Kayaların çözülmesi, Toprak Oluşumu Ve Toprak çeşitleri

Kayaların çözülmesi, Toprak Oluşumu,toprak oluşumu ve toprak tipleri,Toprak çeşitleri,toprak oluşumu ve toprak türleri,toprak oluşumu ve çeşitleri

KAYALARIN ÇÖZÜLMESİ, TOPRAK OLUŞUMU VE TOPRAK ÇEŞİTLERİ

1 KAYALARIN ÇÖZÜLMESİ

Kayalar ve taşlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır Zamanla taşı yaratıcı mineraller arasındaki bağ gevşer ve taş parçalara ayrılır, ufalanır İşte, kayaların ve taşların uğradıkları bu değişikliklere çözülme denir

Kayaların yapı değişikliğe uğraması iki şekilde gerçekleşir

• Somut (Mekanik) Çözülme


Kayaların, kimyasal yapıları değişmeden, sadece bedensel yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır

Bedensel çözülme, daha çok fazla sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaların gündüzleri fazla sıcaktan genişlemesi, geceleri de fazla soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir

Fiziksel çözülme, çöl, karasal, step, tundra gibi, fazla sıcaklık farkı görülen iklimlerin etkili olduğu yerlerde daha basit meydana gelir

• Kimyasal çözülme

Kayaları oluşturan unsurların eriyerek, kimyasal bileşimlerinin değişmesi sonucundaki dağılma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Kimyasal çözülme, daha çok, sıcaklık farkının az olduğu sıcak ve ıslak iklim bölgelerinde görülür Ekvatoral, Muson, Okyanus ve Akdeniz iklimlerinin etkili olduğu yerlerde daha kolay meydana gelir


2 TOPRAK OLUŞUMU

Çözülmeye uğrayan kayaların yüzeyi zamanla, ayrışmış mineraller, organik maddeler ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır Bu örtüye toprak denir Toprak tabakası, yerkabuğu üzerinde bulunur Kalınlığı birkaç cm den, 2 3 m ye dek olabilir

Oluşumunu tamamlayan bir toprak kesitinde;
Asıl kaya,
Ayrışmış kaya,
Ham toprak,
Olgun toprak,
katları bulunmaktadır Bu katlara horizon adı da verilir Horizonlar harflerle isimlendirilir

Toprağın en üstteki katı olan A Horizonu, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir Genellikle koyu renklidir Tümör bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir B horizonu, toprağın üstteki katından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır C horizonu başlıca kayanın özelliğini taşıyan ayrışma katıdır D horizonu ise, toprağın belli başlı özelliğini belirleyen başlıca kayanın bulunduğu kattır

Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkili değildir Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir


3 TOPRAK ÇEŞİTLERİ

Taşınmış Topraklar (Azonal Topraklar): Akarsular, rüzgârlar ve buzullar gibi dış kuvvetlerin, farklı alanlara yönlendirilmiş sahalardan aşındırarak taşıdıkları materyalleri biriktirmeleriyle oluşan topraklardır

Bunlardan;
Akarsu biriktirmesiyle oluşanlara alüvyal topraklar,
Buzul biriktirmesiyle oluşan topraklara moren topraklar,
Rüzgâr biriktirmesiyle oluşan topraklara da lös topraklar denilmektedir

Yerli Topraklar, kayaların bulundukları yerlerde çözülmeleriyle oluşan topraklardır

a Nemli Alan Toprakları

• Tundra Toprakları

Kutuplara yakın, soğuk tundra bölgelerinin topraklarıdır Toprak başlıca ya donmuş haldedir veya bataklık halinde bulunur böylece tarım yapmaya kullanışlı değildir Türkiye ’de bu tür topraklar görülmez

• Podzol Topraklar

İğne yapraklı ormanlarla dolgun, soğuk ve ıslak iklim bölgelerinin topraklarıdır Fazla yıkanmış olduklarından üstteki kısımlarının rengi soluklaşmıştır Tekrar aynı sebepten nedeniyle, topraktaki beslenme maddeleri de azdır Bunun sonucunda verimsizleşmiştir Türkiye ’de, Batı Karadeniz Bölümü ’nde kahverengi ve kırmızımsı sarı podzolik topraklar yaygındır

• Kahverengi Orman Toprakları

Islak orta kuşağın, geniş (yayvan) yapraklı ormanlarla astarlı bölgelerinde görülür Humus bakımından varlıklı oldukları için verimlidirler

Türkiye ’de, bu tür topraklar, Karadeniz Bölgesi ’nde yaygın olmakla birlikte, İç Anadolu ’nun 1000 1200 m ’den yüksek alanlarında da yer yer görülür İç Anadolu ’da, daha fazla Kuzey Anadolu Dağları ’nın güneye bakan yamaçlarında yaygındır

Tekrar, Trakya ’nın kuzeyinde Yıldız Dağları ’nda, İçbatı Anadolu ’da, Güneydoğu Toroslar üzerinde de kahverengi orman topraklarına rastlanır

• Kırmızı Topraklar (Terra rossa)

Islak subtropikal iklim bölgesi ile Akdeniz iklim bölgelerinde, genellikle kalkerler üzerinde görülen topraklardır Toprağa kırmızı rengini veren bileşimindeki demiroksittir

Türkiye ’de, Akdeniz Bölgesi ile Kıyı Ege ve Güney Marmara ’da yaygın olarak görülür

• Laterit Topraklar

Dönenceler arasında yer alan, sıcak ve nemli iklim bölgelerinin karakteristik toprak tipidir Şiddetli bir kimyasal çözülme sonucu oluşur Rengi kiremit kırmızısıdır Humus oranı azdır Buna bağlı olarak verimli değildir Türkiye ’de tam olarak laterit özelliği içeren toprak görülmez Fakat, Doğu Karadeniz Bölümü ’nde, laterit türü (lateritleşmiş) topraklara rastlanabilmektedir


b Verimsiz Bölge Toprakları

• Çernezyomlar

Çernezyomlar, Orta Kuşağın sözde ıslak step bölgelerinde görülür Kara topraklar adı da verilir Fazla yıkanmadıkları için mineral ve kireç bakımından zengindir Toprağın üstteki kısmında, steplerden oluşan bitki artıklarının oluşturduğu, kalın bir humus tabakası vardır böylece Dünya ’nın en verimli toprakları arasındadır

Çernezyomlar, ülkemizde en yaygın olarak, Erzurum Kars Plâtosu ’nda oluşmuştur Hem, İç Anadolu Bölgesi ’nin kuzey kesiminde de yer yer bu nesil topraklar görülmektedir

• Kestane ya da Kahve Renkli Step Toprakları

Az yağış alan step iklimlerinde görülen topraklardır Üzerindeki tümör seyrek olduğu için, humus oranı azdır Bu yüzden verimleri düşüktür Türkiye ’de, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu plâtoları ile İçbatı Anadolu ’da yaygındır

• Çöl Toprakları

Çöl iklim bölgelerinde görülür Çok eksik yağış alıp, artı yıkanmadıkları için, kireç ve tuz oranı oldukça fazladır Humus, hemen hemen hiç yoktur Bu topraklarda tarım yapılamaz

Türkiye ’de, bu nesil topraklar görülmemekle birlikte, Tuz Gölü çevresinde çölleşmiş topraklara rastlanır *