Keşfu?z-Zunun (Ilk Bibliyografya Kitabı )

Ordinaryüslük unvanı akademik camiada günümüzde bile bundan böyle mümkünatının olmadığı ve bir insan hafızasının üzerinde birikim gerektirdiği için ancak sınırlı sayıda insanın sahip olabildiği bir mertebe olmuştur Batı toplumlarındaki bu mertebeyi Doğu toplumunda ve bilim dünyasında fazla önceleri görmek mümkündür Akla gelebilecek her alanda bilgi ve sürücü belgesi sahibi olan böyle insanlara “Hezarfen yahut “Kırk Ahır gibi isimler verilmiştir İşte bu unvan ve çok yönlü birikimin en başarılı örneklerinden biri bu alanda verdiği eseriyle de bunu tescilleyen Batılıların Hacı Kalfa adıyla tanıdığı Katip Çelebi ’dir
Katip Çelebi ’yi yukarıda anılan unvanlara mazhar kılan esas olarak Keşfu ’z Zunun adlı eseridir Eserin ilk adı Kitâbü İcmâli ’lfuzûl ve ’lebvâb fî tertîbi ’l‘ulûm ve esmâ ’i ’lkitâb ’dır Daha daha sonra Katip Çelebi birtakım düzenlemeler de yaparak daha kavranabilir olması bakımından eserine Keşfü ’zZunûn an esâmi ’lkütüb ve ’lfünûn (Kitapların ve fenlerin isimlerinden, kararsız şeylerin keşfi) adını vermiştir Edebiyatımızın birincil bibliyografya (kitaplar hakkında veri bahşedilen eser) Katip Çelebi ’nin bu eseri her ne kadar bibliyografik bir eser olarak bilinse de 300 dek bilim dalı hakkında genel bilgilerin verildiği ve bu bilimlerin sınıflandırıldığı daha kapsamlı bir eserdir Katip Çelebi bilimleri İslam dünyasındaki yeri , işlev ve faydaları üstünde de durarak oldukça detaylı bir egzersiz ortaya koymuştur Bunun yanı sıra eser teknik olarak 10 bin yazan hakkında bilgi vermekte ve 15 eser hakkında da künye bilgisi sunmaktadır Eserde kitaplar hakkında veri verilirken yalnız bab‘ları (belli başlı bölüm) ve fasılları (ara bölümleri) hakkında veri verilmekle yetinilmemiş, eski edebiyatımız açısından kitabın en manâlı sunuşunun yapıldığı giriş bölümlerindeki sözler hakkında da bilgi verilmiştir Kitapta verilen eserler büyük oranda Arapça kaynaklardan derlense de içinde Farsça ve Türkçe bölümler ve kaynaklar da vardır
Tam bir ilim ve irfan aşığı olan Katip Çelebi başlıca olarak bir Yeniçeri Katibi ’dir ve Yeniçeri seferleri vesilesiye Doğunun ve Batının çoğu ilim merkezini gezmegörme fırsatı olduğundan buralardayken büyük kütüphanelerin sıkı bir müdavimi olmuştur Bu eseri Katip Çelebi 20 yılı aşkın (16131633) araştırma ve incelemeleri sonucunda kaleme almıştır Özellikle Halep sahaflarına böylece gider kazanç olmuştur ki sahaflar bundan böyle onun bu kitap ve bilim aşkına hayran olmuşlardır
Eser kapsamlı veriler içermesiyle birlikte sunulan verilerin alfabetik olarak sıralanması baştan sona de oldukça kullanışlı bir şekilde yazılı ve bu sayede lüzum Doğu bilim dünyasında gerekse de Batı ’da günümüze değin sık yararlanılan bir kaynak olmuştur
Kâtib Çelebi ’nin ilimler hakkında verdiği bilgilerde Hafîdü ’sSa ’d olarak belli Ahmed b Yahya etTeftâzânî ’nin Mecmûbü ’l‘ulûm ’u (Mecmû ’atü ’lfiafıd), Taşköprizâde ’nin Miftâhu ’ssa ’âde ’si Molla Lutfî ’nin elMetâlibü ’lilâhiyye fîmevzû ’âti ’l‘ulûm ’u ve Sadreddinzâde benzeyenŞirvânî ’nin elFevâ ’idü ’lhâkaniyyesi gibi ilimler taksimine dair literatürden yararlandığı anlaşılmaktadır (bk I, 2–3, II, 1905–1906)
KeşfüzZunun, iki cildi Leipzig ’te, beş cildi de Londra ’da edinmek üzere Flügel tarafından 18351858 yılları arasında arapça metin ve latince tercümesiyle birlikte bastırıldı
Türkiye ’de 19411943 yıllarında Şerafettin Yaltkaya ve Kilisli Rıfat Bilge tarafından 2 cilt olarak yayınlanmıştır Keza Ulusal Eğitim Bakanlığı göre 19411943 yıllarında 2 cilt olarak basılmıştır
Litaratür:
:wwwtbmmgovtrkutuphanekutuphanecilikkaynakcalari209pdf
:trwikipediaorgwikiKe%C5%9Ff%C3%BC%27zZun%C3%BBn
İslam Ansiklopedisi (25 Cilt)
http:wwwantalyakulturturizmgovtrTR,68172katipcelebininhayativeeserlerihtml