Kromozomun Yapisi

Kromozomun Yapisi KROMOZOMUN YAPISI Bitkilerde ve hayvanlarda her tür kendine özgü değişmez sayıda kromozom içerir Kromozomların sayısı mitoz bölünmedeki uyumlu ve belirlenmiş olaylarla değişmez tutulur Bir fazla hayvan ve bitkide kromozom sayısı eşittir Fakat kromozomlardaki kalıtım faktörleri farklıdır Birincil kez 1840 yılında botanikci HOFMEISTER kadar Tradescantia bitkisinin çiçek tozu hücrelerinde görülmüş ve 1888 yılında WALDEYER tarafından da kromozom adı verilmiştir Hiçbir süre yeniden yapılmazlar, ya bir zamanlar var olan kromozomların bölünmesinden veya bitirme senaaaleri ile yapılırlar Yaşamın sürekliliği kromozomların devamlılığına dayanır Her canlıda kromozomların şekli öbür olmasına rağmen benzer türde aynı kromozomların şekilleri birbirine benzerdir Örneğin; 3 kromozom bir türde aynı şekle sahip olmasına karşılık, yine aynı türde 3 ile 8 kromozomların şekilleri birbirinden farklıdır Sayıları türden türe faklı olur Sayısı ile organizasyonu aralarında herhangi bir temas yoktur Küçük bir kromozom daha fazla gen taşıyabilir Mesela, Ascaris megalocephala univelans'de 2n 2 (tanıdık asgari sayıda kromozom taşıyan canlı), Drosophila melanogaster'de2n 8, insanda 2n 46, keçide 2n 60, bir cins istakozda 2n 200, Ophyoglossum vulgatum (bir çeşitlilik eğrelti otu)' 2n 500 (canlılar aralarında aşina azami kromozom sayılı bitki) kromozom vardır Sıradan beden hücreleri anadan ve babadan gelen birer kromozom takımına sahiptir Başlıca ve babadan gelen benzeyen kromozomların şekilleri ve büyüklükleri (eşey kromozomları hariç) birbirne eşittir Bu çift kromozom takımı bütün karoser hücrelerinde bulunur Böyle hücrelere somatik hücreler adı verilir Kromozom sayısı bakımındanda diploittir denir ve 2n ile gösterilir Lakin eşey hücrelerinde, ergin gametlerde ve bazı ilkel canlıların bütün hayat devrelerinde (yalnız zigot halinde diploid) kromozomlar eşlerinden yoksundur Partenogenetik artan bazı hayvanlarda, örneğin, erkek arılarda, vücut hücrelerinin kromozom sayısı dişilerinin somatik hücrelerindekinin yarısı kadardır Ya erkek ya da dişi eşey kromozomunu bulunduranlara germinatif hücreler denir Eşi olmayan kromozomlara da haploid denir ve nsimgesiyle gösterilir Kromozom sayısı sabit olmakla birlikte bir takım özelleşmiş hücrelerde, örneğin, böceklerin, bilhassa bazı sineklerin tükrük bezlerinde bu sayı 2n'nin katları biçiminde bir çoğaltma gösterir Burada kromozomlar çekirdek zarı parçalanmaksızın çoğalırlar Buna endomitozis ve kromozom durumuna da poliploidi denir Çekirdek büyüklüğü kromozomların miktarına ast olduğundan, poliploidide çekirdek hacminde artış görülür Olağan bir hücrede kromozomlar gözükmez Profazın başlangıcından başlayarak gitgide yay şeklinde kıvrılan ve kalınlaşan ince kromatin ağı şeklindedir Sonunda türlere özgü şeklini alıncaya değin kıvrılma devam eder Dinoflagellata'da kromozomlar defalarca gözükür Çünkü bunlarda çekirdek zarı yoktur ve DNA alkalik proteinlere emrindeki değildir Bu müşteri hücrelere mezokaryotik hücreler denir Bir kromozomu vahşi eskiz dışarıdan incelersek şu kısımlar görülür Arasında genelde açı yer alan iki koldan oluşur Kollar primer boğumla birbirinden ayrılmıştır, buna sentromer ( kinetokor) denir İki kolu birbirine eşit olan kromozomlara aaaasentrik, eşit olmayanlara ise supaaaasentrik denir Bir kollu gibi görünenlere akrosentrik (bunların sentromerleri kromozomun ucundadır) kromozom denir Bir Takım hayvan grupları bu üç tipten yalnız birine sahiptir Örneğin amfibiler yalnız aaaasentrik kromozomlara sahiptir Kromozomlar üzerinde primer (birincil) boğumlardan diğer, sekonder (ikincil) boğumlarda bulunabilir Ara Sıra (genel olarak) kromozomun uç kısmında uydu (stallit) denilen dairesel ya da uzunca bir yapı bulunur Uydu, kromozoma ince bir kromatin ipliğiyle bağlıdır Bu tip kromozomlara SAT kromozomlar denir Sentromerler kromozomun iğ ipliğine takılmasını sağlar Sentromeri olmayan bir kromozom bölünmeye katılamaz ve tasfiye olur Bu boğulma yerlerinde bulunan genler, rRNA'ları ve dolayısıyla çekirdekcikleri organize ederler Bu genler çok kere yüzlerce kopya halinde bulunur ve buna gen amplifikasyonu veya redunanz denir Kromozomların uçlarına da telomer denir