Korona salgını sektörleri nasıl etkiledi? Hangi sektörlere ilgi arttı, hangileri düşüşte?

Deloitte tarafından hazırlanan “Küresel Covid-19 Salgını’nın Türkiye’de Farklı Kategorilere Tesirleri Raporu”na nazaran, uzaktan eğitim ve çalışma, ulusal market zincirleri, sağlıklı eserler ve hobi siteleri etkileşimlerini artırırken; özel sıhhat kurumları, havayolu şirketleri, emlak ve araba satışları, otel ve konaklama şirketleri ile kültür sanat faaliyetleri salgından negatif tarafta en çok etkilenen kategoriler oldu.

Tüm dünyayı tesiri altında alan, toplumsal ve ekonomik hayatı durma noktasına getiren Covid-19 salgını, ömür stili, iş yapış halleri ve alışkanlıklarımızı önemli oranda değiştirdi. Bu değişim, birtakım kategorilere olumlu etkileşim getirirken kimi kategoriler için negatif bir tesir yarattı.

Deloitte Danışmanlık takımının hazırladığı “Küresel Covid-19 Salgını’nın Türkiye’de Farklı Kategorilere Tesirleri Raporu”, 42 alt kategoride bölümlerin salgından etkilenme oranlarını ve kestirimi toparlanma suratlarını ortaya koydu. 
Uzaktan eğitim ve çalışma 15 kat, ulusal marketler 2 kat fazla etkileşim gösterdi

Virüsün yayılımını durdurmak için alınan tedbirler sonrasında eğitim ve çalışma hayatının meskene kaymasıyla birlikte Skype, Zoom ve EBA üzere görüntü konferans ve uzaktan eğitim sistemleri 15 katlık bir büyüme ile öteki kategorilerden ayrıldı. Bu kategorideki en süratli gelişimi ise MEB’in uzaktan eğitim sistemi olan EBA gösterdi.



Konutta yaşamanın bir öteki ihtiyacı olan online alışveriş sonrasında, uzaktan besin alışverişleri süratli bir formda artış gösterdi. Bu kategoride ulusal marketler, indirim marketlerine oranla dijitalleşme yatırımları, kuvvetli lojistik ve meskene dağıtım altyapıları ve e-ticaret tecrübeleri ile 2 kata yakın etkileşim artışı gösterdi. 

Sağlıklı beslenme ve bağışıklığı güçlü tutmanın daha da kıymetli olduğu bu periyotta, tüketiciler, vitamin, bal ve aktar eserlerine yönelmesi sonucunda sağlıklı eserler kategorisi de yükselişte olan kategoriler ortasında yer aldı.

Örgü ve el işi üzere hobi siteleri meskende daha fazla vakit geçiren tüketicilerden yüksek ilgi gördü.

İnternet TV süratli yükselirken, kıyafet-ayakkabı kategorisi agresif indirim kampanyaları ile büyüdü

Salgın sonrasında en süratli yükselen bu kategorileri, internet- TV, medya, evcil hayvan, oyun ile kıyafet ve ayakkabı kategorileri takip ediyor. Salgının gündem olmaya başladığı ikinci hafta düşüş yaşayan kıyafet-ayakkabı kategorisi, agresif indirim kampanyaları ile son iki haftada yükselen bir trend göstermesine rağmen, toplumsal etkileşimin sınırlandığı bu devirde bu artışın süreksiz olma riski de bulunuyor. E-ticarete erken ahenk sağlamış firmalarsa, yaşanan süreçten daha az etkileniyor.

Çocuk ve bebek eserleri kategorisiyse, bez, mama, ıslak mendil üzere süratli tüketim eserleri bilhassa büyük uzunluk paketlerle ilgi görürken; bebek arabası üzere sağlam eserlerin tercihinde düşüş yaşanıyor.

İndirim marketleri hazırlıksız yakalandı

Olumlu büyüme gösteren son kısımdaysa ferdî bakım, iç giysi, kozmetik, kitap, akaryakıt ve indirim marketleri yer aldı. Son yıllarda ulusal zincirlere karşı agresif mağazalaşma atağıyla süratli büyüme sürecine giren indirim marketleri, salgın devrinde talebin süratlice dijital kanala kaymasına hazırlıksız yakalandı.



Mart ayının birinci haftalarında petrol fiyatlarındaki global düşüşün de tesiriyle akaryakıt firmalarının etkileşimleri süratli bir formda artarken, ayın ikinci yarısında girdiği düşüş trendinin ticari ve toplumsal hayatın sakinleşmesiyle devam etmesi bekleniyor.

Toplumsal medyanın penetrasyonu sonlu kaldı

Klâsik medya kanallarından 3 kattan daha fazla etkileşime sahip toplumsal medyanın, salgın periyodundaki performans artışı sonlu oldu.  Genç nüfusu ile toplumsal medya penetrasyonu zati yüksek olan Türkiye’de, salgın devrinde etkileşiminde büyük bir artış olmazken,  Twitter en müspet ayrışan platform olarak öne çıktı. Konut gereçleri, yapı gereçleri ve elektronik eşya kategorilerinde sonlu bir olumlu yansıma gözlendi.

Liglerin başlamasıyla bahis ve spor medyasında daha süratli bir toparlanma öngörülüyor

Salgının yayılmasına paralel olarak kamu randevu taleplerinde ve özel hastane etkileşimlerinde istikrarlı bir azalma gerçekleşti. Özel kesimdeki negatif kayıpların kamuya nazaran daha az olduğu gözlenirken, bu negatif trendin yavaşlayarak devam etmesi bekleniyor.

Mesken paklığı, oto kiralama, nakliye ve tamirat üzere hizmetler veren platformların etkileşimleri, tüketicilerin hastalık bulaşma riskini azaltmak ve tasarruf yapmak maksadıyla gereksinimlerini ötelemelerine bağlı olarak sert bir düşüş gösterdi. Negatif trendin salgın periyodunda devam etmesi öngörülüyor.



Spor medyası, mücevher, bahis, ulaşım kanalları, kültür sanat faaliyetleri, otel ve konaklama salgının negatif tesirini en fazla hisseden kategorilerin başında yer alıyor. Bahis ve spor medyasının, liglerin başlamasıyla birlikte, başka bölümlere nazaran daha süratli toparlanması bekleniyor.

Araba ve emlak yatırımları erteleniyor, ithalat azalıyor

Konut, işyeri, arsa kiralama ve satış yapılan sitelerde Mart ayı başıyla başlayan negatif trend, ayın ikinci yarısında hızlanarak devam etti. Tüketicilerin risk algısının artmasıyla birlikte uzun devirli bir yatırım olan emlak kategorisinde etkileşimin daha da azalması beklenirken, emsal durum araba satışlarında da gözleniyor. Araba satış sitelerinin de etkileşimleri birebir haftalarda emlak kategorisinden daha fazla oranda azaldı.

Havayolu kategorisinde mart ayında başlayan negatif eğri, seyahat kısıtlamalarıyla bir arada giderek artış gösteriyor.

Memleketler arası pazaryerlerinin yurtdışı sitelerinden yapılan ithalat talebinin Mart’ın son haftalarında sert bir biçimde düştüğünü gözlemliyoruz. İthal edilen ülke fark etmeksizin gördüğümüz bu düşüşün tüketim eserleri ithalatı için öncü bir gösterge olduğunu ve ithalatta önümüzdeki aylarda paralel bir düşüş göstermesi bekleniyor.

Yemek sipariş sitelerindeki negatif trendin daha süratli toparlanması bekleniyor

Ticaret hayatının yavaşlamasına paralel olarak meslek siteleri, kurumsal hizmetler ve yemek sipariş sitelerinde de azalış dikkat çekiyor. Konuta azalan siparişler sonrası tanım sitelerinin trafikleri 3-4 kat arttı. Meskende yemek yapma trendine paralel olarak sağlam tüketim eserlerindeki talebin küçük konut aletlerine (su ısıtıcı, mixer, mini-fırın vb) kaydığı gözlemlendi, makarna, maya, kabartma tozu üzere eserlerin talebi süratli artış gösterdi. Bu eserlerdeki doygunluğa yaklaşıldığını ve trendin yavaşlaması öngörülüyor.



Toplumsal etkileşimin azalmasından en fazla etkilenen bölümlerden birisi de cinsel sıhhat eserleri oldu. Kondom üzere eserlere olan talepteki azalış trendinin devam etmesi bekleniyor.

Kamu hizmetlerinde Sıhhat ve Ulusal Eğitim Bakanlıkları müspet ayrıştı

Toplumsal ve ticari hayatın yavaşlaması, belirli kamu hizmetlerinin azaltılması ile başta e-devlet olmak üzere kamu hizmet platformlarının etkileşimleri azalırken, Sıhhat ve Eğitim Bakanlıkları başka kurumlardan olumlu ayrışıyor.

Mobilya, pazaryeri, spor alışverişlerinde hudutlu da olsa bir negatif tesir görülürken, en süratli toparlanma pazaryerlerinde bekleniyor.

Bankacılık ve kargo nakliyatında negatif tesir hudutlu kaldı

Ticari hayatın yavaşlaması (ör. sigorta, vergi sistemleri ve ihale portalleri etkileşimleri %30-40 azaldı) bankacılık kategorisinde negatif ayrışma yarattı. Her ne kadar ferdi dijital bankacılık etkileşimleri çok azalmasa da, ticaretin yavaşlamasıyla ticari bankacılık faaliyetlerinin yavaşlaması negatif bir tesir yarattı. Bunun yanında, tüketicilerin meskende toplu alışverişler yapması süreç adetlerini artırıyor.

Pazaryerlerinin performansları farklılık gösteriyor. Örneğin, tüketim eserleri satanlarda etkileşim artsa da emlak/araba satışlarındaki sert düşüş genel olarak bölümün negatif performans sergilemesine sebep oluyor. Pazaryerlerinin etkileşimindeki düşüş ve firmaların kendi lojistik imkanlarını da seferber etmeleri kargo firmalarının etkileşimini az da olsa negatif etkiliyor.



Farklı düzeylerde özel ve kamu eğitim kurumları etkileşimleri incelendiğinde Mart’ın birinci haftalarında okullara ve üniversitelere orta verilmesiyle etkileşimlerde görülen düşüş, son haftalarda telafi edildi. Özel ve kamuda tüm düzeylerde uzaktan eğitimin yaygınlaşması ile eğitim kurumlarının trendi kuvvetli bir formda olumluya çevirmesi bekleniyor.

Deloitte Şirket Ortağı Hakan Göl: “Sürece süratli adapte olan firmalar başarılı oldu”

Salgın süreci öncesi ve sırasındaki âlâ uygulamaları kıymetlendiren Deloitte Şirket Ortağı Hakan Göl, olağan vakitlerde iş süreçlerinde yaşanan problemlerin tahlili için yatırım yapan firmaların yanı sıra, salgın sürecinde değişen beklenti ve taleplere süratli adapte olan firmaların bu süreci muvaffakiyetle geçirdiğini söyledi.  Hakan Göl kelamlarına şöyle devam etti:

“Kurumsal hizmet ve eser satışı yapan firmalar meskenden çalışmanın artması ve ticaretin yavaşlamasıyla bu devirde tüketici eser ve hizmetlerine yönelerek trendi aksine çevirmeyi başardılar. Talepte sert düşüş yaşayan firmalarsa, tüketicileriyle olan bağlarını fiyatsız içerik ve webinarlar ile muhafazaya çalışıyor.

Besin dışı birçok tüketim eseri kategorisinde birinci haftalardaki negatif dalga, mart ayının sonlarına gerçek agresif indirim kampanyaları, fiyatsız teslimat ve değişim garantisi üzere yüksek yararlar ile bilakis döndü.



El değmeden paketleme, pak paketleme gereçleri, günlük temizlenen teslimat araçları ve maske, eldiven üzere muhafaza tedbirleri alan dağıtım çalışanı üzere uygulamalar müşterilerin hijyen telaşlarını azaltmada yardımcı oldu.

Süratli yükselen e-ticarete hazırlıksız yakalanan firmalarda sipariş takip ve teslimat süreçlerinde yaşanan yoğunluk müşteri kayıpları meydana getirdi. Sipariş ve teslimat süreçlerinin büsbütün dijitalleşmesi ya da bu alanda üçüncü parti dayanağı alan firmaların daha başarılı bir biçimde ayrıştığını gözlemlemekteyiz. Efsane Cuma üzere ağır satış devirlerinde yaşanan kapasite ezaları ve müşteri memnuniyetsizliklerini çözmek için kendi dağıtım ağına ve gruplarına yatırım yapan firmalar bu yatırımlarının karşılığını salgın sürecinde almışlardır.”