Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Karşılıklı Etki Hakkında Bilgi
Nesne, olgu ve surecler arasındaki etkileşimsel bağımlılık
Karşılıklı eylem, karşılıklı aksiyon ve etkileşim deyimleriyle de dile getirilir Eytişimsel ve tarihsel felsefenin meydana koyduğu evrensel bir surectir ‘ ’Tum doğa, tum ozdeksel varlıkların bağlılığından oluşan bir dizgedir Birbirleriyle bağlılık icinde bulunanlar birbirlerini etkilerler İşte bu etkileşme, devimin ta kendisidir Etkileşme olmaksızın evrende hicbir şey varolmazdı Varolan tum şeylerin sonucsal nedeni, karşılıklı etkidir ’ ’ Karşılıklı etki, ‘neden ve sonuc ’un durmaksızın yer değiştirmesinden, birbirinin yerini almasından doğar Mekanik anlayışa gore evren bir nedensonuc zincirinin surekli olarak gelişmesinden ibarettir Oysa bilimsel bulgular, bu anlayışın yanlışlığını ortaya koymuştur Nedensonuc zinciri, evrensel bağlılık icinde pek basit bir goruntuden başka bir şey değildir Gercekte nedensonuc zinciri ‘karşılıklı eylem ’ hareketine bağlıdır Bir şey, bir başka şeyi doğurmaz, neden gibi gorunen şeyle sonuc gibi gorunen şey birbirlerini oluştururlar Topraktaki su buharlaşarak bulut olur ama bulut da yağmurlaşarak topraktaki su olur Guneşin yuzeyinde hidrojen atomlarının transformasyonu cok yuksek bir ısı meydana getirir, ama bu ısı da helyum atomlarının sentezleşmesini zorunlu kılar Başka bir deyişle helyum atomlarının kendi yaratısı olan ısı, kendi oluşması icin zorunludur
Karşılıklı eylem toplumsal sureclerde de cok onemlidir Orneğin isteğin (talebin) artması uretimin artmasını gerektirir, uretimin artması da isteğin artmasını gerektirir Demek ki nedenle sonuc, metafizik anlayıştaki gibi birbirinden ayrı ve birbirine karşıt iki olgu değil, birbiriyle sıkıca bağımlı ve birbirine donuşebilir iki olgudur
Hicbir doğal varlık, hem kendisinin bağlı olduğu ve hem de kendisine bağlı olan bir ‘karşılıklı etki ’ler butunluğunun dışında varolamaz
Engels Doğanın Diyalektiği adlı yapıtında şoyle der: ’ ’Hareket halindeki maddeyi bir burun olarak bugunku doğabilimi acısından ele aldığımızda karşımıza cıkan ilk şey ‘karşılıklı etki ’dir Bir dizi hareket bicimi, mekanik hareket, ısı, ışık, elektrik, manyetizm, kimyasal birleşme ve ayrışma, maddenin hallerindeki gecişler, organik hayat; butun bunların hepsi, şimdilik organik hayatı dışta bırakırsak, birbirine geciştir Karşılıklı olarak birbirlerini saptar, bir yerde sonuc iken başka bir yerde nedendirler ve bu sırada butun bu hareketin toplamı her değişik bicimde aynıdır Spinoza, ’oz, kendi kendinin nedenidir ’ diyerek karşılıklı etki ’yi başarıyla anlatmıştı Mekanik hareket ısıya, elektriğe manyetizme, ışığa, vb ya da tersine donuşur Boylece Hegel ’in, karşılıklı etkinin asıl şeylerin son nedeni olduğu biciminde dediğini doğabilimi doğruluyor Bu ‘karşılklı etki ’ bilgisinden daha gerilere gidemeyiz, cunku bunun ardında bilinecek başka bir şey yoktur ’ ’ (İbid, Ankara, 1970, cev Arif Gelen, s 281,282)
Engels ’in deyişinden de anlaşıldığı gibi, mekanik nedensellik anlayışının yanlışlığını duşunsel ve mantıksal yoldan meydana cıkaran Hegel, ‘karşılıklı etki ’yi bir ‘ereksel neden ’ olarak goruyordu, buysa tumuyle metafizik ve idealist bir yanılgıydı Engels, yukarıdaki parcasında, ‘ ’ozdeğin devim bicimlerini biliyorsak ozdeğin kendini de tanıyoruz demektir ve bu konudaki bilgimiz tamamlanmıştır ’ ’ der Metafiziğin neden yanıldığını da, aynı parcada, şoyle anlatır: ’ ’Tek tek olayları anlamak icin onları genel bağıntılarından ayırmak, soyutlayarak ele almak zorunda kalıyoruz İşte o zaman değişen bu hareketler, biri neden, oteki de sonuc olarak gorunuyor ’ ’ ‘ ’İnsanlar yeni uretici gucler elde ederek uretim tarzlarını değiştirirler ve uretim tarzlarını değiştirirken de kendilerini ve butun toplumsal ilişkilerini de değiştirirler ’ ’
Nedensellik bağı, kuramsal ve uygusal acılardan buyuk bir onem taşır Ne var ki nedensellik bağı, evrensel bağlılığın ancak kucuk bir parcasıdır Doğada, sayısız denecek kadar cok, karşılıklı etki bicimleri vardır Ozdek geliştikce ve daha yuksek bicimlere girdikce yeni devim, eş deyişle etkileşim bicimleri ortaya cıkar Bu surec sonsuz ve sınırsız olduğuna gore demek ki etkileşim birimleri de sonsuz ve sınırsızdır Evrensel bağlılık karşılıklı etkilerin sonucudur
Nesne, olgu ve surecler arasındaki etkileşimsel bağımlılık
Karşılıklı eylem, karşılıklı aksiyon ve etkileşim deyimleriyle de dile getirilir Eytişimsel ve tarihsel felsefenin meydana koyduğu evrensel bir surectir ‘ ’Tum doğa, tum ozdeksel varlıkların bağlılığından oluşan bir dizgedir Birbirleriyle bağlılık icinde bulunanlar birbirlerini etkilerler İşte bu etkileşme, devimin ta kendisidir Etkileşme olmaksızın evrende hicbir şey varolmazdı Varolan tum şeylerin sonucsal nedeni, karşılıklı etkidir ’ ’ Karşılıklı etki, ‘neden ve sonuc ’un durmaksızın yer değiştirmesinden, birbirinin yerini almasından doğar Mekanik anlayışa gore evren bir nedensonuc zincirinin surekli olarak gelişmesinden ibarettir Oysa bilimsel bulgular, bu anlayışın yanlışlığını ortaya koymuştur Nedensonuc zinciri, evrensel bağlılık icinde pek basit bir goruntuden başka bir şey değildir Gercekte nedensonuc zinciri ‘karşılıklı eylem ’ hareketine bağlıdır Bir şey, bir başka şeyi doğurmaz, neden gibi gorunen şeyle sonuc gibi gorunen şey birbirlerini oluştururlar Topraktaki su buharlaşarak bulut olur ama bulut da yağmurlaşarak topraktaki su olur Guneşin yuzeyinde hidrojen atomlarının transformasyonu cok yuksek bir ısı meydana getirir, ama bu ısı da helyum atomlarının sentezleşmesini zorunlu kılar Başka bir deyişle helyum atomlarının kendi yaratısı olan ısı, kendi oluşması icin zorunludur
Karşılıklı eylem toplumsal sureclerde de cok onemlidir Orneğin isteğin (talebin) artması uretimin artmasını gerektirir, uretimin artması da isteğin artmasını gerektirir Demek ki nedenle sonuc, metafizik anlayıştaki gibi birbirinden ayrı ve birbirine karşıt iki olgu değil, birbiriyle sıkıca bağımlı ve birbirine donuşebilir iki olgudur
Hicbir doğal varlık, hem kendisinin bağlı olduğu ve hem de kendisine bağlı olan bir ‘karşılıklı etki ’ler butunluğunun dışında varolamaz
Engels Doğanın Diyalektiği adlı yapıtında şoyle der: ’ ’Hareket halindeki maddeyi bir burun olarak bugunku doğabilimi acısından ele aldığımızda karşımıza cıkan ilk şey ‘karşılıklı etki ’dir Bir dizi hareket bicimi, mekanik hareket, ısı, ışık, elektrik, manyetizm, kimyasal birleşme ve ayrışma, maddenin hallerindeki gecişler, organik hayat; butun bunların hepsi, şimdilik organik hayatı dışta bırakırsak, birbirine geciştir Karşılıklı olarak birbirlerini saptar, bir yerde sonuc iken başka bir yerde nedendirler ve bu sırada butun bu hareketin toplamı her değişik bicimde aynıdır Spinoza, ’oz, kendi kendinin nedenidir ’ diyerek karşılıklı etki ’yi başarıyla anlatmıştı Mekanik hareket ısıya, elektriğe manyetizme, ışığa, vb ya da tersine donuşur Boylece Hegel ’in, karşılıklı etkinin asıl şeylerin son nedeni olduğu biciminde dediğini doğabilimi doğruluyor Bu ‘karşılklı etki ’ bilgisinden daha gerilere gidemeyiz, cunku bunun ardında bilinecek başka bir şey yoktur ’ ’ (İbid, Ankara, 1970, cev Arif Gelen, s 281,282)
Engels ’in deyişinden de anlaşıldığı gibi, mekanik nedensellik anlayışının yanlışlığını duşunsel ve mantıksal yoldan meydana cıkaran Hegel, ‘karşılıklı etki ’yi bir ‘ereksel neden ’ olarak goruyordu, buysa tumuyle metafizik ve idealist bir yanılgıydı Engels, yukarıdaki parcasında, ‘ ’ozdeğin devim bicimlerini biliyorsak ozdeğin kendini de tanıyoruz demektir ve bu konudaki bilgimiz tamamlanmıştır ’ ’ der Metafiziğin neden yanıldığını da, aynı parcada, şoyle anlatır: ’ ’Tek tek olayları anlamak icin onları genel bağıntılarından ayırmak, soyutlayarak ele almak zorunda kalıyoruz İşte o zaman değişen bu hareketler, biri neden, oteki de sonuc olarak gorunuyor ’ ’ ‘ ’İnsanlar yeni uretici gucler elde ederek uretim tarzlarını değiştirirler ve uretim tarzlarını değiştirirken de kendilerini ve butun toplumsal ilişkilerini de değiştirirler ’ ’
Nedensellik bağı, kuramsal ve uygusal acılardan buyuk bir onem taşır Ne var ki nedensellik bağı, evrensel bağlılığın ancak kucuk bir parcasıdır Doğada, sayısız denecek kadar cok, karşılıklı etki bicimleri vardır Ozdek geliştikce ve daha yuksek bicimlere girdikce yeni devim, eş deyişle etkileşim bicimleri ortaya cıkar Bu surec sonsuz ve sınırsız olduğuna gore demek ki etkileşim birimleri de sonsuz ve sınırsızdır Evrensel bağlılık karşılıklı etkilerin sonucudur
