Koku alma bozukluğu nedenleri ve tedavisi

Koku alma bozukluğu nedenleri ve tedavisi Anosmi, koku alma duyusunun en ince ayrıntısına kadar değil olması, en sık rastlanılan koku duyusu bozukluğudur Kaynaklandığı sebebe alt olarak geçici ya da daimi olabilir Polip ve tümörlerin neden olduğu, koku duyusu kaybı tıkanıklık açıldığında iyileşirken, yaşlanma ve beyin tümörü gibi nedenlere emrindeki koku alamama daimi olabilir Koku alamama doğrudan sağlık durumu için bir sorun teşkil etmese de yemeklerden tat alınabilmesi için de zorunlu olan koku duyusu yok olmuşsa hastanın yemeye karşısında ilginizi azalır, bu da kilo kaybına, kötü beslenmeye, hatta depresyona bile yol açabilir başkaca bu hastalar koku alamadıkları için besinlerin bozulduğunu anlayamazlar, soba zehirlenmeleri gibi durumlara da daha sık maruz kalırlar Koku duyusundaki bozukluklar Koku alamama (Anosmi) nedir: Koku duyusunun tamamen kaybolmasıdır Hiposmi nedir: Koku duyusunun azalmasıdır Bu da parsiyel ya da total olabilir Hiperosmi nedir: Koku duyusunun sıradan kişilere tarafından artışıdır Anosmi ve hiposmi gibi total, parsiyel veya spesifık olabilir 58820 58820 kokualmabozuklugunedenlerivetedavisi5c4f5e414535ekokualmabozuklugunedenlerivetedavisi5c4f5e414535e 260 520 Koku alma bozukluğu nedenleri ve tedavisi 1jpg58820 Koku alma bozukluğu nedenleri ve tedavisi 1jpg58820 Phantosmi: Hiç kokulu uyaran olmadığı halde koku algılamak Parosmi: Mevcut kokuyu yanlış algılamak Kakosmi: Kokuları fena koku biçiminde algılamak Koku duyusunun bozuklukları da iletim tipi ve sensörinöral edinmek üzere ikiye ayrılır Koku partiküllerinin koku hücrelerine ulaşmasını engelleyen nedenler iletim tipi koku alma bozuklukları denirken koku sinirleri ve sonraki koku yollarının niçin olduğu koku alma bozukluklarına sensörinöral tip koku bozukluğu denir Koku duyusunun değerlendirilmesi, koku bozukluğu testleri Koku duyusunun değerlendirilmesine yönelik yapılan testlerin çoğu subjektiftir: Bu testlerden bazıları şunlardır: Dilüsyon testleri: Kokulu madde hava ya da akışkan taşıyan bir tüp içine konarak hastaya koklatılır Hasta kokuyu duymuyorsa kokulu madde oranı arttırılır Hastanın hangi miktardan itibaren kokuyu aldığı anekdot edilir Karşılaştırma nedeniyle olağan şahısların koku alma eşikleri belirlenebilir Her iki taraf ayrı ayrı değerlendirilmelidir Olfaktuar Spektrogram: Genelde tanıdık kokular istikrarsız içinde çözünmüş halde kaplara yerleştirilir Şırınga ve burun ucuna yerleştirilen tüp aracılığı ile bu kokulu maddeyi taşıyan hava burun içine verilir Hastanın kap içinde ne miktarda kokulu madde varken, hangi kokuyu alabildiği not edilir Ayrıca eşik tespit keza kokuyu ayırt etme testidir Butanol Ahlak Testi: Bir şişeye su, bir şişeye de su içinde butanol konur Hastadan hangisinin kokulu olduğunu ayırt etmesi istenir Ayırt edemedikçe butanol miktarı artırılır Kokulu şişeyi ayırt ettiği zaman, arttırım yapılmadan her yerde sorulur Yeniden bilirse eşik değer olarak belirlenir Eşik değerler normal kişilerle karşılaştırılır Bu koku testlerini uygularken buruna bahşedilen havanın sabit basınç, değişmez hız ve değişmez ısıda olmasını karşılayan aletlerle daha güvenilir sonuçlar elde edilir Koku duyusunun değerlendirilmesinde bir takım nesnel testlerde geliştirilmiştir Oysa bunlann klinik uygulanabilirliği düşüktür Bu testlerden elektroolfaktogram’da regio olfactoria üzerine bir elektrot yerleştirilir Eğer reseptör hücreleri uyarılırsa negatif bir dalga oluşur Elektroolfaktogram, olfaktuar mukoza hastalıklarını santral hastalıklardan ayırmaya yarayan tek yöntemdir Bir öteki objektif testte, koku uyarılır beyin sapı potansiyelleridir Bu testte perkutanöz olarak yerleştirilen elektrotlar yardımı ile kokulu maddelere karşısında beyin sapı potansiyelleri ölçülür Yapılan çalışmalarda kokulu uyarana karşısında 150 ve 350 ms’de ortaya meydana çıkan iki potansiyel elde edilmiştir Hem kokulu uyarana karşı elektroensefalografi sonuçlarındaki şartların değişmesi belirlenebilir Koku testleri hastanın yaşından etkilenir Çocuklarda ve yaşlılarda test sonuçlan daha subjektif olur Kokulu maddelere karşı adaptasyon da, bu testler sırasında sorun yaratabilir Genellikle 15 dakika arasında kokuya karşı manâlı bir uygunluk gelişir Kadınlarda ovulasyon döneminde daha iyi koku alınırken, menstrüasyon esnasında koku duyusu azalır Koku alma bozuklukları ve koku duyusu kaybı nedenleri En sık görülen sebepler şu şekildedir; Akut sinüzit (sinüs enfeksiyonu) Kuru alev Yaygın soğuk Grip Alerjik olmayan rinit Burundaki minik sakatlanmalar Burun polipleri Tümörler Yaşlanma Alzheimer hastalığı Beyin anevrizması Beyin ameliyatı Beyin tümörleri Klinik olarak fitil ve solventlere maruz kalma Şeker Hastalığı Hormonal rahatsızlıklar Huntington hastalığı Klinefelter sendromu (erkeklerin, hücrelerinin çoğunda fazladan X kromozomu bulunduğu bir durum) Kallmann sendromu (testislerin sperm üretme kabiliyetinin olmaması) Korsakoff psikozu (tiyaminin eksikliği sebebiyle meydana gelen bir beyin rahatsızlığı) Kötü beslenme Hap tedavileri (nifedipin, terbinafin, diğerleri) Multipl skleroz Peget kemik hastalığı (kemiklerin büyümesi ve şekil bozukluğu) Parkinson hastalığı Pick hastalığı (bir çeşit bunama) Radyasyon tedavisi Şizofreni Çoklu sistem atrofisi (ayakta dururken kan basıncındaki aşırı düşüş olarak tarif edilen bir nörolojik hastalık) Sjogren sendromu (genellikle ağız ve göz kuruluğunun yol açtığı bir iltihaplanma hastalığı) Travmatik beyin yaralanması Çinko eksikliği Obstrüktif Burun ve Sinüs Hastalıklan Hava akımının regio olfactoria’ya ulaşmasını engelleyen obstrüktif patolojiler koku duyuşunun azalmasına veya kaybolmasına neden olabilir Bu patolojiler aralarında septum deviasyonu, nasal polip, ileri derecede ödemli mukoza, tümörler sayılabilir Bu hastalarda olfaktuar epitel sağlam olduğu için, obstrüktif patolojiler düzeldiğinde koku duyusu geri döner Burnun üstteki kısımlarını tutan polip ve ödem durumlarında burun muayenesi olağan olmasına karşın, koku duyusu bozulmuş olabilir Fakat travmaya tabi kemik ve kıkırdak anomalilerinin koku duyusunu en ince ayrıntısına kadar bozması, fazla nadirdir Obstrüktif hastalıkların teşhisi genel olarak anamnez ve fızik muayene ile konur Fakat ara sıra CT gerekebilir Bu hastalıkların tedavisi Spesifik olarak yapılır Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları Üstteki solunum yolu infeksiyonları esnasında burun tıkanıklığı ve koku bozukluğu mevcuttur Fakat nasal hava yolu açıldıktan sonradan 13 gün içinde koku duyusu düzelir Ara Sıra nasal hava yolu açılsa da hastaların küçük bir yüzdesinde koku bozukluğu devam eder Bunun belirli nedeni belirlenmiş değildir Ama olfaktuar mukoza seviyesinde nöron hasarına tabi olduğu düşünülmektedir ÜSYE sonrası kokubozuklukları devam eden hastalar genellikle 4 6 dekattadırlar ve % 7080 oranında kadındırlar Bu, kadınlann daha çok ÜSYE geçirmelerine bağlanabilir: Hastaların endoskopik ve CT bulguları çoğunlukla normaldir Koku testlerinde, hiposmi ya da anosmi saptanır Hastaların olfaktuar epitellerinin histolojik incelemesinde olfaktuar hücrelerin azaldığı ya da kaybolduğu görülür Kafa Travması Kafa travması geçiren hastaların % 510’unda kokuduyusu kaybı görülebilir Bu kaybın derecesi genelde travmanın şiddetiyle içten orantılıdır Fakat minör travmalar bile total anosmiye niçin olabilir: Travma sonrası koku kaybının nedeni tam olarak anlaşılamamıştır oysa en fazlaolfaktuar sinir liflerinin lamina cribrosa’da gerilmesi ya da kopmasına alt olduğu düşünülür Frontal travmalar koku kaybının en sık sebebidir aynı zamanda oksipital travmalar daha çok total anosmi yapar: Koku bozukluğunun ortaya çıkışı genellikle travmadan daha sonra anında veya saatler içinde görülür Olfaktuarhücreler yenilenebildiği için ara sıra düzelme görülür: Ancak bu fazla nadirdir Çünkü aksonlar bulbus olfactorius’a ulatamazlar ‘ Yaşlanma koku kaybı nedeni Yaşlı kişiler, koku bozukluğuna niçin olan öteki sebeplere daha çok yakalanabildiği gibi sadece yaşlanma süreci ile ilgili olarak da koku bozukluğu görülebilir Altıncı dekattan sonradan koku alma yeteneği, erkeklerde daha çabuk almak üzere azalır Alzheimer Hastalığı ve Parkinson Hastalığı: yaşlılarda demansla ilgili olarak koku bozukluğu bildiren iki hastalıktır Toksinlere Maruz Kalma koku kaybına neden oluyor Bir Takım kimyasal maddelerin olfaktuar mukozaya zarar verdiği bilinmektedir Bunların bir kısmı geçici koku bozukluğuna yol açarken bir kısmı da daimi hasar yapar Hasarın derecesi, toksinin konsantrasyonuna, toksisitesine ve maruz kalma süresine bağlıdır Benzen, formaldehit, hidrazin, badana maddeleıi bu nesil hasara yol açabilir Konjenital Koku Bozukluklan Konjenital koku bozukluğu olan kişiler 8 yaş civarında çevresindekilerin birşeyler hissettiğini farkederler ve bu şekilde koku bozukluğunun farkında olan olurlar Seyrek görülen konjenital bozukluklar, olfaktuar epitel veya bulbus olfactoriusun yozlaşma veya atrofisine alt olabilir Konjenital anomalilerin en iyi bilinen tipi Kallman Sendromu dur Bu sendromda koku bozukluğu dışarıya renal anomaliler, kriptoşidizm, sağırlık, fasial anomaliler ve diabet bulunur Tümörler Ayrıca intranasal keza de intrakranyal tümörler koku kaybına yol açabilir intranasal tümörler genellikle obstrüktif tesir yaparlar intrakrariyal tümörlerden meningiom, hipofiz tümörleri, gliom olfaktuar yapılara zarar verebilirler Tümöral lezyonlarda koku bozukluğu genelde tek taraflıdır Frontal lob tümörlerinde görülen ve ipsilateral optik atrofi, ipsilateral anosmi, kontralateral papil stazı ile karakterize sendroma FosterKennedy Sendromu denir Koku kaybının diğer nedenleri Koku bozukluklarına yol açan öteki sebepler aralarında buhran, şizofreni, alkolizm gibi psikiyatrik hastalıklar, metronidazol, amfoterisin B, captopril, etakrinik asit, kodein gibi ilaçlar; rinoplasti, ön kafa tabanı cerrahisi, total larenjektomi gibi cerrahi müdahaleler sayılabilir Total larenjektomideki koku bozukluğunün nedeni havanın burundan geçmeesidir İdiopatik Koku Bozuklukları Bütün araştırmalara rağmen hastaların manâlı bir kısmında koku bozukluğunu nedeni bilinemez Bunların başlıca genç veya orta ihtiyar erişkinler olduğu ileri sürülmüştür Koku kaybı nasıl tanı edilir Koku bozukluğu şikayeti ile başvuran bir hastanın değerlendirilmesinde en kayda değer yöntem anamnez ve fizik muayenedir Anamnezde koku bozukluklarının ortaya çıkış zamanı, şiddeti, hangi kokulara aleyhinde oluştuğu, travma, ÜSYE, hap kullanımı gibi etyolojik nedenler araştırılmalıdır Fizik muayenede obstrüktif nedenler araştırılır ve her iki taraf için koku testleri uygulanır CT ve MRI; nasal kavite; paranasal sinüs ve koku yollarının incelenmesi için kullanılabilir Olfaktuar mukoza biopsisi ara sıra uygulanır Koku kaybı tedavisi Koku bozukluklarının tedavisi sebebe karşın olarak yapılır Obstrüktif rıedenlerle oluşan koku bozukluklan, bu obstrüksiyonun düzelmesiyle ortadan kalkan ÜSYE sonucu 1 3 günde düzelmeyip devamlı koku bozukluklarının bir kısmı 36 ay içinde düzelir: Ama spontan düzelmeyenler için spesifik bir çare yöntemi yoktur Kafa travmalarına tabi vakaların yaklaşık % 20’si 3 ay1 sene içinde düzelebilir ancak düzelmeyi sağlayacak bir tedavi yöntemi geliştirilememiştir Toksin ve ilaçlara ast koku bozukluklannın tedavisi bu ajanlann kesilmesidir Yaşlanma ve konjenital anomalilerle ilgili koku bozuklukları da çare edilemez