Kredi önceliği torpilli sektörlerin

Kesimin başını çeken firmaların hükümetle alengirli bağlantıları bulunurken, krizdeki 2 dalın toplam borcu bankaların gerilimini artırıyor. İnşaat ve gücün son yıllarda kredi bulabilmesi ise izaha muhtaç.

Güç ve inşaat bölümünün önde gelen şirketlerinin hükümetle ahbap-çavuş münasebetlerinin bulunduğu sır değil. Öte yandan nitekim katma bedel üretimi üzerine değil de rant devşirmek maksadıyla büyütülen bu kesimler artık Türkiye iktisadının de başına bela olmaya başladı.

Sektörel borçlulukta başı çeken güç ve inşaat, finansal piyasaların kucağındaki dinamite döndü. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) datalarından yola çıkarak iki kesimin son 10 yıldaki borçluluğunu derledik.

BORÇLARI 74 KAT ARTTI, HEM DE DOLAR CİNSİNDEN!



BDDK datalarında 2005 yılına döndüğümüzde “elektrik, gaz ve su kaynakları üretimi ve dağıtımı” ya da kısaca “enerji” ismi verilen kesimin bankalara olan nakdi kredi borçları toplamının 485 milyon dolar olduğunu görüyoruz. İzleyen yıllarda 2009 ile 2011 yılları ortasında Türkiye’nin elektrik dağıtım bölümü külliyen özelleştirildi.

Özelleştirmeler boyunca hükümetin en büyük argümanı “rekabet gelecek, elektrik ucuzlayacak” olsa da elektrik fiyatları giderek arttı. Bununla da kalmadı güç dalının borcu da katlandı. 2005’te 485 milyon dolar sektörel borçluluk bu yılın haziran ayında tam 74 katına çıkarak 36 milyar 116 milyon dolara ulaşmış durumda.

Öte yandan bölümün bankacılık açısından yarattığı risk de gitgide arttı. 2005 yılında bankaların dağıttığı ferdi ve ticari toplam kredilerin yalnızca yüzde 0,5’i güç bölümüne aitti. Bu yılın haziran ayında ise bu oran fevkalâde biçimde yüzde 7,8’i bulmuş durumda. Diğer bir deyişle bankalardan dağıtılan her 100 dolarlık kredinin 7,8 doları önemli bir krizde olan güç bölümünün omuzlarında.

GÜCÜN YOL ARKADAŞI: İNŞAAT 



Güç ve inşaat kesimlerinin önde gelen şirketleri hükümetle kurduğu izaha muhtaç ilgilerle gündemden düşmüyor. Üstelik daima isimleri duyulan Cengiz, Limak, Kolin, Kalyon üzere şirketlerin birebir vakitte güç kesiminde de dev yatırımları bulunuyor. Kamu ihalelerini, daima belirli başlı inşaat şirketlerinin alması da akıllarda soru işaretleri yaratıyor.

Öte yandan inşaat dalında yaşanan arz fazlası krizi, kesimin borçluluğuyla birleşince bankalar üzerindeki gerilim katlanıyor. İnşaatın borçluluğu da güç bölümünden farklı değil. 2005 yılında 3 milyar 455 milyon dolar olan inşaattaki sektörel borçluluk bu yıl 41 milyar 860 milyon dolara çıkmış durumda. Tıpkı güçte olduğu üzere inşaatın da toplam kredi borçları içindeki hissesi artıyor. 

HER 6 DOLAR BORCUN 1'İ GÜÇ VE İNŞAATIN



Kollanan dallara dağıtılan riskli krediler Türkiye’de finans piyasaları için artık önemli bir tehdide dönüşmüş durumda. Bankalar aracılığıyla dağıtılan toplam kredilerin yüzde 16,9’u güç ve inşaat dalları tarafından kullanılıyor. Toplam 462,5 milyar dolarlık toplam nakdi kredi borcunun 77,9 milyar doları hükümetçe kollanan dalların bilançosunda ödenmeyi bekliyor. Diğer bir deyişle bankacılık kısmının dağıttığı her 6 dolar kredinin 1 doları bu iki kara kutunun omuzlarında duruyor. Lakin bu tuhaf durum 14 yıl evvel çok daha düşük düzeydeydi. AKP’nin iktidara geldiği birinci yıllardan 2005’te bu iki kesimin kredi borçların, toplam kredilerin yalnızca yüzde 4’ünü oluşturuyordu.

Toplam kredilerin ne kadarı güç ve inşaatın omzunda?*

2005: Her 25 dolar borcun 1 doları

2010: Her 11 dolar borcun 1 doları

2015: Her 8 dolar borcun 1 doları

2019: Her 6 dolar borcun 1 doları

*Toplam kredi tüm ferdi ve ticari kredi toplamından hesaplanmıştır.

GÜÇ VE İNŞAAT NEDEN KRİZDE?



1-Borç yükü en ağır olan 2 kesimde faizlerin yükselmesiyle finansman maliyeti katlandı. Kâr, borca gidiyor. Bu sebeple faizlerin düşürülmesi hükümetle bağlantıları kuvvetli olan bu bölümler için hayati değerde.

2-Her iki bölümde de arz fazlası bulunuyor. Satılmayı bekleyen 1 milyonun üzerinde konut stoku olduğu söylenirken, elektrikte de durum bundan farksız. Küçülen iktisatta elektrik muhtaçlığı azalıyor. Elektrik üretim şirketleri borçlarını ödemekte zorlanıyor.

3-Her iki dalda de yaratılan zenginlik gerçek bir üretime dayanmıyor. İnşaat bölümü konutu uzun müddet yatırım aracı olarak kıymetlendirdi ve lüks konutlar inşa etti. Bugün lüks konutlar satılamıyor. Elektrik üretiminde de hidroelektrik santral (HES) inşaatlarıyla verimsiz yatırımlara milyonlar harcandı. Bugün Türkiye’de 641 adet HES bulunuyor.

BLOOMBERG: BDDK’DEN TALİMAT GELDİ

Memleketler arası haber merkezi Bloomberg’in dalın içindeki kaynaklara dayandırdığı haberine nazaran BDDK, güç kesimine verilen krediler için adım attı. Görüşmelerin kapalılığından ötürü ismini vermeyen kaynaklara nazaran, BDDK, bankaların hesaplarını temizlemeleri ismine kimi güç projeleri için verdikleri kredileri takipteki krediler olarak yazmalarını istedi. Haberin yayılmasının akabinde güç şirketlerinin borsadaki payları bedel kaybetti.

Ozan Gündoğdu/Birgün