Kurtuluş Savaşında Savaştığımız Cepheler

Kurtuluş Savaşı ve cepheler

DOGU CEPHESİ

Ermeni Devleti Rusya'da Çarlık sisteminin yıkılıp yerine Sosyalist bir devlet kurulması üstüne 1918'de ortaya çıktı Taşnak Partisi kadar idare ediliyordu Ermeniler sınırlarımıza saldırıyor Müslüman halka aşırı zulüm haksızlık ve katliam yapıyordu Bunun üstüne TBMM Ermenilere karşı askeri harekete geçilmesine karar verdi
Türkiye Büyük Irk Meclisi İcra Heyeti'ne (Bakanlar Kuruluna) ateşkes hükümlerine uyularak boşaltılan Elviyei Selâse(doğuda bulunan 3 ilimiz) Kars Artvin ve Ardahan'ın yeniden geri alınması için gereğinin yapılması yolunda hem yetki vermişti Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir Paşa 30 Mayıs ve 4 Haziran 1920 tarihinde Doğu'daki durum hakkında hükümete rapor verdi Bu raporda; Ermenilerin ilk fırsatta Erzurum'u deha ellerine geçirmek için teşebbüslerde bulunacakları Ermeni ordusuna aleyhinde hâkim ve müsait bir gidişat almanın zorunluluğu Brest Litovsk ve Batum Antlaşması ile Türkiye'ye bırakılan Elviyei Selâse'yi işgal etmek üzere harekete geçmenin gerekliliğibelirtilmiş ve hükümetçe de bu durum yerinde görülmüştü

Taarruz için 7 Haziran'da dikte verildi Ancak Sovyet Dışişleri Bakanının Ermenistan İran ve Türkiye sınırlarının belirlenmesind e Rus Sovyet Hükümeti'nin arabuluculuğu ile meselenin siyasi yollardan halledilmesini n muhtemel olduğunu bildirmesi üstüne ordunun taarruzu geciktirilmişti

bu vesileyle Ermenilerin Türk topraklarına ve halkına karşı tecavüzü Oltu'yu işgal etmeleri ve Gürcülerin de 25 Temmuz'da Artvin'i almaları üzerine 28 Eylül 1920'de ordumuz taarruza geçti 29 Eylül'de Sarıkamış 30 Ekim'de Kars (15 Kolordu Kafkas Tümeni Komutanı Albay Halit Bey (Karsıalan) yönetiminde) 7 Kasım'da Gümrü geri alındı Kesin barıştırma antlaşması 23 Aralık gecesi imzalandı Gümrü Barış Antlaşması TBMM Hükümetinin imzaladığı ilk antlaşmaydı ve Misakı Milli'nin Doğu sınırlarını da kısmen belirliyordu

TRAKYA CEPHESİ

Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonradan; Edirneİstanbul demiryolunu denetlemek üzere bir Fransız alayı Trakya'ya resmileşmiş bulunuyordu Fransız Generali Franchet D'Esperey ile Yunanistan Başbakanı Venizelos aralarında imzalanan antlaşma ile KuleliburgazHadımköy hattı Yunan Ordusunun işgaline terk edilmişti
Bu gelişmeler aleyhinde I Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Eğilmez Paşa Mustafa Kemal Paşa'nın 9 Ocak 1920 tarih ve 55 sayılı emrine uyarak bütün Edirne vilayetinde sıkıyönetim ve seferberlik bildiri etti dahası TrakyaPaşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi 31 Mart 1920'de Lüleburgaz'da yaptığı ilk kongresinde dış tecavüzler ve iç ayaklanmalar karşısında her türlü tedbir alma yetkisini kolordu komutanına ve merkez heyetine vermeyi kararlaştırdı

San Remo Konferansı'nda İtilaf Devletleri Edirne ile birlikte Doğu Trakya'yı da Yunanistan'a bırakmayı kararlaştırdılar

9 Mayıs 1920'de Edirne'de toplanan Trakya Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi 2'nci kongresinde Edirne ve Doğu Trakya'nın Yunanistan'a bırakılmasını kesinlikle reddetti ve ülke topraklarının savunulmasını kararlaştırdı Bu amaçla yerli halktan asker toplamayı ve silahlı savunma tedbirleri almayı kararlaştırdı Hem Cemiyet programını değiştirmekle birlikte ismini de TrakyaPaşaeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti haline getirerek Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti'nin şubesi olmuştu

Sevr Antlaşması'nın imzalanmasını kolaylaştırmak Osmanlı İmparatorluğu'na gerçekte olduğu değin hukuken de son vermek amacı ile İtilaf Devletlerinin de teşviki ile Yunan Ordusu bir taraftan Anadolu'da bir taraftan da Trakya'da harekete geçti 20 Temmuz 1920'de başlayan Yunan Taarruzu sonunda Edirne 24 Temmuz 1920'de düştü Sevr Antlaşmasının imzalanmasını takip eden günlerde Yunan Hükümeti kendi meclislerinden geçirdikleri bir kanunla Doğu ve Batı Trakya'yı bir genel valilik halinde Yunanistan'a kattığını ilan etti Yunanlılar kadar Edirne ve Doğu Trakya'nın ilhakına rağmen Trakya'da işgale karşısında silahlı uğraş devam etmiştir

Anadolu'da kazanılan büyük zafer ve orduların Boğazları geçerek Trakya'yı kurtarmak için harekete geçmeleri kararı aleyhinde Boğazlarda yer alan İtilaf Devletleri mütareke anlayışı içinde olmuşlardır 15 Ekim 1922'de yürürlüğe giren Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Doğu Trakya Yunan kuvvetleri kadar boşaltıldı 25 Kasım 1922'de Edirne Valiliğine tahsis edilen Şakir Bey (Kesebir) Türk yönetimini her tarafta kurmuştur Lozan Konferansı sonunda Yunanlıların Anadolu'da yakıp yıktıklarına karşılık savaş tazimanatı olarak Karaağaç ve Bosnaköy Köprübaşlarının da Anavatana katılması kararlaştırılmıştır

GÜNEY CEPHESİ

Mondros Mütareke Antlaşması'nın İtilaf Devletleri göre tek yanlı haksız ve yanlış bir şekilde uygulanışı çerçevesinde Güney Anadolu'nun işgali bu bölgede milli uğraş cephelerinin kurulmasına ve düşman saldırısına aleyhinde direnmeye sebep olmuştu
Fransızların Adana'yı İngilizlerin ve Fransızların beraberce Urfa Maraş ve Antep'i işgal etmeleri insanlar aralarında nefret korku ve üzüntü oluşturmuştu Fransızların Ermenilerle işbirliği yaparak sömürge yönetimi usullerini burada uygulamaları yer yer bölgesel savunma tertiplerinin alınmasına ve ulusal kuvvetlerin kurulup teşkilatlanmasına etken oldu

URFA CEPHESİ

Öteki Güney illeri gibi Urfa'da önce İngilizlerin sonradan da 30 Ekim 1919'da Fransızların işgaline maruz kaldı Fransızlar Urfa'da da Ermenilerle işbirliği yaparak Urfalıların can ve mülk güvenliklerini ihlal ettiler Fransız işgaline karşı 910 Şubat 1920 tarihinde yapılan Urfa ve Havalisi Kuvayı Milliye Komutanı Namıktakma adlı YzbAli Saip Bey (Ursavaş)'in komutasındaki 3000 karakter baskınla Urfa kısmen kurtarıldı Karargah binasındaki Fransız bayrağı yerine Türk bayrağı çekildi Uzun ve çetin mücadeleler sonucu Fransız askeri birlikleri 11 Nisan 1920 günü Urfa'yı boşalttı Urfa da tek başına istilacı bir devlete karşısında savaşmış ve zafer kazanmıştır Bu Nedenle Şanlıurfa olmuştur

ANTEP CEPHESİ

Önce İngilizler sonra Fransızlar kadar Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine tutarsız olarak işgal edilen Antep tanıdık olmayan işgaline boyun eğmedi ve direndi Fransızlar Antep'te bir Ermeni fırkası kurarak yerli Ermeni azınlığı ile birlikte Anteplileri sindirmeye çalıştı Halkı dehşet ve endişeye sürüklediler Annesini saldırıya karşı savunmaya çalışan 12 yaşındaki bir çocuğu (Şehit Kamil) öldürdüler Bütün bunların üzerine Antepliler de teşkilatlandı Kılıç Ali Bey komutasındaki Kuvayı Milliye birlikleri de başarılı direnişler ve mücadelelerde bulundu Antep önce 3 ve 18 Şubat 1920 tarihlerinde ilerleyen iki Fransız taburuna karşısında direndi sonradan Mart 1920 sonunda takviyeli Fransız birliklerine karşısında çetin bir baskı ve azimle savaştı Fransız birliklerine karşısında kahramanca savaşan ve ulusal bir sembol olan Şahin takma adıyla Teğmen Sait Bey'in şehit düşmesi Fransızlara karşısında direnişi daha fazla artırdı 1 Nisan 1920'de de tüm büyük kasaba Fransızlara aleyhinde ayaklandı 10 ay 9 gün düşmana karşı en kötü imkanlarla mertçe ve yiğitçe savaşan Antep 9 Şubat 1921 de teslim olmakla beraber Türk tarihine kahramanlar diyarı olarak Gaziünvanını alarak geçti Gaziantep 6000 evladını savaşarak şehit verdikten binlerce yaralı ve sakat bıraktıktan sonra sırf özlem yüzünden (ekmek yerine acı zerdali çekirdeğini yiyerek) kapılarını düşmana başlamak zorunda kaldı

MARAŞ CEPHESİ

Çukurova Antep ve Urfa'yı işgal ettikleri gibi Maraş'ı da ele geçiren Fransızlar burada da Ermenilerle işbirliği yaptılar Tarihi Maraş Kalesine Türk bayrağı yerine Fransız bayrağının asılması Maraşlıları harekete geçirdi ve durum milli onuru zedeleyici bir şart olarak değerlendirilmişti Fransız işgaline karşı bir camide vazeden Sütçü İmamŞeyh Ali Sezai (Kurtaran) Efendi halka Kalelerinde bağımsızlık bayrağı dalgalanmayan tutsak bir memlekette Cuma namazı kılınmazdiyerek Maraşlıları coşturdu Maraş çocuğu genci ihtiyarı erkeği ve kadını ile beraber tarihi kaleye yönelerek Fransız bayrağını indirip yerine Türk bayrağını çekmiştir Fransızlara aleyhinde yapılan kanlı çaba 11 Şubat 1920'de Fransızların bozguna uğramaları ve Maraş'tan çekilmeleri ile son buldu Maraşlıların gösterdikleri mertlik şehrin adının da Kahramanmaraş olarak değişikliğini zorunlu kılmıştır Ayrıca Maraş şehri TBMM hükümetince İstiklal Madalyası ve Beratına değer görüldü

ÇUKUROVA CEPHESİ

Kilikya adı ile andıkları Çukurova'yı sömürge haline getirmek için Fransızların çabaları daha ilk işgal anından itibaren Çukurovalıların protestosu ile karşılanmıştır Feryatnameadlı vesika ile kamuoyuna duyurulmuştu Fransız idarecilerinin Ermeni komitecilerine makine olması hatta Fransız Valisi Bremond'dan cesaret almaları ve teşvik görmeleri Ermeni Fedailerini yağmacılık ve katliama da yönlendirmişti Fransız ve Ermenilerin insanlık dışı hareketleri milli kuvvetleri teşkilat kurarak çete savaşı yolu ile aleyhinde koymaya yöneltti Arasında Adıl Damir Arıkoğlu'nun da bulunduğu Çukurovalılar Toroslarda ve Çukurova'da yer yer direnişler mertçe çarpışmalar yaptılar IKavaklıhan Aflak IIKavaklıhan Yarbaşı Hinnepli Taşçı Mercin Büyük Fadıl savaşları ve Kar Boğazı Baskını Fransızları yirmi günlük mütareke Antlaşmasına ve sonradan da Ankara Antlaşması'nı imzalamaya zorladı Antlaşmanın imzalanması Çukurova'nın kurtuluşunu sağladı

*