarda ölen Kemteri mahlasını bölge Raşit Ali Efendinindir Karagöze izafe edilen ve Bursada Çekirge yolundaki kabir taşına 1310 (H) yılında yazılmıştır Bu ve bunun gibi değişik perde gazellerinin okunmasıyla oyun açılmış olur Perde gazeli bitimiyle Hacıvat seyirciyi selamlar ve Karagözü aramak için teganniye başlar Karagöz bağırmamasını söylese de Hacıvat bağırmaya devam eder Bunun üzerine Karagöz aşağıya atlayıp, Hacıvatla daha alçak alta, tekrar tekrar tartışma ederler Hacıvat kaçar, Karagöz sırt üstü yerde yatarken yararsız sözlerden oluşan tekerlemesini söyler
Karagöz Hacıvata kızıp söylenirken, bir daha gel bak ben sana neler yaparım der Hacıvat tekrar perdeye gelir ve Mukaddime biter, Muhavere (söyleşi ağız kavgası) başlar
B Muhavere:
Kelime anlamı iki taraflı söylev olan muhavere, Karagöz ve Hacıvatın tüm özelliklerini bünyesinde barındıran bir bölümdür Hatalı anlamalara dayalı, kelimelerin ses oyunlarıyla farklı anlamlarda kullanılmaları, ikilinin eğitim öğretim durumları ve şahsiyet özellikleri bu bölümde iyice belirginleşir Eski oyunlardan günümüze ulaşan muhavereler başlıca oyunun konusuyla ilgili değildir Yeni yazılan muhavareler ise oyunla ilgili olabiliyor Bu bölüm Karagözün yabancı sözcükler kullanarak konuşan Hacıvatı hatalı anlaması veya hatalı anlar görünmesi üzerine kuruludur Bu Nedenle muhavere, ortaya türlü cinaslar ve nükteler çıkmasıyla sürer gider Muhavereler her konuya açıktır, önceden bilinen bir muhaverenin içine jurnal olaylar sokulabileceği gibi, jurnal olayları şakacı bir dille eleştiren doğaçlama muhaverelerde olabilir Bu Karagöz oynatan ustanın maharetine ve kültürüne bağlıdır Evliya Çelebinin çok övdüğü Hayâlî Kör Hasanzade Mehmet Çelebinin akşamdan sabaha değin değişik taklitler yapıp herkesi hayretler içinde bıraktığı,
18 asır sonlarında yetişen Kasımpaşalı Hafızın da gece sabaha değin sadece Hacıvat ile Karagözü oynatıp konuşturduğu, dinleyenlerin çatlamak derecesine geldiği ve vaktin nasıl geçtiğini ayrım etmedikleri biliniyor 18 yüzyıl sonlarında yetişen düş küpü Belirlenmiş Ağanın bir söylediği muhavereyi bir daha söylemez diye şöhreti vardır Muhavere bölümü Hacıvatın Karagözden dayak yiyip kaçması, yalnız kalan Karagözün Sen gidersin de ben durur muyum Ben de giderim evime bakalım ayinei devran ne suretler gösterir diyerek çıkması ile sona erer
C Fasıl:
Oyunlara isim olan bölümdür Karagöz oyunları isimlerini burada geçen durum örgüsünden alırlar Karagöz ve Hacıvat dışındaki öteki tipler ağırlıklı olarak bu bölümde perdeye kazanç, kendilerini gösterirler Kolay entrikalarla oluşan düğüm yeniden bu bölümde çözüme kavuşturulur Hacıvatın Karagöze meslek bulması, Karagözün kendisini zor durumda bırakacak işler yapması en çok kullanılan temalardır Akışa tarafından kendi kılık ve şiveleri ile dağıtılmış tipler perdeye gelip giderler Gelen her herif kendi müziği eşliğinde şarkısını söyler
D Bitiş:
Karagöz oyununun en kısa bölümü bitiştir Fasıl bölümü sona erdikten daha sonra Karagöz ile Hacıvat perdeye gelirler Burada kıssadan hisse söylenir Gelecek oyunun adı, yeri ve zamanı hitabe arasında duyuru edilir Karagöz Hacıvatı bitmiş döver, bunun üstüne Hacıvat, olağan sözü, Yıktın perdeyi eyledin perişan, varayım sahibine haber vereyim heman diyerek yukarı sola dürüst perdeden ayrılır Oyunu kapatan Karagözdür Her ne dek sürçi lisan ettikse affola! Bak yarın akşam ben sana neler ederim neler! diyerek yukarı sağa doğru perdeden çekilir Düş perdesinde ışığın kararmasıyla oyun sona erer
Karagöz oyun metinleri Kari kadim ve Nev icad almak üzere ikiye ayrılır Eski Karagöz oyunlarına (Kari kadim), yeni olanlara ise (Nev icad) denir *
