Kuranın Kanunu Esasileri

Bediüzzaman Said Nursi hazretlerinin “Meşrutiyet döneminde hazırlanan 119 maddelik ilk kanun taslağını ve Meşrutiyet yönetimini hararetle savunmuş ve “Biz şimdiye kadar mezarda idik, hürriyet ve meşrutiyetle hayata tekrar döndük Dünyevi saadetimiz meşrutiyettedir demiştir Ayrıca “şeriat varken kanuni esasi de ne oluyor? Şeriat elden gidiyor Azınlıklara ve zımmîlere eşit haklar veriliyor; bu şeriata aykırıdır diyenlere dört mezhepten cevaplar vermiş ve onları susturmuştur O günün gazete ve dergilerinde makaleler yazmış, mitinglerde “Hürriyete Hitap adı altında nutuklar vermiş, Ayasofya, Sultanahmet ve Beyazıt camilerinde vaazlarla hürriyet ve meşrutiyeti savunmuş, dine ve şeriata aykırı olmadığını ispat etmiştir

31 Mart olayından sonra şeriat adına meşrutiyete karşı çıkanların yargılandığı “Divanı Harbi Örfî adı verilen Sıkıyönetim Mahkemesinde “Meşrutiyet şeriattır diyerek meşrutiyeti müdafaa etmiş ve “ihtilalcilerin şeriatçı olmadıklarını ispat etmiş ve beraat etmiştir “Dini Ceride isimli gazetede “Mebuslara Hitaben yazdığı bir makalesinde “Kanuni Esasi denilen ilk Anayasa’ya Kur’an ve dinşeriat adına sahip çıkılmasını tavsiye ederek Anayasa’nın Kur’anın “Adalet, Meşveret, Kanun Hâkimiyeti ve Hukuk karşısında müsavat gibi prensiplerle dine dayanması gerektiğini izah etmiştir Bana bu makalenin yorumlu açıklamasını yapma lütfunda bulunduğu için Allah’a hamd olsun
Yaşasın Kur’ânı Kerîmin Kanûnu Esasîleri
26 Şubat 1324 (Mart 1909) Dinî Ceride, no 73
Bediüzzaman Said Nursi

Ey Meb’usan! Uzunluğu ile beraber gayet mûciz bir tek cümle söyleyeceğim Dikkat ediniz, zira itnâbında îcaz var Şöyle ki:

Cumhuriyet ve demokrat mânâsındaki meşrutiyet ve kanunu esasî denilen adalet ve meşveret ve kanunda cemi kuvvet, bu ünvan ile beraber, asıl mâliki hakikî ve sahibi ünvanı muhteşem olan, ve müessir ve adâleti mahzâyı mutazammın bulunan ve noktai istinadımızı temin eden, ve meşrutiyeti ve cumhuriyeti bir esası metine istinad ettiren, ve evham ve şükûk sahibini vartai hayretten kurtaran, ve istikbal ve âhiretimizi tekeffül eden, ve menafii umumiye olan hukukullahı izinsiz tasarruftan sizi tahlis eden, ve hayatı milliyemizi muhafaza eden, ve umum ezhanı manyetizmalandıran, ve ecanibe karşı metanetimizi ve kemalimizi ve mevcudiyetimizi gösteren, ve sizi muahazei dünyeviye ve uhreviyeden kurtaran, ve maksat ve neticede ittihadı umumîyi tesis eden, ve o ittihadın ruhu olan efkârı âmmeyi tevlid eden, ve çürük mesâvii medeniyeti hududu hürriyet ve medeniyetimize girmekten yasak eden, ve bizi Avrupa dilenciliğinden kurtaran, ve geri kaldığımız uzun mesafei terakkiyi sırrı i’câza binaen, bir zamanı kasırda tayyettiren, ve Arap ve Turan ve İran ve Sâmileri, yani beraber olanları tevhid ederek az zaman içinde bize bir büyük kıymet verdiren, ve şahsı mânevii hükûmeti Müslüman gösteren, ve kanunu esasînin ruhunu ve on birinci maddeyi muhafaza ile sizi hınsı yeminden (yemin bozmaktan) kurtaran, ve Avrupa’nın eski zannı fasidlerini tekzip eden, Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın hâtemü’lEnbiya ve şeriatının ebedî olduğunu tasdik ettiren, ve muharribi medeniyet olan ve anarşiliğe yol açan dinsizliğe karşı set çeken, ve zulmeti tebâyünü efkârı ve teşettütü ârâyı safhai nuranîsi ile ortadan kaldıran, ve umum ulema ve vâizleri ittihad ve saadeti millete ve icraatı hükûmeti, meşrutai meşruaya hâdim eden, ve adaleti mahzâsı merhametli olduğundan anâsırı gayrı müslimeyi daha ziyade telif ve rapt eden, ve en cebîn ve âmi adamı en cesur ve en has adam gibi hissi hakikîi terakki ile ve fedakârlık ve hubbu vatanla mütehassis eden, ve hadimi (yıkıcı) medeniyet olan sefahet ve israfattan ve havayici gayrı zaruriyeden bizi halâs eden, ve muhafazai âhiretle beraber imârı dünya etmekle sa’ye neşat veren, ve hayatı medeniye olan ahlâkı hasene ve hissiyatı ulviyenin düsturlarını öğreten, ve herbirinizi, ey meb’uslar, elli bin kişinin takazasını, yani haklarını sizden dâvâ etmelerini hakkınızda tebrie eden, ve sizi icmaı ümmete küçük bir misali meşru gösteren, ve hüsnü niyete binaen âmâlinizi ibadet gibi ettiren, ve üç yüz milyon Müslümanın hayatı mâneviyesine suikast ve cinayetten sizi tahlis eden, ol Kur’ânı mukaddesin düsturları ünvanıyla gösterseniz ve hükümlerinize me’haz edinseniz ve düsturlarını tatbik etseniz, acaba bu kadar fevaid ile beraber ne gibi bir şey kaybedeceksiniz? Vesselâm,

Yaşasın Kur’ân’ın Kanunu Esasîleri!
Said Nursî (DHÖ, 6972)


Açıklaması:
“Ey Meb’usan! Uzunluğu ile beraber gayet mûciz bir tek cümle söyleyeceğim Dikkat ediniz, zira itnâbında îcaz var

1 Bu makalenin muhatabı öncelikli olarak Meclisi Mebusandaki milletvekilleridir Sonra onları seçip gönderen millettir

2 Bu makale uzun gibi görünse de gayet veciz bir cümledir Uzunluğunda icâz var Yani uzunluğunda amaca hizmet eden bir kısalık vardır

**
“Cumhuriyet ve demokrat mânâsındaki meşrutiyet ve kanunu esasî denilen adalet ve meşveret ve kanunda cemi kuvvet

1 Bediüzzaman Meşrutiyeti, kanuni esasi, cumhuriyet ve demokrat manasında anlamaktadır Yani Bediüzzaman’a göre isim önemli değildir Önemli olan bu isimlerin ifade ettiği manalar ve içeriğidir

2 Meşrutiyet de Cumhuriyet de, Demokrat da, onların yasaları olan “Kanuni Esasi de devleti ve milleti yönetmek için gereklidir Bunlar din değildir, dinin alternatifi de değildir; ancak yönetim şeklidir

3 Adı ne olursa olsun yönetimin “Adalet, meşveret ve kanun hâkimiyetini sağlaması halinde bu yönetim İslam’ın ve Kur’ânın emrine uygun bir yönetim şeklidir Zira yüce Allah keyfî ve nefsanî yönetimi yasaklamış, kanununun ve hukukun hâkimiyetini emretmiştir Bunun da amacı adaletin sağlanması ve halk için gerekli olan yasaların meşveretle yapılmasıdır Meclisin amacı halkını mutlu edecek olan ekonomik tedbirleri almak için gerekli yasaları yapmaktır

**
“Asıl mâliki hakikî ve sahibi ünvanı muhteşem olan, ve müessir ve adâleti mahzâyı mutazammın bulunan ve noktai istinadımızı temin eden, ve meşrutiyeti ve cumhuriyeti bir esası metine istinad ettiren, ve evham ve şükûk sahibini vartai hayretten kurtaran, ve istikbal ve âhiretimizi tekeffül eden, ve menafii umumiye olan hukukullahı izinsiz tasarruftan sizi tahlis eden, ve hayatı milliyemizi muhafaza eden…

1 Asıl mâliki hakiki ve sahibi unvanı muhteşem olan: Mâliki hakiki ve sahibi unvanı muhteşem olan Kur’ânı Hakîmdir

2 Müessir ve adaleti mahzayı mutazammın bulunan: Hem tesirli olan ve gerçek adaleti sağlayacak olan Kur’an, yani ona imandan kaynaklanan yasalar ve onun sağladığı adalettir Zira, insanlara tesir eden ve uymayı sağlayan Allah’ın emri olmasıdır Allah’ın emirleri ve koyduğu farz ve haram olan hükümler tam adalettir İnananlar inançlarından dolayı ibadet şevki ile ibadet şevki ile uyarken inanmayanlar da yasa gereği uymak durumunda kalırlar Böylece adaleti mahza sağlanır

3 Noktai istinadımızı temin eden: Noktai istinat, dayanak noktasıdır İnsanın dayanağı ne kadar güçlü olursa ümidi, gayreti ve itaati de ona göre mükemmel olur Noktai istinadı Allah ve ameli de Allah rızasına uygun olursa elde edilecek sonuç gayet mükemmeldir ki bunu ancak Kur’an temin eder

4 Meşrutiyeti ve Cumhuriyeti bir esası metine istinat ettiren: Meşrutiyet ve Cumhuriyet ve onun daha tekamül etmiş şekli olan demokrasi ve demokratik cumhuriyeti beşer aklının ürünü olan felsefî düşüncelerden kurtarıp ilahî kaynaklı Kur’ana istinat ettirecek olan Kur’anın adalet, hürriyet ve meşveret emrine imtisal ederek Kur’âna istinat ettirmektir O zaman meşrutiyet, cumhuriyet ve demokrasi oldukça güçlenir ve insanlarında fevkalade itaat ve güvenini sağlar

5 Evham ve şükûk sahibini vartai hayretten kurtaran: Meşrutiyet ve Demokrasiyi evham ve şüphelerden koruyacak ve kurtaracak olan Kur’ânın kanuni esasileri olan adalet, meşveret ve nefsanî ve keyfî yönetimden uzak olmasıdır Böyle olunca demokrasinin uygulaması konusunda şek ve şüphe kalmaz ve insanlar güvenle ona sahip çıkar ve doğru olarak uygularlar İstismarına da yozlaşmasına da fırsat vermezler

6 İstikbal ve ahretimizi tekeffül eden: Demokrasi ve hürriyet Allah’ın emirlerine ve rızasına uygun hale gelirse hem istikbalimiz hem de ahiretimiz kurtulmuş ve Kur’anın kefaleti altına girmiş olur

7 Menafii umumiye olan hukukullahı izinsiz tasarruftan sizi tahlis eden: Umumun, yani halkın ve toplumun menfaatini takip etmek “hukukullah olarak tarif edilmiştir Hukukullah dediğimiz Allah’ın insana bahşettiği temel insan haklarını koruma altına almak meclisin görevidir Şayet bu koruma kanunları Kur’anın adalet ve hakkaniyet emirleri ile meşveret emrine uygun yapılırsa haksızlıklardan korunmuş ve adalet sağlanmış olur ve bundan dolayı kanunu çıkaranlar da mesuliyetten kurtulurlar Aksi taktirde heva ve hevese ve menfaat kaygısına dayanan, şahsı koruyan ve haksız uygulamaları yasalaştıran kanunlar, yapanları töhmet altına sokar ve uygulamadaki yanlışlıkların ve zulümlerin tamamı yasa koyuculara günah ve zülüm olarak döner

8 Hayatı milliyemizi muhafaza eden: Milli hayatımız ve milletin benimseyip kabul ettiği bütün örf ve adetlerimiz dinden ve Kur’andan kaynaklandığı ve tarihî mefahirimizin tamamı dine dayandığından dolayı Kur’ânın kanuni esasilerine uygun yapılan her şey milli hayatımızı da korumuş olur Dolayısıyla milli hayatımızın korunması da Kur’ana yönelmek ve ona dayanmakla mümkündür


“Ve umum ezhanı manyetizmalandıran, ve ecanibe karşı metanetimizi ve kemalimizi ve mevcudiyetimizi gösteren, ve sizi muahazei dünyeviye ve uhreviyeden kurtaran, ve maksat ve neticede ittihadı umumîyi tesis eden, ve o ittihadın ruhu olan efkârı âmmeyi tevlid eden, ve çürük mesâvii medeniyeti hududu hürriyet ve medeniyetimize girmekten yasak eden…

1 Umum ezhanı mayetizmalandıran: Kur’an Allah kelamı olduğu ve kaynak kutsi olduğu için inananları imtisale sevk eder ve zihinleri etki altına alır Bu nedenle kanun hakimiyeti daha kolay sağlanır

2 Ecanibe karşı metanetimizi ve kemâlimizi ve mevcudiyetimizi gösteren: Ecnebi denilen gayri müslümlere ve diğer milletlere karşı metanetimizi ve kemâlimizi ve varlığımızı daha güçlü gösteren

3 Sizi muâhezei dünyeviye ve uhreviyeden kurtaran: Mebusaları ve milleti dünyada ve ahrette sorumluluktan kurtaran Zira dünyada adaletle hükmettiği için ahirette de adil hükmün mükafatını ve Allah’ın rızasını kazandırdığı için…

4 Maksat ve neticede ittihadı umumiyi tesis eden: Hedefte ve sonuçta umum halkın birliğini sağlar Zira inananlar inançları gereği, inanmayanlar da adalet ve hakkaniyeti sağladığı için bu ittihada dahil olacaktır

5 İttihadın ruhu olan efkârı âmmeyi tevlit eden: İttihat ve ittfakı sağlaaycak olan ruh efkârı âmme, yani kamuoyudur Kur’ânın kanuni esasileri, yani Kur’ândan kaynaklanan yasalar kamuoyunu sağlar, bu da birlik ve beraberliği temin eder

6 Çürük mesâvii medeniyeti hududu hürriyet ve medeniyetimize girmekten yasak eden: Kur’ânın kanuni esasileri çürük ve hiçbir esasa dayanmayan medeniyetin kötülüklerinin hürriyetimizin hududuna girmesine engeldir İslam medeniyetini oluşturan adalet, hakkaniyet, doğruluk, akla ve ilme dayanma, medeniyetin güzelliklerini alma gibi prensipler batı medeniyetinin sefahet ve dalaletinin hürriyet perdesi altında içimize girerek bizi zehirlemesine müsaade etmez

“Bizi Avrupa dilenciliğinden kurtaran, ve geri kaldığımız uzun mesafei terakkiyi sırrı i’câza binaen, bir zamanı kasırda tayyettiren, ve Arap ve Turan ve İran ve Sâmileri, yani beraber olanları tevhid ederek az zaman içinde bize bir büyük kıymet verdiren, ve şahsı mânevii hükûmeti Müslüman gösteren, ve kanunu esasînin ruhunu ve on birinci maddeyi muhafaza ile sizi hınsı yeminden (yemin bozmaktan) kurtaran, ve Avrupa’nın eski zannı fasidlerini tekzip eden…

1 Bizi Avrupa dilenciliğinden kurtaran: Dünyevi saadetimizi temin eden meşrutiyet ve Kanuni esasiAnayasa prensiplerinin dinden ve dört mezhepten çıkarılması mümkün olduğundan Avrupa’dan alınmasına gerek yoktur Dolayısıyla Kanuni Esasi bizi Avrupa dilenciliğinden de kurtaracaktır

2 Geri kaldığımız uzun mesafei terakkiyi sırrı i’câza binaen, bir zamanı kasırda tayyettiren: Kur’ânın kanuni esasilerine uyulsa ve uygulansa geri kaldığımız Avrupa’yı teknik ve teknolojik bakımdan da kısa zamanda geçmemiz mümkündür

3 Arap ve Turan ve İran ve Sâmileri, yani beraber olanları tevhid ederek az zaman içinde bize bir büyük kıymet verdiren: İslam dünyasını ortak bir noktada birleştirecek olan da yine Kanuni Esasi olacaktır Bu nedenle Kur’âna dayanan bir kanuni Esasi tüm dünya Müslümanlarına değer kazandırarak birliği sağlayacaktır

4 Şahsı mânevii hükûmeti Müslüman gösteren: Kur’ana dayanan bir Kanuni Esasi hükümetin ve parlamentonun şahsı manevisi olan kurumlarını Müslüman gösterecek ve bu da tün dünya Müslümanlarının teveccühüne ve birliğine hizmet edecektir

5 Kanunu esasînin ruhunu ve on birinci maddeyi muhafaza ile sizi hınsı yeminden (yemin bozmaktan) kurtaran: Kanuni Esasi 119 Madde olup 11 Maddesi “Devleti Osmaniyenin dini İslâmdır Bu esası vikaye ile beraber asayisi halkı ve adabı umumiyeyi ihlâl etmemek şartıyla memaliki Osmaniyede maruf olan bilcümle edyanın serbestii icrası ve cemaatı muhtelifiye verilmiş olan imtiyazatı mezhebiyenin kemakân cereyanı devletin tahdi himayetindedir şeklindedir Kur’anın kanuni esasisine dayndığı zaman bu maddeye tam bir işlerlik kazandırmak mümkündür Kanunı esasi bir yemin metni sayıldığı için Allah için bu on birinci maddeye işlerlik kazandırmakla yemini bozmaktan da kurtulmuş olunur

6 Avrupa’nın eski zannı fasidlerini tekzip eden: Avrupalılar islamiyeti ve şeriatı hürriyetleri kısıtlayan, din ve devlet adamlarının istibdadına müsait olduğu fasit zanlarını da bu şekilde tadil etmek mümkün olacaktır

“Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın hâtemü’lEnbiya ve şeriatının ebedî olduğunu tasdik ettiren, ve muharribi medeniyet olan ve anarşiliğe yol açan dinsizliğe karşı set çeken, ve zulmeti tebâyünü efkârı ve teşettütü ârâyı safhai nuranîsi ile ortadan kaldıran, ve umum ulema ve vâizleri ittihad ve saadeti millete ve icraatı hükûmeti, meşrutai meşruaya hâdim eden, ve adaleti mahzâsı merhametli olduğundan anâsırı gayrı müslimeyi daha ziyade telif ve rapt eden, ve en cebîn ve âmi adamı en cesur ve en has adam gibi hissi hakikîi terakki ile ve fedakârlık ve hubbu vatanla mütehassis eden, ve hadimi (yıkıcı) medeniyet olan sefahet ve israfattan ve havayici gayrı zaruriyeden bizi halâs eden…

1 Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın hâtemü’lEnbiya ve şeriatının ebedî olduğunu tasdik ettiren: Kur’an rehber ittihaz edilerek yapılan yasalar ve alınan kararlar peygamberimizin (sav) son peygamber ve şeriatının da aktif ve ebedi olduğunu ispat eder

2 Muharribi medeniyet olan ve anarşiliğe yol açan dinsizliğe karşı set çeken: Her medeniyeti tahrip eden her nevi anarşi ve kargaşadır Bu da dinsizlikten kaynaklanır Bu nedenle dine ve imana hizmet etmekle mükellef olan Meclisi Mebusan Kur’an ve Süneti rehber edinse bu amacına daha çok hizmet etmiş olur

3 Zulmeti tebâyünü efkârı ve teşettütü ârâyı safhai nuranîsi ile ortadan kaldıran: Farklı düşünce ve fikirleri, yöresel ve bölgesel farklılıkları nurani olan ve tüm insanlığı kucaklayan Kur’an prensipleri ile ortadan kaldırarak fikir birliğini de temin eder

4 Umum ulema ve vâizleri ittihad ve saadeti millete ve icraatı hükûmeti, meşrutai meşruaya hâdim eden: Kur’andan kaynaklanan meşveret, şura, adalet ve eşitlik prensibi ile hürriyeti şer’iye esas alınırsa umum ulema, vaizler hükümetlerin icraatına ve milletin saadetine vesile olan meşrutyeti meşruayı, yani hür seçimle oluşan meşrutiyet sistemine ve dine hizmet ettirir

5 Adaleti mahzâsı merhametli olduğundan anâsırı gayrı müslimeyi daha ziyade telif ve rapt eden: Dinden ve Kur’ândan kaynaklanan adalet, adaleti mahzayı tazammun ettiği için gayri Müslim unsurları da adaletine boyun eğdirir ve aralarındaki anlaşmazlıkları giderek devleti ve hükümeti islamiyeye bağlar

6 En cebîn ve âmi adamı en cesur ve en has adam gibi hissi hakikîi terakki ile ve fedakârlık ve hubbu vatanla mütehassis eden: En korkak ve âmi olan bir adamı cesur ve has adam gibi fedakar, vatanperver, fedakar ve insnaın ve ülkenin kalkınmasına çalışan bir adam haline getirir

7 Hadimi (yıkıcı) medeniyet olan sefahet ve israfattan ve havayici gayrı zaruriyeden bizi halâs eden: Medeniyeti yıkan safahet ve israftan ve zaruri olmayan ihtiyaçlardan koruyarak malını ve parasını hayra sarfetmeye sebep olan…

“Muhafazai âhiretle beraber imârı dünya etmekle sa’ye neşat veren, ve hayatı medeniye olan ahlâkı hasene ve hissiyatı ulviyenin düsturlarını öğreten, ve herbirinizi, ey meb’uslar, elli bin kişinin takazasını, yani haklarını sizden dâvâ etmelerini hakkınızda tebrie eden, ve sizi icmaı ümmete küçük bir misali meşru gösteren, ve hüsnü niyete binaen âmâlinizi ibadet gibi ettiren, ve üç yüz milyon Müslümanın hayatı mâneviyesine suikast ve cinayetten sizi tahlis eden, ol Kur’ânı mukaddesin düsturları ünvanıyla gösterseniz ve hükümlerinize me’haz edinseniz ve düsturlarını tatbik etseniz, acaba bu kadar fevaid ile beraber ne gibi bir şey kaybedeceksiniz? Vesselâm

1 Muhafazai âhiretle beraber imârı dünya etmekle sa’ye neşat veren: Ahreti korumakla beraber dünyayı da imar etmeye teşvik eden ve çalıştıran…

2 Hayatı medeniye olan ahlâkı hasene ve hissiyatı ulviyenin düsturlarını öğreten: Gerçek medeniyet hayatı olan güzel ahlak prensiplerini ve ulvi duyguları harekete getiren…

3 Her birinizi, ey meb’uslar, elli bin kişinin takazasını, yani haklarını sizden dâvâ etmelerini hakkınızda tebrie eden: Elli bin kişinin seçtiği ve temsicidi olduğu her bir milletvekilini onların haklarını dava etmekten koruyan… Yani Allah’ın adalet ve hizmet emrine uymaz da kişi nefsinin ve menfaatinin peşinden koşarsa kendisini seçen elli bin kişinin hukukuna tecavüz etmiş olur

4 Sizi icmaı ümmete küçük bir misali meşru gösteren: İcmai Ümmet, ümmetin çoğunluğunun bir konuda ittifak etmesidir Meclisi Mebusan ise milletin temsilcilerinin toplandığı yer olduğu için ümmetin icmaını temsil eder Şayet Kur’anı Kerimin kanuni esasilerine dayanırsa bu defa tam bir icmai ümmet sayılır Bu nedenle seçimle gelen meşru bir meclisi ulema sayılır Bu da icmai ümmete bir misali meşru olur

5 Hüsnü niyete binaen âmâlinizi ibadet gibi ettiren: Bu meclisi mebusanda bulunan milletvekilleri iyi niyetle adalet ve hakkaniyet için çalışırlarsa bu amelleri de ibadet olur Adil bir kanun çıkarırlarsa bu kanundan kaynaklanan adil hükümler sayısınca ve istifade edenler oranında sevaba nail olurlar

6 Üç yüz milyon Müslümanın hayatı mâneviyesine suikast ve cinayetten sizi tahlis eden: Müslümanların temsilcileri oldukları için üç yüz milyon (o zaman Müslümanların nüfusu bu kadardı) Müslümanların manevi hayatlarını din düşmanlarının ve münafıkların sui kastlarından kurtarmış olurlar

(Bu otuz üç mertebe ile sizleri hak ve hidayete sevk eden) Ol Kur’ânı mukaddesin düsturları ünvanıyla gösterseniz ve hükümlerinize me’haz edinseniz ve düsturlarını tatbik etseniz, acaba bu kadar fevaid ile beraber ne gibi bir şey kaybedeceksiniz? Vesselâm