Kıyı Tipleri

kıyı tipleri ve oluşum süreçleri
Kıyı tipleri coğrafya
kıyı tipleri nelerdir
Kıyı çeşitleri

AKINTILAR

Deniz yüzeylerindeki suların , bulundukları yerden daha uzakta mesafelere taşınması ile akıntılar oluşur
Denizlerde ve okyanuslarda görülen akıntılar; rüzgarlar,gelgit, denizler arasındaki tuzluluk (Yoğunluk) ve seviye farkı gibi nedenlerle oluşur

Dalga Akıntısı

Kıyıya dürüst gelerek kıyıda çatlayan dalgalar, kıyıda suların dibe içten dalmasına yada kıyı baştan başa akıntıya geçmesine niçin olur

Gelgit Akıntısı

Gelgit hareketiyle kabarıp geri çekilen sular bilhassa koylarda ve dere ağızlarında akıntıya sebep olur
Batı Avrupa ’da Almanya ve Hollanda gibi bir takım ülkeler, haliçlere kurdukları santrallerle gelgit akıntılarından yararlanarak enerji elde etmektedirler

Aşırılık (tuzluluk) ve Düzey Farkı Akıntısı

Ayrı sıcaklık ve yoğunluğa (tuzluluk) sahip su kütlelerinin birbirine kavuştuğu boğazlarda akıntılar meydana kazanç
Soğuk ve sıcak denizlerin rastlama alanlarında, soğuk su yoğun olduğundan daha alçak, yoğunluğu eksik olan sıcak su ise üstteki akıntı oluşturur
Tuzluluk farkı olan su kütlelerinin karşılaştığı yerlerde, tuzluluk oranı artı olan alt akış, tuzluluk oranı az olan ise üstteki akış oluşturur
Denizlerin boğazlarla birleştikleri yerde gıda kaynaklarının farklılığından dolayı eksik da olsa seviye farkları oluşur Buralarda seviyesi yüksek olan denizden seviyesi düşük olan denize içten akış oluşur
Yurdumuzda, Karadeniz ’den Akdeniz ’e dürüst üstteki akıntı, Akdeniz ’den de Karadeniz ’e içten alt akıntı olmasında aşırılık ve düzey farkı etkilidir

Okyanus Akıntıları

Muson rüzgarları ve kesintisiz rüzgarların etkisiyle okyanuslarda meydana gelen hareketlerdir
Okyanus akıntıları ilk hareket ettikleri yere tarafından soğuk yada sıcak etkiye sahiptirler Hain enlemlerden gelenler sıcak, yüksek enlemlerden gelenler soğukturlar
Dünyamızın günlük hareketinden nedeniyle rüzgarlar sapmaya uğradığından, okyanus akıntılarında da sapmalar ve halkalar olur
Okyanus akıntılarının tesadüf alanlarında balıkçılık çok gelişmiştir Sebebi; balıklar için önemli gıda kaynağı olan planktonların çok artı olmasıdır Norveç ve Japonya'da balıkçılığın fazla gelişmiş olması bu ülkelerin okyanus akıntılarının karşılaşım alanında olmasıdır

KIYI TİPLERİ

Kıyıların Şekillenmesinde Etkin Faktörler
Dalgalar
Akıntılar
Gelgit
Akarsular
Buzullar
İç kuvvetler
Kıyıdaki dağların uzanış biçimi
Canlılar (Mercanlar) (en düşük etkin)
Rüzgarlar (Dolambaçlı etkiye sahip)

ENiNE KIYILAR

Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (EdremitKuşadası arası)
Bu kıyılarda;
•Girintiçıkıntı fazladır
•Kıta sahanlığı geniştir
•İç kesimlere ulaşım kolaydır
•Limanların hinterlandı (ard alan) geniştir
•Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir
•Kıyı ile iç kesim aralarında manâlı farklar yoktur

BOYUNA KIYILAR


Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür Ör:Karadeniz ve Akdeniz kıyıları
Bu kıyılarda;
•Girintiçıkıntı azdır
•Doğal limanlar azdır ve hinterlandları (ard alan) dardır
•İç kesimlere ulaşım zordur
•Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır
•Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitkiler, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır

RİA TİPİ KIYILAR

Çay vadilerinin deniz ilerlemesi sonucunda sular aşağıda kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör: İstanbulÇanakkale Boğazları, Haliç ve GBatı Anadolu Kıyılarıdır

DALMAÇYA KIYI TİPİ

Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur

Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (Hırvatistan kıyıları) Yurdumuzda Antalya Kaş kıyıları buna örnektir

LİMANLI KIYILAR

Geniş tabanlı vadilerin ya da koykörfezlerin deniz suları aşağı kalmasıyla oluşan kıyı tipidir
Ör:Karadeniz ’in kuzeyindeki kıyılar (Odessa, Dinyeper, ) buna örnektir Yurdumuzda ise Büyük ve Küçük Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır

HALİÇ (ESTUARY) TİPİ KIYILAR

Gelgit olayının etkisiyle akarsu ağızlarında yıpratma ile oluşan doğal limanlardır Okyanus kıyılarındaki nehir ağızlarında görülür
Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir Yurdumuzda yoktur

WATT TİPİ KIYILAR

Gelgit olayının etkisiyle bazen kara ara sıra de deniz durumuna gelen kıyılardır Haliç kıyılarının bulunduğu yerlerde bulunur

FİYORT TİPİ KIYILAR

Buzul vadilerinin sular aşağıda kalmasıyla oluşan kıyılardır Girintiçıkıntısı çok fazladır Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadası kıyıları gösterilebilir
Eğer kıyıda adalar da var ise bu cins kıyılara Skyer tipi kıyılar denir Ör:Norveç kıyıları

RESİF KIYILARI

Sıcak denizlerde yaşamış mercanların kalıntılarından oluşan kıyı tipidir
Ör: Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda)
Ortasında lagün (deniz kulağı) yer alan hilal şeklindeki mercan adasına mercanada denir *