Karışımların Ayrılması Konu Anlatımı

karışımların ayrılması
karışımların ayrılması yontemleri
karışımların ayrılması konu anlatımı



Karışımlar

Karışım : İki ya da daha fazla saf maddenin birbiri icerisinde dağılmasıyla oluşan yapıdır İkiye ayrılır :

a) Homojen Karışımlar(Cozeltiler) :

Sıvısıvı : alkollu su
Sıvıkatı : tuzlu su, şekerli su
Gazgaz : hava
Sıvıgaz : gazoz
Katıkatı : alaşımlar

b) Heterojen Karışımlar :

Sıvısıvı(emulsiyon) : zeytinyağısu
Sıvıkatı(suspansiyon) : camurlu su, tebeşir tozlu su, ayran, Turk kahvesi
Sıvıgaz(aerosol) : deodorantlar, spreyler
Akışkan sıvı icerisinde asılı katı parcacıkların yer aldığı karışımlar(kolloidler) : serum, kan plazması

Cozelti ve Cozunurluk

Cozucu + Cozunen Cozelti

Homojen Karışımların Sınıflandırılması

1) İcerdiği Cozunen Miktarına Gore :

a) Doymamış Cozelti : Belirli bir sıcaklıkta cozebileceğinden daha az miktarda madde cozmuş olan cozeltilerdir
b) Doymuş Cozelti : Belirli bir sıcaklıkta cozebileceği en fazla maddeyi cozmuş olan cozeltilerdir
• Katısı ile dengede doygun cozelti dibinde katısı olan doymuş cozeltidir
c) Aşırı Doymuş Cozelti : Değişen sıcaklık ve basınc koşullarında hazırlanır Kararsızdır Tek bir sarsıntı ile dibe katısı cokebilir

2) Derişimine(Cozunenin cozeltideki yoğunluğuna) Gore :

a) Derişik Cozelti : Cozuneni fazladır
b) Seyreltik Cozelti : Cozucusu fazladır

3) Elektriksel İletkenliklerine Gore :

a) Elektriği İleten Cozeltiler(Elektrolitler) : Cozunme 0 iyonlaşarak olur Ornek : Asit, baz,tuz
b) Elektriği Az İleten Cozeltiler(Zayıf Elektrolitler) : Cozunme kısmen iyonlaşarak olur
c) Elektriği İletmeyen Cozeltiler(Elektrolit olmayanlar) : Cozunme iyonlaşarak değil molekuller halinde dağılarak olur

Cozunurluk : Belirli bir sıcaklık ve basıncta 100 gram suda cozunen en fazla maddenin kutlesine o maddenin cozunurluğu denir

Cozunurluk Cozunenin Kutlesi(g) 100 g su

Kutlece Yuzde Derişimi (Cozunenin Kutlesi Cozelti Kutlesi) 100

Cozunurluğe Etki Eden Faktorler

1) Katı ve Sıvıların, Sıvılardaki Cozunurluğune Etki Eden Faktorler :
• Katı ve sıvıların, sıvılardaki cozunurluğu genellikle endotermiktir
a) Sıcaklık :
• Endotermik cozunen katı ve sıvılar icin, sıcaklık arttıkca cozunurluk artar
• Ekzotermik cozunen katı ve sıvılar icin, sıcaklık arttıkca cozunurluk azalır
b) Basınc :
• Katı ve sıvıların, sıvılardaki cozunurluğune basıncın etkisi yoktur

2) Gazların, Sıvılardaki Cozunurluğune Etki Eden Faktorler :
• Gazların, sıvılardaki cozunurluğu ekzotermiktir
a) Sıcaklık :
• Sıcaklık arttıkca gazların, sıvılardaki cozunurluğu azalır
b) Basınc :
• Basınc arttıkca gazların, sıvılardaki cozunurluğu artar

Karışımların Ozellikleri

1) Cozeltilerin kaynama noktası saf suyun kaynama noktasından buyuktur
• Kaynama, sıvının buhar basıncının dış basınca eşit olduğu an başlar
• Saf maddelerin kaynamaları suresince sıcaklık sabit kalırken, cozeltilerin kaynamaları suresince sıcaklıkları artar
• Normal kaynama noktası; 1 atm(76 cmHg) basınc altında kaynayan sıvının sahip olduğu kaynama noktasına denir
• Kaynama sıvının her yerinde ve belli bir sıcaklıkta olurken, buharlaşma sıvının yuzeyinde ve her sıcaklıkta olur
2) Cozeltilerin buhar basıncı saf suyun buhar basıncından duşuktur Bunun nedeni cozeltilerde saf su molekullerinin cevresini saran maddelerin buharlaşmayı gucleştirmesidir
• Sıvı ne kadar buharlaşıyorsa buhar basıncı o kadar buyuktur
• Aynı ortamda kaynamakta olan saf su ve cozeltinin buhar basıncları eşittir
3) Cozeltilerin donma noktası saf suyun donma noktasından kucuktur
Karışımların Ayrılması

A) Tanecik Boyutu Farkından Yararlanılarak Ayırma Yontemleri

1) Ayıklama : Tanecik boyutları, şekilleri, vb ozellikleri farklı olan maddelerin oluşturduğu heterojen katıkatı karışımlarını ayırmada kullanılır
• Mıknatısla ayırma da bir ayıklama yontemidir
• Nohutun, fasulyenin, kahve tanelerinin ayrılmasında kullanılır

2) Eleme : Katıkatı heterojen karışımlarını bileşenlerine ayırmak icin tanecik boyutu farkından yararlanılarak yapılan işlemdir
• Eleme işleminde kullanılan araclara “elek denir
• Cakıl taşlarının ince kumdan ayrılmasında kullanılır
• Unun yabancı maddelerden ayrılmasında kullanılır
• Bakliyatlar paketlenmeden once elenerek boyutlarına gore ayrılırlar

3) Suzme : Katının sıvı icinde dağılmasıyla oluşan heterojen karışımları bileşenlerine ayırmada kullanılır
• Cay posasını ayırmada suzgec, makarnayı suzerken kevgir, laboratuarda ise suzgec kağıdı kullanılır
• Suzme yontemi sadece heterojen katısıvı karışımlarını ayırmak icin değil, katıgaz karışımlarını ayırmak icin de kullanılır Orn : toz maskeleri, gaz maskeleri, arabadaki hava filtresi, fabrika bacalarındaki hava filtresi
• Naftalinsu ve tebeşir tozusu karışımlarının da ayrılmasında kullanılır
• Araba motorundaki parcaları suzmede de kullanılır

4) Diyaliz : Sıvıkatı heterojen karışımlarda katı, suzgec kağıdından gecebilecek kadar kucuk ise suzme ile ayrılamayacağı icin santrifujleme yapılır Santrifujleme ile sonuc alınamayan koloidal maddeler icin diyaliz yontemi kullanılır Diyaliz; koloit karışımların gozenekli zarlardan gecebilmesi temeline dayanan cozumleme ve arıtma yontemidir
• Yarı gecirgen bir zar kullanılır
• Diyaliz makinesiyle kanın temizlenmesi buna ornektir

B) Yoğunluk Farkından Yararlanılarak Ayırma Yontemleri

• Farklı iki katı maddeden oluşan bir karışımı ayırmak icin, bu karışımın uzerine bileşenlerle etkileşmeyen ve yoğunluğu bileşenlerin yoğunluk değerleri arasında olan bir sıvı eklenir
• Yoğunlukları farklı ve birbiri icinde cozunmeyen sıvısıvı karışımlarının ayrılmasında ayırma hunisi kullanılır
• Sutun uzerindeki kaymağın ayrılması yoğunluk farkından yararlanılarak olur

1) Cokturme : İki cozelti birbirine karıştırıldığında cozeltideki iyonların birbirleriyle tepkime vererek suda cozunmeyen katı oluşturmasına cokme, oluşan katıya cokelek, yapılan işleme ise cokturme denir
• Suyun arıtılmasında, icme suyundan demirin uzaklaştırılmasında, atık sulardan fosfatların uzaklaştırılmasında kullanılır
• Laboratuarda cokturme işlemi buyuk taneciklerle calışılıyorsa bir beherglas icerisinde, kucuk taneciklerle calışılıyorsa bir santrifuj tupunde yapılır

2) Aktarma(Dekantasyon) : Cokturme işleminde oluşan cokeleğin tamamen dibe cokmesi beklenir Ustte kalan sıvının bulandırılmadan dikkatlice başka bir kaba ayrılmasıdır
• Bu işlemde cokeleğin ağır, iri taneli ve kristal yapıda olması gerekir
• Altının saflaştırılmasında, zeytinyağının posasının ayrılmasında kullanılır

3) Yuzdurme(Flotasyon) : Sudan hafif, askıda olan katı taneciklerinin su yuzeyine yukseltilerek uzaklaştırılmasıdır
• Bakır, kurşun cinko cevherlerinin ayrılmasında kullanılır

C) Cozunurluk Farkından Yararlanılarak Ayırma Yontemleri

1) Kristallendirme : Sıcaklığın duşmesiyle cozunurluğu azalan maddenin duzgun geometrik şekilli katı parcalar halinde cokturulmesine kristallendirme denir
• İki veya daha cok maddenin(KNO3 – CeSO4 , tuzşeker) cozunurluk farkıyla ayrılmasına ayrımsal kristallendirme denir

2) Ekstraksiyon(ozutlemecekme) : Katı veya sıvı bir karışımın ilave edilen cozucu yardımıyla karışmış olduğu diğer katı ve sıvıdan ayrılması işlemidir
• Şeker pancarından şeker, karanfilden karanfil yağı eldesinde kullanılır
• Homojen karışımlardan ya da katı karışımlarından istenen maddeyi ayırmada kullanılır

D) Kaynama Noktası Farkından Yararlanılarak Ayırma Yontemleri

1) Damıtma(Basit damıtma) : Bir katının cozunmesiyle oluşan homojen karışımlarından sadece katı bileşeni elde etmek istiyorsak buharlaştırma işlemi, her iki bileşeni elde etmek istiyorsak basit damıtma(destilasyon) yapılır
• Damıtma ile elde edilen sıvıya destilat denir

2) Ayrımsal Damıtma : Kaynama noktaları birbirine yakın homojen sıvısıvı karışımlarının bileşenlerine daha saf olarak ayrılması icin kullanılır
• Ayrımsal damıtma ile damıtma arasındaki tek fark ayrımsal damıtma duzeneğinde fraksiyon kolunun bulunmasıdır
• Alkolsu karışımının ayrılmasında kullanılır
• Petrolun rafinelerde ceşitli urunlere ayrılmasında kullanılır