Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Klarnet
Klarnet (klarinet ya da gırnata), sert ve dayanıklı ağaclardan genellikle de abanoz ağacından yapılan uflemeli bir calgı turudur
Bir ceşit sert kaucuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır Klarnetler, beş parcanın birleşmesinden oluşur, bunlar:
Kafalık (Bek)
Fıcı (Barel)
Ust govde
Alt govde
Kalak
Klarnetin govdesi silindir bicimindedir Kalak bolumu ise obuanın kalağına oranla daha geniştir Dikkatlice yontulup bicimlendirilen bu kamış parcası, ağızlık uzerine takılır Calıcının nefesi ile titreşime gecirilen kamış, boru icindeki havayı titreşime gecirerek ses elde edilmesini sağlar Calıcının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak uzere az bir eğimle yere doğru tutulur
Flut ve obuada olduğu gibi, klarnetin govdesinde de ses deliklerini acmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardır 1840 sıralarında Boehm sistemiflute uygulandıktan sonra, Paris konservatuarı oğretim uyesi ve klarnetci Klosé, bu sistemin klarnete de uygun olduğunu gormuş ve Boehm sistemi klarnete uygulanmıştır Daha sonra farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından bu sistem geliştirilmiştir
Tarihte
1700’lu yıllarda icat edilen klarnet, tam 50 yıl sonra orkestraya dahil edilmiştir Hayatı boyunca 41 senfoni yazan Mozart, klarnet icin senfoni yazan ilk besteci olmuştur Turkiye’de ilk klarnet, Donizetti Paşa’nın kurduğu saray bandosunda gorulmuştur
Klarnet turleri Cok kalabalık olan klarnet ailesinde şu calgılar vardır:
La bemol kucuk klarnet (yazılan notanın kucuk altılı ince sesini duyurur)
Mi bemol kucuk klarnet (yazılan notanın kucuk uclu ince sesini duyurur)
Re kucuk klarnet (yazılan notanın buyuk ikili ince sesi duyurur)
Do klarnet (yazılan notanın aynısını duyurur)
Si bemol klarnet (yazılan notanın buyuk ikili kalın sesini duyurur)
La klarnet (yazılan notanın kucuk uclu kalın sesini duyurur)
Basset horn (Fa) (Yazılan notanın tam başli kalın sesini duyurur)
Mibemol alto klarnet (yazılı notanın buyuk altılı kalın sesini dyurur)
Si bemol bas klarnet (yazılan notanın buyuk dokuzlu kalın sesini duyurur)
La bas klarnet (yazılı notanın 1 oktav ve kucuk uclu kalın sesini duyurur)
Si bemol kontrabas klarnet (yazılı sesin 2 oktav ve ikili kalın sesini duyurur)
Bu calgıların tumunun calınışı aynıdır Bir tanesinin iyi calmayı oğrenen, cok kısa bir alışma devresinden sonra, herhangi bir diğerini calabilir Yalnızca dort tanesi surekli orkestrada kullanılır
Mi bemol kucuk klarnet
Si bemol klarnet
La klarnet
Si bemol bas klarnet
Bu dort calgının da dordu birden her yapıtta kullanılmaz Genellikle besteciler iki sibemol klarnet kullanırlar Uclu orkestra kuruluşu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir Daha buyuk orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir
La klarnet Si bemol klarnete cok yakın bir calgıdır La klarnetin boyu Si bemol klarnete gore biraz daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur Calınışı ve ses genişliği aynıdır Yalnız, Si bemol klarnet yazılı olan notanın buyuk ikili kalınını, La klarnet ise kucuk uclu kalınını seslendirir Besteciler bu iki klarnet turunden birini kullanırlar
Bunun en onemli nedenleri şunlardır:
Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa
Yapıtta cok diyez varsa
Klarnet partisinin en kalınından Do diyez sesinin kullanılması gerekiyorsa
Ses Genişliği
Alto klarnet ceşidiKlarnetin notaları sol anahtarı uzerine yazılır Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır Bu genişlik icinde tum diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir Dorduncu ek cizgideli sol notasından daha ince notaların calınması biraz guc olduğu icin bu sesler pek kullanılmaz Eğer kullanılması isteniyorsa da kucuk klarnet kullanılır En kalın mi notasından bir sonraki oktav icerisindeki si bemol notasına kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla acılması yoluyla elde edilir Bu Si bemolun incesindeki seslerin elde edilişi, flut ve obuadakinden biraz farklıdır Flut ve obuada en kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi) olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dorduncu doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde edilirler Klarnette ise (govdesi silindir biciminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3, 5, 7, 9) Ucuncu cizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca bir yardımcı perde yardımı sonucunda cıkarbılan ucuncu doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li bu Si sesinden ucuncu ek cizgi Fa'ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir Fa'nın daha incesindeki sesler ceşitli yollardan, her klarnetciye ve klarnet yapısına gore değişebilen yollarla elde edilir
Klarnetin tınlama bolgeleri
Klarnetin dort farklı tınlama bolgesi vardır:
Kalın ses bolgesi :
En kalın ses olan Mi'den bir oktav incesi Fa diyez notasına kadar olan bolgedir Zengin, madeni, gizemli, karanlık ve dramatik sozcukleri ile tanımlanabilir Bu ses bolgesine Şalumo(Chalumeau) bolgesi de denir Şalumoklarnetin atası olan eski bir calgının adıdır
Kotu sesler : Sol notasından uc yarım perde sonraki si bemol notasına kadar olan bolgedir, klarnetin en kotu sesleridir, zayıf, soluk hemde elde edilmesi biraz daha guctur
Orta ses bolgesi :
Si notasından ikinci ek cizgi Do notasına kadar olan ve klarnetin en guzel sesleridir Bu bolgeye klarino(Clarino) ses bolgesi denir En guzle ve en etkili klarnet soloları bu ses bolgesinde yazılmıştır Bu sesler duru, parlak, ılık ve etkileyicidir
İnce ses bolgesi :
İkinci ek cizgi Do'dan sonraki daha ince seslerdir Gur calındığında sert ve rahatsız edici fakat kısık sesle calındığında ılık ve yumuşak, flut ses rengine yakın bir tını ozelliği gosterir
Teknik ozellikleri
Klarnet, ceviklik bakımından flute cok yakındır Her ceşit hızlı, parlak, gosterişli pasajlar, diziler, arpejler, grupetto ve benzeri figurler, tril ve tremololar rahatlıkla calınabilir Genellikle tek dil kullanırlar Cift dil ve uc dil cok zor olduğundan, ozel durumlar olmadıkca kullanılmaz Bir ses bolgesinden başka bir ses bolgesine geniş aralıklı atlamalar, klarnete ozgu kolaylıklardan biridir Ancak hızlı tekrarlanan sesleri calmakta oldukca sınırlıdır Klarnetin en onemli ozelliklerinden biri de, gurluk kontrolu bakımından son derece yetenekli olmasıdır Cok kısık sesle ve cok gur sesle calabilir
Orkestradaki onemi
Klarnete orkestrada hızlı, akıcı, parlak, gosterişli pasajlardan geniş duygusal ezgilere dek her turlu gorev verilir Duru ve parlak ses rengi ile birleşen etkili kreşendo ve dekreşendo yeteneği, klarnetin Espressivosolo pasajlarda sık sık gorevlendirilmesine neden olur Ses rengi diğer tahta uflemelilerle iyi kaynaşır Başka calgılardaki temaları katlamak, gerekirse arka plandaki armonileri sağlamak ve eşlik figurlerini seslendirmek klarnetin yapabileceği en onemli gorevlerdir
Klarnet (klarinet ya da gırnata), sert ve dayanıklı ağaclardan genellikle de abanoz ağacından yapılan uflemeli bir calgı turudur
Bir ceşit sert kaucuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır Klarnetler, beş parcanın birleşmesinden oluşur, bunlar:
Kafalık (Bek)
Fıcı (Barel)
Ust govde
Alt govde
Kalak
Klarnetin govdesi silindir bicimindedir Kalak bolumu ise obuanın kalağına oranla daha geniştir Dikkatlice yontulup bicimlendirilen bu kamış parcası, ağızlık uzerine takılır Calıcının nefesi ile titreşime gecirilen kamış, boru icindeki havayı titreşime gecirerek ses elde edilmesini sağlar Calıcının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak uzere az bir eğimle yere doğru tutulur
Flut ve obuada olduğu gibi, klarnetin govdesinde de ses deliklerini acmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardır 1840 sıralarında Boehm sistemiflute uygulandıktan sonra, Paris konservatuarı oğretim uyesi ve klarnetci Klosé, bu sistemin klarnete de uygun olduğunu gormuş ve Boehm sistemi klarnete uygulanmıştır Daha sonra farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından bu sistem geliştirilmiştir
Tarihte
1700’lu yıllarda icat edilen klarnet, tam 50 yıl sonra orkestraya dahil edilmiştir Hayatı boyunca 41 senfoni yazan Mozart, klarnet icin senfoni yazan ilk besteci olmuştur Turkiye’de ilk klarnet, Donizetti Paşa’nın kurduğu saray bandosunda gorulmuştur
Klarnet turleri Cok kalabalık olan klarnet ailesinde şu calgılar vardır:
La bemol kucuk klarnet (yazılan notanın kucuk altılı ince sesini duyurur)
Mi bemol kucuk klarnet (yazılan notanın kucuk uclu ince sesini duyurur)
Re kucuk klarnet (yazılan notanın buyuk ikili ince sesi duyurur)
Do klarnet (yazılan notanın aynısını duyurur)
Si bemol klarnet (yazılan notanın buyuk ikili kalın sesini duyurur)
La klarnet (yazılan notanın kucuk uclu kalın sesini duyurur)
Basset horn (Fa) (Yazılan notanın tam başli kalın sesini duyurur)
Mibemol alto klarnet (yazılı notanın buyuk altılı kalın sesini dyurur)
Si bemol bas klarnet (yazılan notanın buyuk dokuzlu kalın sesini duyurur)
La bas klarnet (yazılı notanın 1 oktav ve kucuk uclu kalın sesini duyurur)
Si bemol kontrabas klarnet (yazılı sesin 2 oktav ve ikili kalın sesini duyurur)
Bu calgıların tumunun calınışı aynıdır Bir tanesinin iyi calmayı oğrenen, cok kısa bir alışma devresinden sonra, herhangi bir diğerini calabilir Yalnızca dort tanesi surekli orkestrada kullanılır
Mi bemol kucuk klarnet
Si bemol klarnet
La klarnet
Si bemol bas klarnet
Bu dort calgının da dordu birden her yapıtta kullanılmaz Genellikle besteciler iki sibemol klarnet kullanırlar Uclu orkestra kuruluşu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir Daha buyuk orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir
La klarnet Si bemol klarnete cok yakın bir calgıdır La klarnetin boyu Si bemol klarnete gore biraz daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur Calınışı ve ses genişliği aynıdır Yalnız, Si bemol klarnet yazılı olan notanın buyuk ikili kalınını, La klarnet ise kucuk uclu kalınını seslendirir Besteciler bu iki klarnet turunden birini kullanırlar
Bunun en onemli nedenleri şunlardır:
Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa
Yapıtta cok diyez varsa
Klarnet partisinin en kalınından Do diyez sesinin kullanılması gerekiyorsa
Ses Genişliği
Alto klarnet ceşidiKlarnetin notaları sol anahtarı uzerine yazılır Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır Bu genişlik icinde tum diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir Dorduncu ek cizgideli sol notasından daha ince notaların calınması biraz guc olduğu icin bu sesler pek kullanılmaz Eğer kullanılması isteniyorsa da kucuk klarnet kullanılır En kalın mi notasından bir sonraki oktav icerisindeki si bemol notasına kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla acılması yoluyla elde edilir Bu Si bemolun incesindeki seslerin elde edilişi, flut ve obuadakinden biraz farklıdır Flut ve obuada en kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi) olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dorduncu doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde edilirler Klarnette ise (govdesi silindir biciminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3, 5, 7, 9) Ucuncu cizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca bir yardımcı perde yardımı sonucunda cıkarbılan ucuncu doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li bu Si sesinden ucuncu ek cizgi Fa'ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir Fa'nın daha incesindeki sesler ceşitli yollardan, her klarnetciye ve klarnet yapısına gore değişebilen yollarla elde edilir
Klarnetin tınlama bolgeleri
Klarnetin dort farklı tınlama bolgesi vardır:
Kalın ses bolgesi :
En kalın ses olan Mi'den bir oktav incesi Fa diyez notasına kadar olan bolgedir Zengin, madeni, gizemli, karanlık ve dramatik sozcukleri ile tanımlanabilir Bu ses bolgesine Şalumo(Chalumeau) bolgesi de denir Şalumoklarnetin atası olan eski bir calgının adıdır
Kotu sesler : Sol notasından uc yarım perde sonraki si bemol notasına kadar olan bolgedir, klarnetin en kotu sesleridir, zayıf, soluk hemde elde edilmesi biraz daha guctur
Orta ses bolgesi :
Si notasından ikinci ek cizgi Do notasına kadar olan ve klarnetin en guzel sesleridir Bu bolgeye klarino(Clarino) ses bolgesi denir En guzle ve en etkili klarnet soloları bu ses bolgesinde yazılmıştır Bu sesler duru, parlak, ılık ve etkileyicidir
İnce ses bolgesi :
İkinci ek cizgi Do'dan sonraki daha ince seslerdir Gur calındığında sert ve rahatsız edici fakat kısık sesle calındığında ılık ve yumuşak, flut ses rengine yakın bir tını ozelliği gosterir
Teknik ozellikleri
Klarnet, ceviklik bakımından flute cok yakındır Her ceşit hızlı, parlak, gosterişli pasajlar, diziler, arpejler, grupetto ve benzeri figurler, tril ve tremololar rahatlıkla calınabilir Genellikle tek dil kullanırlar Cift dil ve uc dil cok zor olduğundan, ozel durumlar olmadıkca kullanılmaz Bir ses bolgesinden başka bir ses bolgesine geniş aralıklı atlamalar, klarnete ozgu kolaylıklardan biridir Ancak hızlı tekrarlanan sesleri calmakta oldukca sınırlıdır Klarnetin en onemli ozelliklerinden biri de, gurluk kontrolu bakımından son derece yetenekli olmasıdır Cok kısık sesle ve cok gur sesle calabilir
Orkestradaki onemi
Klarnete orkestrada hızlı, akıcı, parlak, gosterişli pasajlardan geniş duygusal ezgilere dek her turlu gorev verilir Duru ve parlak ses rengi ile birleşen etkili kreşendo ve dekreşendo yeteneği, klarnetin Espressivosolo pasajlarda sık sık gorevlendirilmesine neden olur Ses rengi diğer tahta uflemelilerle iyi kaynaşır Başka calgılardaki temaları katlamak, gerekirse arka plandaki armonileri sağlamak ve eşlik figurlerini seslendirmek klarnetin yapabileceği en onemli gorevlerdir
