Kurtuluş Savaşında Çıkan İsyanlar

Kurtuluş Savaşında Çıkan İsyanlar nelerdir
Kurtuluş Savaşına Karşısında Çıkan İsyanlar
Kurtuluş Savaşı İsyanları

Kurtuluş Savaşında Çıkan İsyanlar


ANZAVUR İSYANI

Kurtuluş Savaşı'nın başladığı günlerde Osmanlı Padişahının ve İngilizler'in kışkırtmaları ve teşviki ile Milli kuvvetleri yok etmek için hilafet ordusu adı ile kurulan Kuvvai İnzibatiye tarafından çıkarılan ayaklanmalardır (Birincisi:1 Ekim 191925 Kasım 1919,ikincisi:16 Şubat 192019 Nisan 1920) Anzavur halkın huzursuzluğundan faydalanarak Çerkes köylerinde Milli teşkilatı kötüleyici konuşmalar yapmaya başladı Bu tahrik üzerine Pomaklardan Gavur İmam ve Şah İsmail etrafına topladıkları kuvvetlerle Anzavur'un yanın gelmişlerdir Anzavur'da topladıkları adamları Gavur İmam'a bırakarak Yeniceye hareket eder Bu sırada lüzum İngilizlerin ve gerekse saray Anzavur'a ulaştırılmak üzere, bir çok tabanca, cephane ve parayı her zaman birlikte İstanbul'dan yola çıkardılar Bu suretle İstanbul hükümetinden para yardımı bölge Anzavur arkadaşları ile Biga ve Gönen ilçelerini ele geçirmek için plan hazırlamaya başlamışlardır Durumu haber alan Ankara Hükümeti, Süleyman ve Rahmi Bey'in Kumandasındaki kuvvetler ile ,Biga'ya içten yola çıkmışlardır 14Kolordu komutanı Yusuf İzzettin Paşa ,tüm milis kuvvetlerinin Balıkesir'de toplanmasını emretmiştir Bu sırada Biga'yı yağmalayan Anzavur Ahmet, Balıkesir'den Susurluk ve Gönen yönüne geçmiştir16 Nisan 1920'de Anazavur kuvvetleri Susurluk'un güneyindeki Yahya köyde sıkıştırılmış ve yapılan çarpışmada bozguna uğratılmıştır Bu yenilgi üstüne Anzavur Ahmet, Önce Karabiga'ya sonradan da deniz yolu ile İstanbul'a kaçarak canını kurtarılmıştır

AFYON AYAKLANMASI

Yozgat ayaklanmasının çıktığı sırada Yunanlıların kışkırtmasıyla Afyon bölgesinde de, Çopur Musa çevresindekilerle ayaklandı Çopur Musa din elden gidiyor propagandası yapmaya başlamıştı Kuvayi Milliye birliklerinin Çopur Musa'nın üzerine gitmesiyle, Çopur Musa Yunan tarafına sığındı

ALİ BATI İSYANI

Kurtuluş Savaşını başladığı günlerde bağdaşmazlık ve karışıklıklardan faydalanarak çıkarılan isyandır(11 Mayıs18 Ağustos 1919) Ali Batı, Midyatın güneyinde hayatlarını sürdüren bir aşiretin başına geçtikten sonradan İngilizlerden de yardım alarak isyan etmiştir Onun ana gayesi burada bir Kürdistan devleti düzenlemek olduğu için, silahlı adamları ile Nusaybin'e girmiştir Ayaklanma haberini alan Mardin 5 Tümen Kumandanlığı, 3 Tabur Kumandanı Yüzbaşı Yusuf Ziya'yı Nusaybin'e göndermiştir Yusuf Ziya'nın müfrezesi Karakurt köyü yakınlarında Ali Batı'nın askerleri ile savaşa tutuşmuş ve kaçan Ali Batı'yı saklandığı Medah denilen yerde kıstırarak iki saat süren çarpışma sonunda ölü olarak ele geçirmiştir

BOLU VE DÜZCE İSYANLARI

Kurtuluş savaşı esnasında lüzum İstanbul Hükümeti'nin ve gerekse İngiliz'lerin kışkırtması ile ulusal kuvvetlere karşısında girişilen ayaklanmalardır(13 Nisan192031 Mayıs 1920) İstanbul hükümeti tarafından desteklenen Kuvai İnzibatiye Kuvvetleri Düzce'de isyan çıkarmışlardır Asiler ilçenin dışarıya bulunan Müfreze Karargahını basarak, Müfreze Kumandanını tutsak almışlardır Asilerin elebaşları arasında Berzak Sefer, Çerkez Koçi Bey, Maan Ali gibi kimseler bulunmaktadır Düzce ayaklanması kısa zamanda Bolu'ya da sıçramış, Beypazarı'ndan bir kısım ırk da bunlara katılmıştır Bolu boğazını tutan jandarmalar, asileri durdurmayı başaramayınca ayaklanma Gerede ve Mucur taraflarına da sıçramıştır Kısa zamanda tüm bölgeyi tesiri altına alan bu ayaklanmayı bastırmak üzere Binbaşı Şemsettin ve Kaymakam Arif Beyler kumandasında milli kuvvetler harekete geçirilmiştir Kısa zamanda dağıtılmış yerlerde yapılan çarpışmalar sonunda Bolu, Beypazarı, Nallıhan, Çarşamba, Mudurnu, Düzce, Hendek ve Gerede kasabaları asilerden temizlenmiştir, halkı kışkırtan elebaşları idam edilmişlerdir(26 Mayıs 1920) Birinci Düzce isyanından anında sonradan, milli kuvvetlerin Yozgat isyanını bastırmak için görevlendirilmesi üzerine, bu durumdan adet edinmek isteyen Abaza ve Çerkezler, İkinci kere Düzce ve Hendek dolaylarında ayaklanmışlardır Bolu dağına gönderilen birlik, gece yarısı asiler göre pusuya düşürülmüş ve asiler bir çok ulusal şiddet subayını şehit etmişlerdir Bu koşul üstüne görevlendirilen yeni milli kuvvetler bir buçuk ay sonradan ikinci defa bu bölgede çıkan ayaklanmayı bastırmışlardır

BOZKIR İSYANI

Kurtuluş savaşı sırasında Bozkırlı Zeynel Abidin göre iki kez çıkarılan ayaklanmadır (27 Eylül 4 Ekim 1919, 20 Ekim 4 Kasım 1919) Konya Valisi Cemal Bey ve İngilizlerin İstanbul'da yer alan papazı ile sıkı ilişkiler kurarak işe başlayan Bozkırlı Zeynel Abidin, bunlardan aldığı yardım ve direktiflerle Bozkır'a girmiş, karşısında koyanları öldürerek jandarmaların ellerinde yer alan silah ve malzemeleri ele geçirmiştir Bu sırada Beyşehir'den gelen süvari sınıfı kuvvetlerini de tutsak eden asiler, Konya'dan gelen uyarıcı konuşmalar sonunda dağılmışlardır Fakat asiler Konya'nın güvenlik altına alınacağı haberini alınca, tekrar harekete geçerek başlarında Bozkırlı Zeynel Abidin, Öğretmen Abdullah, Hoca Değişmez ve Öğretmen Abdülhalim Baylar bulunan asiler Bozkır'ın güneybatı sırtlarına dek gelmişlerdir Kasabaya haber göndererek Ulusal Kuvvetleri istemediklerini belirten asiler,kendilerine tatmin edici bir yanıt verilmediği gerekçesi ile baştan Bozkır'a girmişlerdir Asilerin isyanını bastırmak görevini alan Yarbay Arif Bey tüm kuvvetleri ile isyancıları Adana'da sıkıştırmış ve derhal hepsini değil etmiştir İsyanın elebaşları daha sonraları dağıtılmış yerlerde yer yer ayaklanmalar çıkarmışlarsa da Ulusal Kuvvetler tarafından ezilmişlerdir(4 Kasım 1919)

CEMİL ÇETO İSYANI

Kurtuluş Savaşı sırasında Fransız ve İngilizlerden destek alarak Bahtiyar Aşireti Reisi göre çıkarılan ayaklanmadır(7 Haziran 1920) Bahtiyar Aşireti Reisi olan Cemil Çeto, Kürt Teali Cemiyeti prensiplerine uygun olarak İngilizlerden takviye almış ve Doğu'da bir Kürdistan Devleti koymak için ayaklanmıştır Ulusal kuvvetler Cemil Çeto kuvvetlerinin kısa zamanda dağıtmış ve kendisi ile oğlu birlikte yakalanarak idam edilmiştir

ÇERKEZ ETHEM AYAKLANMASI

Yunanlıların İzmir'i işgalinden sonra, Çerkez Ethem topladığı kuvvetlerle Salihli Cephesi'ni kurmuş ve kendini de cephe komutanı ilan etmişti Kuvayi Seyyare adıyla anılan süvari sınıfı birlikleri ,yalnız istilacı düşmana karşısında yok, Anzavur'un ezilmesinde, Düzce, Adapazarı ve Yozgat ayaklanmalarının bastırılmasında yararlılık gösterdi Ankara hükümeti Erkanıharbiye reisi İsmet Bey (İnönü), Ethem'in birliklerinin kesin olarak disiplin altına alınması için emir verdi Batı cephesinin harekete geçtiğini gören Ethem TBMM Reisliğine Meclisi'de aşağılayan ve Mustafa Kemal'in Bilecik'ten dönerken Ankara'ya ***ürdüğü İstanbul Hükümetinin temsilcilerinin hemen özgürlük bırakılmasını isteyen bir telgraf çekti Bunu üzerine Meclis'de Kuvayi Seyyareye karşı çıktı Batı Cephesi komutanlığı Ethem ve Tevfik Beylerin vatana ihanet suçu işlediklerini öne sürerek teslim olmalarını istedi Lakin mebus Reşit Bey'in de kendilerine katılmasıyla üç kardeş Uşak'ta Yunanlılarla görüştüler Ahenkli ordu İsmet Bey ve Refet Bey' in (Bele) komutasında 1921 yılı ocak ayında Kuvayı Seyyare'nin tuttuğu GedizKütahya üzerine yürüdü Çerkez Ethem'in yandaki kuvvet tamamen küçülmüştü1Süvari Grubu komutanı binbaşı Derviş Bey peşine düşüp takip ediyordu Derviş Bey Ethem'in arkadaşı olduğu için Yunanlılara sığınmadan önce silahlarını bırakmasını sağladı

KOÇGİRİ İSYANI

Erzincan ve çevresinde 1920 sonlarında eşkıyalık olayları alıp yürümüştü Bu durumu önlemek üzere Zara'dan İmranlı'ya gönderilen süvari alayının varlığı, eşkıyayı rahatsız ettiği için, İmranlı bucak müdürü Haydar'ın akrabaları, askeri bölgeden uzaklaştırmak nedeniyle burada bir ayaklanma hazırladılar Bir yandan da, bölgede egemen bir kürt devleti kurulacağı yolunda propaganda yapıyorlardı Nitekim 7 aşiret reisi, 8 nisan 1921'de TBMM'ye gönderdikleri bir mektupla bölgede bir Kürt vilayeti kurulmasını, valiliğe bir kürdün atanmasını istediler Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Nurettin Paşa komutasındaki Merkez Ordusu Koçhisar, Zara, Muş, Ovacık, Kemah, Kangal, Koçgiri bölgesinde geniş bir tarama harekatına girişti ve ayaklananlarla, 15 yerde çarpışmak zorunda kaldı Mayıs sonunda doğru haydut grupları sindirilmiş, bunlardan bir kısmı teslim olmuş, 500 kadar da öldürülmüştü

KONYA AYAKLANMASI

Kurtuluş savaşı yıllarında baş bildiren ve Konya'nın bir süre isyancıların elinde kalmasına niçin olan ayaklanmadır (EkimKasım 1920) 1919'daki Bozkır Ayaklanmaları'nın elebaşlarından olan Delibaş Mehmed Ankara Hükümeti'ni tanımadığını duyuru ederek birçok asker kaçağı 500 kadar silahlı kişiyle Konya'nın Çumra nahiyesini bastı; nahiye müdürünü tutukladı ve Konya ile haberleşmeyi kesti (2 Ekim 1920) Ayaklanma kısa sürede Koçhisar, Karapınar, Karaman, Akşehir ve Alanya'ya değin yayıldı Ayaklanmayı haber bölge Ankara Hükümeti Dahiliye Vekili Miralay Refet Bey'i (Bele) ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi Ayaklanmayı bastırmaya gelen Kuvayi Milliye birlikleri kentin kuzeybatısında toplanıyordu 6 Ekim 1920'de ayaklanmacılar Kuvayi Milliye'nin bulunduğu noktaya içten saldırdı, lakin Kuvayi Milliye birlikleri ayaklanmacıları Konya'dan çıkarttı Kuvayı Milliyenin ayaklanmacıları izlemesi, Kasım 1920 sonlarına kadar sürdü Demirci Mehmed Efe ve Yarbay Osman Bey'e emrindeki birliklerinde çökme harekatına katılmasıyla ayaklanmacıların gücü adamakıllı kırıldı Demirci Mehmed Efenin çökme harekatının son noktası olan Isparta'ya girmesiyle 22 Kasım 1920'de Konya ayaklanması bütünüyle sona erdi

KUVAYI İNZİBATİYE (HALİFELİK ORDUSU)

Kuvayı Milliye İzmit ve çevresine kadar olan bölgeyi kontrollerinde tutuyordu Buralarda Kuvayı Milliye'nin olması İngilizlerin işine gelmiyordu Onlar açısından boğazlar tehlikeye düşüyordu İngilizler tekrar düzeni ve güvenliği karşılamak için İstanbul Hükümeti'ne Kuvayı İnzibatiye adıyla bir ordu kurdurdular Bu orduyu saraya ast paşalar yönetiyordu Bu ordu her yönüyle Kuvayı Milliye birliklerinden üstündü Gevye'ye saldırgan ve halkı kışkırtan Kuvayı İnzibatiye'ye karşı Kuvayı Milliye birlikleri büyük bir başarı kazandılar Ali Fuat Paşa'nın orduyu ustaca yönetmesi başarılı olunmasında etkin oldu

MILLI AŞİRET İSYANI

Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizler ve Fransızların kışkırtması üzerine Urfa'da Milli Aşiret kadar çıkarılan ayaklanmadır (8 Eylül 1920) Milli Aşiret'in reisi İsmail ile birlikte Halil, Bahur, Abdurrahman ve Mahmut adlı elebaşıları, Doğu'da bir Kürdistan Devleti hazırlamak düşüncesi ile ayaklanmışlardır (24 Ağustos 1920) Büyük bir güçlü olarak harekete geçen asiler, Viranşehir'i aldıktan sonra Karakeçi Aşireti'ne mensup olanları öldürmüşler, fakat sonradan yapılan çatışmada, büyük çoğunluğu ortadan kaldırılmıştır

PONTUS İSYANI

Kurtuluş Savaşı esnasında Yunalılar'ın kışkırtması ile Kuzey Anadolu'da Rumlar tarafından çıkarılan ayaklanmadır (19201923) 1904 yılında kurulan Pontus Cemiyeti, Anadolu'nun düştüğü fena durumdan faydalanarak harekete geçmiştir İtilaf Devletleri'nin Yunanlıları desteklemesinden cesaret alan Rum çeteleri, Anadolu'nun kuzeyinde ihtiyar Türkleri öldürmeye; bayan ve çocukları yok etmeye başlamışlardı Samsun, Merzifon, Tokat, Vezirköprü, Çarşamba, Terme, Ladik ve Amasya yörelerinde Ermeniler'le birleşerek büyük bir vahşet örneği veren Rumlar'a karşı Topal Osman Ağa, Milli Kuvvetlerle birlik olarak harekete geçmiş ve Pontus Cemiyetine ait Rum çetelerini teker teker ortadan kaldırmaya muvaffak olmuştur Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan daha sonra Rumlar'ın hepsi Anadolu'dan sürülmüş ve böylece Pontus Devleti kurma çabaları da söndürülmüştür

YOZGAT İSYANI

Kurtuluş Savaşı sırasında Özgürlük ve İtilaf Fırkası reisi Çapanoğlu Edip ve Celal kadar Yozgat ve yöresinde çıkarılan ayaklanmadır (15 Mayıs 192030 Aralık 1920) Çapanoğlu Edip ve Celal kardeşlerin kışkırtması ile Yozgat yöresinde, Ankara Hükümeti'ne aleyhinde başlatılan isyan iki ayrı dönemde olmuştur Birincil ayaklanma Yıldızeli'nde Erzurumlu Hüseyin Nazım ve Kara Mustafa'nın elebaşılığında çıkarılmıştır Ulusal Kuvvetler bu ayaklanmayı 30 Aralıkta bastırmaya muvaffak olmuşlardır İkinci isyan ise avukat Zileli Ali, Bucak Müdürü Naci ve arkadaşları kadar çıkarılmıştır Kısa sürede yaygın bir duruma gelen ayaklanma Yozgat'a da yayılmıştır Yozgat isyanını bastırmakla görevlendirilen Çerkez Ethem, kuvvetleri ile birlikte Yozgat'a girmiş, elebaşlarından bir çoğunu idam ederek ayaklanmaya son vermiştir

ZİLE AYAKLANMASI

Kurtuluş Savaşı sırasında, Tokat ve Zile yöresinde patlak veren ayaklanmadır (MayısHaziran 1920) Yozgat ve Yıldızeli ayaklanmalarından ve Güvey Ferid Paşa'nın desteğinden cesaret alan Zileli dava vekili Ali Bey ,görevden alınan eski nahiye müdürü Naci Bey ve İhsan Bey, 30 kadar atlıyla Zile köylerini dolaşarak propaganda yapmaya başladılar Bu olayın haber alınması üstüne, Ankara hükümeti 3 Haziran 1920'de Zile'ye süvari sınıfı binbaşı Hilmi Bey komutasında birbirlik yolladı giderken eylemlerine son verenlerinde bağışlanacakları duyuruldu Postacı Nazım adında biri Ankara'ya haber göndererek, TBMM Hükümeti'ni tanımadığını bildirdi Peşinde 400 şahsiyet bir şiddetle 6 Haziranda Zile'ye saldırdı Olayların büyümesi üzerine Ankara hükümeti, Tokat'taki 5 Tümen'i de Zile'ye gönderdi Ama Cemil Cahit Bey'in komuta ettiği tümen, Zile eşrafının önemli bir bölümünün de ayaklanmacılara katıldığını ve kentteki jandarma birliklerinin Postacı Nazım'a teslim olduklarını öğrenince kente düzenlemeyi planladıkları saldırıdan vazgeçtiler Zile'ye Sivas Erzurum'dan yeni birlikler gönderildi Isyan takviye edilmiş 5Tümen'in yoğun çatışmalardan sonradan 12 Haziran'da Zile'ye girmesiyle bastırıldı *