iltasyazilim
FD Üye
1923 Şeddâd İbnu Evs (radıyallâhu anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: AIIah Tealâ hazretleri, her şeyde iyiliği emretmiştir Öyleyse öldürdüğünüz zaman öldürmeyi iyi yapın Kesecek olursanız kesmeyi iyi yapın Bıçağın ağzını bileyin Hayvana (sıkıntı vermeyin) dar ettirin
Müslim, Sayd 57, (1955); Tirmizi, Diyât 14, (1409); Ebü Dâvud, Edâhi 12, (2815); Nesâi, Dahâya 22, (7, 227); İbnu Mâce, Zebâih 3, (3170)
1924 Ebu Hüreyre ve İbnu Abbâs (radıyallâhu anhüm) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalatu vesselâm) şeytan kurbanından (şerita) men ettiDendi ama şerita, boğazından sâdece deri kısmının kesilip, boyun damarı kesilmeden ölmeye terkedilen (kurbanlık) hayvandır
Ebü Dâvud, Edâhi 17, (2826)
1925 İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) demiştir ama: (Hayvanı keserken) besmele çekmeyi bir kimse unutmuşsa bunun bir mahzuru yoktur Oysa kasden terketmiş ise, kesilen yenilmez
Rezin'in ilâvesidir
1926 İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor Resulullah (aleyhissalatu vesselâm) buyurdular ancak: Hileli yere bir kuş ya da daha küçük bir hayvan öldüren insana Allah mutlaka onun hesâbını soracaktırKendisine: Onun hakkı da nedir?diye sorulunca:
Onu keser ve yer Başını kesip atmaz!diye yanıt verdi
Nesâi, Sayd 34, (7, 239)
1927 Ebü Vâkıd (radıyallâhu anh) anlatıyor: ResüIuIIah (aleyhissalâtü vesselam) Medineye geldiği süre, Medineliler, (diri olan) devenin hörgücünü kesiyorlar ve koyunların da kuyruklarını koparıyorlar ve bunIarı yiyorlardı
Bu koşul üstüne Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm): Hayvan diri iken ondan her ne indirilmiş ise, bu meyte (lâşe) hükmündedir, yenilmezdedi
Tirmizi, Et'ime 4, (1480); Ebü Dâvud, Sayd 3, (2858); İbnu Mâce, Sayd 8, (3216)
KESİŞ ŞEKLİ VE YERİ
1928 Ebu'l Uşerâ Üsâme İbnu Mâlik İbnu Kahtam bâbasından anlatıyor: Ey Allah'ın Resülü, dedim, kesme işi sâdece boğazdan ve gırtlaktan (lebbe) değil midir, (hayvanın başka yerinden de olur mu?)
Şu cevabı verdi: (Mızrağını hayvanın) dizine saplarsan sana o da kifâyet ederTirmizi: Bu, zarüret haline mahsusturder
Ebü Dâvud da: Bu, (yüksekten) düşen bir hayvanın kesimiyle ilgilidirdemiştir
Tirmizi, Et'ime 5, (1481); Ebü Dâvud, Edahi 16, (2825), Nesâi, Dahâyâ 25, (7, 228)
1929 İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) buyurdular ancak: Elinde (tasarrufunda) olduğu halde (sıradan kesişten) seni aciz bırakan şey av gibidir
(Tekrar İbnu Abbâs), kuyuya düşen bir deve hakkında: Neresinden gücün yeterse kes!demiştir Hz Ali, İbnu Ömer ve Hz Âişe (radıyallâhu anhüm) de bu görüşte idiler
İbnu Abbâs, İbnu Ömer ve Enes (radıyallâhu anhüm): Boğazdan kesmeye başlayınca (acele nedeniyle) başı kopuverse bunda bir beis yok Ancak, ense tarafından kesilmişse yenmez, baş kopsa da kopmasa da farketmezdemiştir
Buhâri, Zebâih 23, (Bir bâbın başlığında zikretmiştir)
1930 ElHudri (radıyallâhu anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtü vesselam)'a sorularak dendi ama: Biz deve, sığır ve davarı, karınlarında cenin olduğu halde boğazlıyoruz Cenini yiyelim mi, atalım mı?
Şu cevabı verdi:
Dilerseniz yiyin Zira onların tezkiyesi (pak ve helal olmaları) annelerinin tezkiyesine tâbidir
Ebü Dâvud, Edâhi 18, (2827); Tirmizi, Et'ime 2, (1476)
1931 Hz İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) buyurmuştur ancak: Bir deve kesildiği süre karnındaki yavrunun tezkiyesi, devenin tezkiyesine tâbidir, yeter oysa yavrunun hilkati (tüm uzuvlarının çıkmasıyla) işlenmiş, tüyleri de her tarafta olsun Yavru annenin karnından çıkınca (gerçi hemen) kesilir, tâ ki içteki kan çıksın
Muvatta, Zebâih 8, (2, 490)
KESME ÂLETİ
1932 Râfi' İbnu Hadic (radıyallâhu anh) anlatıyor: Bir seferde Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm) ile birlikte idik (Bu esnâda) bir deve aksilik edip kaçtı Peşine düştüler Lakin tâkipçileri yordu Bir adam deveye bir ok yolladı Derken Allah (cc) onu durdurdu Aleyhissalâtu vesselam Efendimiz:
Bu hayvanların kaçkınları var, tıpatıp vahşi kaçkınlar gibi Onlardan biri size galebe çalacak olursa, ona böyle davranın!dedi Ben:
Ey Allah'ın Resülü, biz yarın düşmanla karşılaşacağız, yanımızda (hayvan kesecek) bir bıçağımız değil (Hini hâcette) kamışla keselim mi?diye sordum Bana:
Oldukça Çok kanı akıtılan ve üstüne Allah'ın ismi zikredilenin etini yeyiniz Diş ve tırnak(la kesmek caiz) değildir Size (bunun sebebini) söyleyeceğim; Diş kemiktir, tırnak ise, Habeşlilerin bıçağıdır
Buhâri, Şirket 3, 16, Cihâd 191, Zebâih 15, 18, 20, 23, 36, 37; Müslim, Edâhi 21, (1968); Tirmizi, Ahkâm 5, (1491,1492); Ebü Dâvud, Edâhi 15, (2821); Nesâi, Dahâya 20, 21, 26, (7, 226, 227)
1933 Nâfi'nin anlattığına tarafından, Ka'b İbnu Mâlik (radıyallâhu anh)'in bir oğlundan, İbnu Ömer'e anlatırken şunları işitmiştir: Bâbası kendisine haber vermiştir oysa: Davar güden câriyeleri, bir koyunun vefat etmek üzere olduğunu görmüş, hemen bir taş kırarak, onunla koyunu kesmiştir Babası ailesine: Ondan yemeyin Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm)'a sorayımdemiş ve sormuştur Resülullah(aleyhissalâtü vesselam) yemelerini emretmiştir
Buhâri, Zebâih 18,19, Vekâlet 4; Muvatta, Zebâih 4, (2, 489)
1934 Hz Càbir (radıyallâhu anh) anlatıyor: Kavmimden biri bir veya iki tavşan avladı Bunları taşla kesti Resülullah (aleyhissalatü vesselâm)'dan soruncaya dek astı Efendimiz (aleyhissalâtü vesselâm) yemesini emretti
Tirmizi, Zebâih 1, (1472)
1935 Ata İbnu Yesâr, Beni Hâriseli bir adamdan rivâyet eder ki: Bu zât bir sağmal deveyi gütmekte iken vefat etmek üzere olduğunu farkeder Beraberinde, hayvanı kesebilecek bir şey de bulamaz Eline geçirdiği bir kazığı devenin ümmüğüne saplar, kanını akıtır Sonradan durumu Resulullah(aleyhissalâtü vesselâm)'a haber verir Efendimiz yemesini söyler
Muvatta, Zebâih 3, (2, 489); Ebü Dâvud, Edâhi 15, (1823); Nesâi, Dahâya 19, (7, 226)
1936 Zeyd İbnu Sabit (radıyallâhu anh) anlatıyor: Bir kurt bir koyunu dişlemişti, anında bariz bir taşla kestiler Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm) yenmesine ruhsat verdi
Nesâi, Dahâyâ 18, (7, 225)
YENMESİ YASAKLANMIŞ OLAN KESİLMİŞLER
1937 Hz Âişe (radıyallâhu anhâ) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm)'a soruldu: Insanlar bize et getiriyor, kesilirken besmele çekilip çekilmediğini bilmiyoruz, ne yapalım?
Siz besmele çekin, yiyin!cevabını verdi
Buhâri, Sayd 21, Büyü 5, Tevhid 13; Muvatta, Zebâih 1, (2, 488); Ebü Dâvud, Edâhi 19, (2829); Nesâi, Dahâya 39, (7, 237)
1938 Ebü'd Derdâ (radıyallâhu anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalatü vesselâm) mücesseme'nin yenmesini yasakladı Mücesseme ok atışlarında niyet olarak kullanılan hayvandır Keza halisanın yenmesini de yasakladı Halisa, kurdun kaçırdığı, ama ondan kurtarılan hayvandır
Tirmizi, Et'ime 1, (1473)
Bir rivâyetin Ok atışlarına amaç olarak kullanılan hayvanibâresine değin olan kısmı Tirmizi'de gelmiştir Gerisi Rezin'in ilâvesidir
1939 Zühri (rahimehullah) diyor fakat: Arap Hıristiyanlarının kestiklerini yemekte bir beis yoktur Ama, Allah'tan başka birisinin adını andığını işitirsen o süre kestiğini yeme İşitmemiş isen, (bu durumda vehimlenme), çünkü Allah, onların küfrünü bildiği halde kestiklerini helâl kılmıştır
Hz Ali'den de bu mânâda rivâyet yapılmıştır
Rezin ilavesidir Bu ilâve rivâyet, Buhari'nin Kitabu'zZebâih'de bâb başlığında kaydedilmiştir
AKIKA
6898 Yezîd İbnu Abdi'IMüzenî radıyallahu anhüma anlatıyor: Resûlullah aleyhissalatu vesselâm buyurdular ki: Oğlan çocuk için akika kurbanı kesilir, çocuğun başına kurban kanı değdirilmez
FERÂ'A VE ATİRE
6899 İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: Resülullah aleyhissalatu vesselâm buyurdular ama: (İslâm'da) ferâ'a ve atire kurbanı kesmek yoktur
KESİM GÜZEL OLMALI
6900 Ebu Sa'î'di 'lHudrî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'a koyunu kulağından tutarak yeden bir adam uğradı Aleyhissalâtu vesselâm anında müdahale ederek: Hayvanın kulağını bırak da boynunun kenarından tut!buyurdular
6901 Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: Resûlullah aleyhissalatu vesselâm bıçakların bilenmesini ve hayvanlara gösterilmemesini emretti ve şu tenbihte bulundu: Biriniz hayvan boğazlayınca boğazlamayı hızlı yapsın
SAĞMAL HAYVAN KESME YASAĞI
6902 Hz Ebu Bekr radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm bana ve Ömer'e Bizimle birlikte elVâkıfi'ye gelinbuyurdular Biz de ay ışığında gittik, bahçeye kadar ulaştık Bize: Merhaba, hoşgeldinizdediler Daha Sonra bıçağı alarak davar sürüsünün içerisinde dolaştı Aleyhissalâtu vesselâm (bu esnada): Sağmal olandan sakın!veya Süt sahibi olandandedi
HAYVANI MAKSAT YAPMA YASAĞI
6903 Ebu Sa'îdi'lHudrî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah hayvanlara müsle (gaddarlık) yapmayı yasakladı
BARBAR EŞEKLERİN ETİ
6904 Mikdam İbnu Ma'dikerb elKindî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm birçok şeyi haram kıldı, hatta kaba eşekleri de zikretti*
Müslim, Sayd 57, (1955); Tirmizi, Diyât 14, (1409); Ebü Dâvud, Edâhi 12, (2815); Nesâi, Dahâya 22, (7, 227); İbnu Mâce, Zebâih 3, (3170)
1924 Ebu Hüreyre ve İbnu Abbâs (radıyallâhu anhüm) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalatu vesselâm) şeytan kurbanından (şerita) men ettiDendi ama şerita, boğazından sâdece deri kısmının kesilip, boyun damarı kesilmeden ölmeye terkedilen (kurbanlık) hayvandır
Ebü Dâvud, Edâhi 17, (2826)
1925 İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) demiştir ama: (Hayvanı keserken) besmele çekmeyi bir kimse unutmuşsa bunun bir mahzuru yoktur Oysa kasden terketmiş ise, kesilen yenilmez
Rezin'in ilâvesidir
1926 İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor Resulullah (aleyhissalatu vesselâm) buyurdular ancak: Hileli yere bir kuş ya da daha küçük bir hayvan öldüren insana Allah mutlaka onun hesâbını soracaktırKendisine: Onun hakkı da nedir?diye sorulunca:
Onu keser ve yer Başını kesip atmaz!diye yanıt verdi
Nesâi, Sayd 34, (7, 239)
1927 Ebü Vâkıd (radıyallâhu anh) anlatıyor: ResüIuIIah (aleyhissalâtü vesselam) Medineye geldiği süre, Medineliler, (diri olan) devenin hörgücünü kesiyorlar ve koyunların da kuyruklarını koparıyorlar ve bunIarı yiyorlardı
Bu koşul üstüne Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm): Hayvan diri iken ondan her ne indirilmiş ise, bu meyte (lâşe) hükmündedir, yenilmezdedi
Tirmizi, Et'ime 4, (1480); Ebü Dâvud, Sayd 3, (2858); İbnu Mâce, Sayd 8, (3216)
KESİŞ ŞEKLİ VE YERİ
1928 Ebu'l Uşerâ Üsâme İbnu Mâlik İbnu Kahtam bâbasından anlatıyor: Ey Allah'ın Resülü, dedim, kesme işi sâdece boğazdan ve gırtlaktan (lebbe) değil midir, (hayvanın başka yerinden de olur mu?)
Şu cevabı verdi: (Mızrağını hayvanın) dizine saplarsan sana o da kifâyet ederTirmizi: Bu, zarüret haline mahsusturder
Ebü Dâvud da: Bu, (yüksekten) düşen bir hayvanın kesimiyle ilgilidirdemiştir
Tirmizi, Et'ime 5, (1481); Ebü Dâvud, Edahi 16, (2825), Nesâi, Dahâyâ 25, (7, 228)
1929 İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) buyurdular ancak: Elinde (tasarrufunda) olduğu halde (sıradan kesişten) seni aciz bırakan şey av gibidir
(Tekrar İbnu Abbâs), kuyuya düşen bir deve hakkında: Neresinden gücün yeterse kes!demiştir Hz Ali, İbnu Ömer ve Hz Âişe (radıyallâhu anhüm) de bu görüşte idiler
İbnu Abbâs, İbnu Ömer ve Enes (radıyallâhu anhüm): Boğazdan kesmeye başlayınca (acele nedeniyle) başı kopuverse bunda bir beis yok Ancak, ense tarafından kesilmişse yenmez, baş kopsa da kopmasa da farketmezdemiştir
Buhâri, Zebâih 23, (Bir bâbın başlığında zikretmiştir)
1930 ElHudri (radıyallâhu anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtü vesselam)'a sorularak dendi ama: Biz deve, sığır ve davarı, karınlarında cenin olduğu halde boğazlıyoruz Cenini yiyelim mi, atalım mı?
Şu cevabı verdi:
Dilerseniz yiyin Zira onların tezkiyesi (pak ve helal olmaları) annelerinin tezkiyesine tâbidir
Ebü Dâvud, Edâhi 18, (2827); Tirmizi, Et'ime 2, (1476)
1931 Hz İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) buyurmuştur ancak: Bir deve kesildiği süre karnındaki yavrunun tezkiyesi, devenin tezkiyesine tâbidir, yeter oysa yavrunun hilkati (tüm uzuvlarının çıkmasıyla) işlenmiş, tüyleri de her tarafta olsun Yavru annenin karnından çıkınca (gerçi hemen) kesilir, tâ ki içteki kan çıksın
Muvatta, Zebâih 8, (2, 490)
KESME ÂLETİ
1932 Râfi' İbnu Hadic (radıyallâhu anh) anlatıyor: Bir seferde Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm) ile birlikte idik (Bu esnâda) bir deve aksilik edip kaçtı Peşine düştüler Lakin tâkipçileri yordu Bir adam deveye bir ok yolladı Derken Allah (cc) onu durdurdu Aleyhissalâtu vesselam Efendimiz:
Bu hayvanların kaçkınları var, tıpatıp vahşi kaçkınlar gibi Onlardan biri size galebe çalacak olursa, ona böyle davranın!dedi Ben:
Ey Allah'ın Resülü, biz yarın düşmanla karşılaşacağız, yanımızda (hayvan kesecek) bir bıçağımız değil (Hini hâcette) kamışla keselim mi?diye sordum Bana:
Oldukça Çok kanı akıtılan ve üstüne Allah'ın ismi zikredilenin etini yeyiniz Diş ve tırnak(la kesmek caiz) değildir Size (bunun sebebini) söyleyeceğim; Diş kemiktir, tırnak ise, Habeşlilerin bıçağıdır
Buhâri, Şirket 3, 16, Cihâd 191, Zebâih 15, 18, 20, 23, 36, 37; Müslim, Edâhi 21, (1968); Tirmizi, Ahkâm 5, (1491,1492); Ebü Dâvud, Edâhi 15, (2821); Nesâi, Dahâya 20, 21, 26, (7, 226, 227)
1933 Nâfi'nin anlattığına tarafından, Ka'b İbnu Mâlik (radıyallâhu anh)'in bir oğlundan, İbnu Ömer'e anlatırken şunları işitmiştir: Bâbası kendisine haber vermiştir oysa: Davar güden câriyeleri, bir koyunun vefat etmek üzere olduğunu görmüş, hemen bir taş kırarak, onunla koyunu kesmiştir Babası ailesine: Ondan yemeyin Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm)'a sorayımdemiş ve sormuştur Resülullah(aleyhissalâtü vesselam) yemelerini emretmiştir
Buhâri, Zebâih 18,19, Vekâlet 4; Muvatta, Zebâih 4, (2, 489)
1934 Hz Càbir (radıyallâhu anh) anlatıyor: Kavmimden biri bir veya iki tavşan avladı Bunları taşla kesti Resülullah (aleyhissalatü vesselâm)'dan soruncaya dek astı Efendimiz (aleyhissalâtü vesselâm) yemesini emretti
Tirmizi, Zebâih 1, (1472)
1935 Ata İbnu Yesâr, Beni Hâriseli bir adamdan rivâyet eder ki: Bu zât bir sağmal deveyi gütmekte iken vefat etmek üzere olduğunu farkeder Beraberinde, hayvanı kesebilecek bir şey de bulamaz Eline geçirdiği bir kazığı devenin ümmüğüne saplar, kanını akıtır Sonradan durumu Resulullah(aleyhissalâtü vesselâm)'a haber verir Efendimiz yemesini söyler
Muvatta, Zebâih 3, (2, 489); Ebü Dâvud, Edâhi 15, (1823); Nesâi, Dahâya 19, (7, 226)
1936 Zeyd İbnu Sabit (radıyallâhu anh) anlatıyor: Bir kurt bir koyunu dişlemişti, anında bariz bir taşla kestiler Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm) yenmesine ruhsat verdi
Nesâi, Dahâyâ 18, (7, 225)
YENMESİ YASAKLANMIŞ OLAN KESİLMİŞLER
1937 Hz Âişe (radıyallâhu anhâ) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalâtü vesselâm)'a soruldu: Insanlar bize et getiriyor, kesilirken besmele çekilip çekilmediğini bilmiyoruz, ne yapalım?
Siz besmele çekin, yiyin!cevabını verdi
Buhâri, Sayd 21, Büyü 5, Tevhid 13; Muvatta, Zebâih 1, (2, 488); Ebü Dâvud, Edâhi 19, (2829); Nesâi, Dahâya 39, (7, 237)
1938 Ebü'd Derdâ (radıyallâhu anh) anlatıyor: Resülullah (aleyhissalatü vesselâm) mücesseme'nin yenmesini yasakladı Mücesseme ok atışlarında niyet olarak kullanılan hayvandır Keza halisanın yenmesini de yasakladı Halisa, kurdun kaçırdığı, ama ondan kurtarılan hayvandır
Tirmizi, Et'ime 1, (1473)
Bir rivâyetin Ok atışlarına amaç olarak kullanılan hayvanibâresine değin olan kısmı Tirmizi'de gelmiştir Gerisi Rezin'in ilâvesidir
1939 Zühri (rahimehullah) diyor fakat: Arap Hıristiyanlarının kestiklerini yemekte bir beis yoktur Ama, Allah'tan başka birisinin adını andığını işitirsen o süre kestiğini yeme İşitmemiş isen, (bu durumda vehimlenme), çünkü Allah, onların küfrünü bildiği halde kestiklerini helâl kılmıştır
Hz Ali'den de bu mânâda rivâyet yapılmıştır
Rezin ilavesidir Bu ilâve rivâyet, Buhari'nin Kitabu'zZebâih'de bâb başlığında kaydedilmiştir
AKIKA
6898 Yezîd İbnu Abdi'IMüzenî radıyallahu anhüma anlatıyor: Resûlullah aleyhissalatu vesselâm buyurdular ki: Oğlan çocuk için akika kurbanı kesilir, çocuğun başına kurban kanı değdirilmez
FERÂ'A VE ATİRE
6899 İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: Resülullah aleyhissalatu vesselâm buyurdular ama: (İslâm'da) ferâ'a ve atire kurbanı kesmek yoktur
KESİM GÜZEL OLMALI
6900 Ebu Sa'î'di 'lHudrî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm'a koyunu kulağından tutarak yeden bir adam uğradı Aleyhissalâtu vesselâm anında müdahale ederek: Hayvanın kulağını bırak da boynunun kenarından tut!buyurdular
6901 Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: Resûlullah aleyhissalatu vesselâm bıçakların bilenmesini ve hayvanlara gösterilmemesini emretti ve şu tenbihte bulundu: Biriniz hayvan boğazlayınca boğazlamayı hızlı yapsın
SAĞMAL HAYVAN KESME YASAĞI
6902 Hz Ebu Bekr radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm bana ve Ömer'e Bizimle birlikte elVâkıfi'ye gelinbuyurdular Biz de ay ışığında gittik, bahçeye kadar ulaştık Bize: Merhaba, hoşgeldinizdediler Daha Sonra bıçağı alarak davar sürüsünün içerisinde dolaştı Aleyhissalâtu vesselâm (bu esnada): Sağmal olandan sakın!veya Süt sahibi olandandedi
HAYVANI MAKSAT YAPMA YASAĞI
6903 Ebu Sa'îdi'lHudrî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah hayvanlara müsle (gaddarlık) yapmayı yasakladı
BARBAR EŞEKLERİN ETİ
6904 Mikdam İbnu Ma'dikerb elKindî radıyallahu anh anlatıyor: Resülullah aleyhissalâtu vesselâm birçok şeyi haram kıldı, hatta kaba eşekleri de zikretti*