Kur'an Hatmi ve hatim duası var mıdır? Peygamber Efendimiz ve Sahabeler yapmış mıdır?

Ey İnsanlar! Size Rabbinizden bir öğüt, gönüllerinizdekine bir şifa, müminler için bir hidayet ve rahmet gelmiştir(Yunus Sûresi, 57Âyet)

Kur'an Okumanın Fazileti

Ümmetimin ibadetinin en faziletlisi, Kur'ân okumaktır(Suyûtî, Câmiu'sSağîr,, I, 51)

Evlerinizi namaz kılmakla ve Kur'an okumakla nurlandırınız(Suyûtî, Camiu'sSağîr, II, 188)

Bir kimsenin Allah'ın kitabından bir harf okuması bir hasenedir Hasene de on misli sevap (mükâfat)la karşılanır Ben size, 'ElifLamMim' bir harftir demiyorum Belki Elif(başlı başına) bir harf, Lamda bir harf, Mimde bir harftir(Tirmizî, Fedâilü'lKur'an, 16)

Kur'an okuyunuz, zira Kur'an, kendisini okuyanlara kıyamet gününde şefaatçi olarak gelir(Müslim, Müsafirun, 252)

Kur'an Hatmi

Hatim, hadis ilmiyle ilgili bir kavramdır Hatim kelimesi örtmek, mühürlemek, bir şeyi tamamlayıp sonuna ulaşmakgibi manalara gelmektedir Kur'ânı Kerîm'i baştan sona kadar yüzünden veya ezberden okumaya da hatim denilmektedir Aynı zamanda hadis kitaplarını okuyup bitirmek de hatim olarak isimlendirilmiştir

Hatim Adabı

Hatim, Nâs suresinin okunmasıyla sona ererse de ardından Fatiha ve Bakara suresinin ilk beş ayetinin okunması yeni bir hatme başlangıç sayılmıştır
Hatim tamamlandıktan sonra dua edilir
Ölünün yıkanıp kefenlenmesinden sonra yahut defnedildiği gün veya gece Kur'an okunması veya hatim indirilip dua edilmesi bazı müslüman çevrelerde âdet hâline gelmiştir

Hatim Duası

Kur'ânı Kerîm'i başından sonuna kadar okuduktan sonra, yani hatmettikten sonra yapılan duaya hatim duasıadı verilir

Resulullah (ASM) Kim Kur'ân'ı hatmederse, onun kabul olunmuş bir duası vardır(Suyûtî Camiu'sSağîr, II,175) buyurmuştur Kendisinin de hatimden sonra dua ettiği bildirilmekte ve bu dualardan bazıları nakledilmektedir Gerek ezberden, gerekse yüzünden Kur'ân'ı hatmeden kişinin, duasının Allah katında makbul olduğunu ve bir diğer hadislerinde de Allah'ın bu kimselere cennette bir ağaç ihsan edeceğinihaber vermişlerdir (Suyûtî, Câmiu'sSağîr, I, 96)

Enes b Mâlik'ten rivayet edilen bir hadise göre Hz Peygamber (asm), hatim yapacağı zaman ehli beytini toplar ve hatim duası yapardı (elFûrî, Kenzü'lUmmâl, I, 392) İbn Mes'ud'un rivayetine göre de, Hz Peygamber (asm) ehli beytini toplar, dua eder, onlar da âmînderlerdi (Sehavi, Cemalü'l Kurrâ, vd 34)

İbnü'lCezerî, Câbir b Abdullah'dan rivayet edilen; Kur'an sahibinin kabul olunmuş bir duası vardır Allah isterse onu sahibine hemen dünyada verir, dilerse onu âhirete bırakırhadisine işaret ederek, Kur'an'ı hatmedenin bu hadisin zâhirî manasına göre, dua etmesi müstehaptırdemektedir (İbnü'lCezerî, Takrîbu'nNeşr, 194)

Sahabeden Abdullah b Mesud, Abdullah b Abbas ve Enes b Mâlik başta olmak üzere bazı sahabilerin de hatim dualarına katıldıkları, aile fertleriyle birlikte hatim duası yaptıkları rivayet edilmiştir (Dârimî, Fazâilü'lKur'an, 33) Mücâhid de, sahabenin hatim duasına iştirak etmeye özel bir önem verdiğini belirtmek üzere Ashabı Kiram, ilâhî rahmet iner diye hatim esnasında hazır bulunurlardıdemektedir (Suyûtî, ltkân, I, 311)

Hatim duasına geçmeden önce Nâs ve Fâtiha sureleri ile Bakara suresinin başından beş âyet okumak sünnettir Bu konuda Übey b Ka'b: Resûlullah, Nas suresini okuduğu zaman, Fatiha suresine başlar, sonra Bakara suresinin başından ve ülâike hümü'lmüflihûna kadar okur, hatim duasını yapar, daha sonra da kalkardı(Suyûtî, ltkân, I, 313) demektedir Resûlullah'ın, Kur'ânı Kerîm'i terkedilmiş bir vaziyette bırakmamak için böyle yaptığı rivayet edilmektedir (Kurtubî, Tefsir, I, 30)

Peygamberimiz (asm) ve Hatim

Hz Peygamber (asm), Ramazan gecelerinde Kur'an'ı Cibril'e arz ederdi(Buharî, Bed'ü'lVahy)

Cibril her sene Peygamberle (asm) karşılıklı olarak Kur'an'ı birbirlerine arz ederler, son senesinde ise bu arz işi iki defa vâki olmuştur(Müslim, Fedâilü'sSahabe, 99)

Peygamber Efendimiz (SAV) Kur'an'ı Ramazan ayında (Cebrail AS) karşılıklı olarak baştan sona okumuşlardır Bu yüzden Kur'an'ın bu ayda sıkça okunması müstehap kabul edilmiştir

Müslümanlar da o zamandan beri Ramazan ayında genellikle camilerde ve bazı evlerde Kur'an okutup dinlemek suretiyle hatim indirmeyi âdet hâline getirmişlerdir İşte camilerde, özellikle Ramazan aylarında, hafızlar tarafından okunup, cemaat tarafından dinlenme ve takip edilme şeklinde güzel bir anane olarak yerleşen mukabele, bu aziz hatıradan kalma güzel ve anlamlı bir gelenektir

Enes b Mâlik'ten rivayet edilmiştir: Hz Peygamber (asm): Âmellerin en hayırlısı, Kur'an okumaya başlamak ve hatmetmektirbuyurmuşlardır (Kurtubî, Tezkâr, 127)

Sahabeler ve Hatim

Abdullah b Amr şöyle anlatıyor:
Peygamber (sav) bana:
Kur'an'ı bir ayda hatmet, dedi Ben,
Kendimde bundan daha fazlasına güç buluyorum, dedim
O hâlde on günde hatmet, dedi
Kendimde bundan da daha fazlasına güç buluyorum, karşılığını verdim
Bunun üzerine şöyle dedi:
Yedi günde hatmet, daha az bir müddette hatmetme (Müslim, Savm, 35)

Teravih ve Hatim

Teravih namazını Kur'anı Kerîm'i en az bir kere hatmederek kılmak sünnet, birden fazla hatimle kılmak ise bir fazilettir (Serahsî, Mebsut, 2146; Kâsanî, Bedaius'sSanai fi Tertibi'şŞerai', 2276)

Resulüllah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan ayında bir gece mescide çıktı ve mescidin bir kenarında namaz kılan insanlar gördü ve sordu Bunlar ne yapıyorlar?orada bulunanlardan biri şöyle cevap verdi Bunlar Kur'an'ın tamamını ezberleyememiş yani hafız olmayanlar kimseler, Übeyy b Ka'b onlara hatimle namaz kıldırıyorResülüllah (sallallahu aleyhi ve selem) bu cevaba sevinerek memnuniyet ve takdirlerini şu şekilde ifade ettiler: Doğru yapmışlar, yaptıkları şey ne kadar güzel(Ebu Davut, Ramazan, 1)

Sahabe döneminde teravihin hatimle kılınmasına önem verilmiştir

Hz Ömer Kur'an hafızlarından üç kişiyi çağırmış, hepsine Kur'an okutmuş sonra okuma hızlarına göre birisine her rekatta 30, bir diğerine 25 öbürüne de 20 ayet okuyarak hatimle teravih namazı kıldırmalarını istemiştir (Abdurrezzak, Musannef, 4261)

Sahabeden sonraki dönemlerde de teravihin hatimle kılınmasına önem verilmiştir

Ömer b Abdilaziz karilere (Kur'an hafızları) her rekatta on ayet okuyarak teravih namazını hatimle kıldırmalarını emretmişti (Said İbn Sahnun, elMüdevvenetü'lkübra, 1194, İbrahim Halebî, Mülteka'lEbhur, (Ta'lik: Vehbi Süleyman elGavci) 1120)

İmamı A'zam'ın Ramazan'da gündüz bir hatim, teravihte de bir hatim olmak üzere toplam altmış bir defa Kur'an'ı hatmettiği rivayet edilmektedir (Tahtavi, Haşiye ala meraki'lfelah şerhi nuri'lizah,s337)

Muhammed b İsmail elBuhari, Ramazan ayının ilk gecesinde ashabı, eşi dostu talebeleri toplanır onlara teravih namazı kıldırırdı Her rekatta yirmi ayet okuyarak hatmederdi Ayrıca gecenin yarısından başlayarak son üçte birine kadar olan zaman diliminde Kur'an okur ve bu şekilde de her üç gecede bir hatmederdi Gündüz de her gün bir hatim indirir, hatmi de iftar vaktinde bitirir ve her hatim yapıldığında müstecap (kabul olunan) bir dua vardırderdi (Beyhaki, Şuabu'limân, 2416)

kaynak:cuzmatik