Kurtuluş savaşında Türk Kadınının Katkıları

TÜRK KADINININ KURTULUŞ SAVAŞINA KATKILARI

1 Dünya Savaşı nın gerisinde Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri kadar işgali, Türk halkının top yekûn bir Kurtuluş Savaşına girişmesine sebep olmuştur Bu uğraş Türk halkı için bir hayal mücadelesinden çok yaşadığı topraklara sahip çıkma, yaşam mücadelesi haline dönüşmüştürİstanbul hükümetinin işgallere karşısında önlem almaması üstüne millet tarafından başlatılan mücadelenin en manâlı adımı; Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkışı ve Anadolu'daki hareketin önderi olmasıdır Kurtuluş Savasının hazırlık aşaması diyebileceğimiz, kongreler ve Müdafai Hukuk Cemiyetlerinin kuruluşunun ardındaki TBMM'in açılışı ve savaş döneminde erkekler dek kadınlar da her alanda görev almışlardır Osmanlı Devleti'nin XX yüzyılın başında sırt sırta girdiği savaşlar ile birlikte tabanca altına alınan erkek nüfusun yerine alıştırma sahasına giren kadınlar: hemen de, memleketin dört bir yanında başlayan işgalleri protesto etmek nedeniyle mitingler düzenleyerek mücadelenin birincil adımını atmışlardı Bu mitinglerin ilki 1415 Mayıs 1919 gecesi İzmir'de gerçekleştirilmiştir

İzmir'in işgalinin gerisinde İstanbul ’da düzenlenen mitinglerde söylev yapanlar aralarında bulunan Halide Edip, Nakiye Elgün, Müfide Ferit Tek ve onları destekleyen binlerce Türk kadını, bu savaşta erkeklerin yanında mücadeleye hazır olduğunu bütün dünyaya duyurmuşturİstanbul'da 19 Mayıs günü düzenlenen mitingde bir hitabe yapan Halide Edip: Hanımlar! Bugün elimizde top tüfek denilen makine yok; ama ondan büyük, ondan kaslı bir silahımız var: Adalet ve AllahTüfek ve top düşer, adalet ve Allah bakidir Topun yüzüne tükürecek dek evlatlar, analar, kalbimizde aşk ve iman uyruk duygusu var Biz dünyada millet sınıfına lâyık bir halk müziği olduğumuzu, erkek, kadın, halta çocuklarımıza kadar ispat etliksözleriyle; bu savaşın milletin her ferdinin savası olduğunu belirtmiştir

30 Mayıs !919'da ikinci Sultanahmet Mitinginde Nakiye Elgün: Beyler! Fatih'in, Selim'in, Süleyman'ın mezarını, ecdadının ebedî âbideleri olan camileri, türbeleri bırakıp çıkacak içinizde bir erkek var mıdır? Ben tasavvur etmiyorum, çıkmayacaksınız, bırakmayacaksınız Biz de her zaman sizinle beraber olacağız Önümüzde acık iki yol var: Biri, tarihimize sanımızla sürdürmek, diğeri gözlerimizle beraber tarihimizi de kapayıp ebediyete götürmektir

Milli Mücadele'nin Önemli safhalarından biride; kadınların kurduğu ve amaçları vatanın kurtarılmasına hizmet etmek olan bu cemiyetlerdir Hakkında fazla pozitif bilgiye sahip olmadığımız, Kasaba İslam Kadınları Cemiyeti bunlardan biridir5 Kasım 1919'da Sİvas'da Anadolu Kadınları Müdafai Vatan Cemiyeti kurulmuştur Kurucuları Sivas Valisi Resi! Pasa'nın eşi Melek Hanım ve arkadaşlarıdır Cemiyetin kuruluş amacı açıklanırken bütün İslâm kadınlarının derneğin doğal üyesi olduğu kabul edilmiştir Amasya, Kayseri, Niğde Erzincan Burdur, Pınarhisar Konya, Denizli, Kastamonu ve Kangal'da Cemiyetin şubeleri açılmıştır İşgallere karsı değişik devletlerin yetkililerine telgraflar gönderilmiştir Dernek Mustafa Kemal'in de desteğini almış ve gönderdiği telgraf ile TBM M'in açılışına gösterdikleri ilgiye ve vatansever hislerine teşekkür etmiştir Dernek; Maraş ve İzmir'deki mücahitlere ve felaketzedelere verilmek üzere para yardımı kampanyası açmıştır

Ulusal Uğraş'de doğu, batı ve güney cephelerinde ve cephe gerisinde görev bölge kadınlarımızın sayısı hiç de eksik değildir Ulusal Savunma Bakanlığımız kadar yaptırılan bir araştırmaya kadar; Milli Çaba'ye katılarak düşmanla mücadele eden kadınlarımız arasında 62 şehit kadınımız saptama edilmiştir Çankırı'lı Yusuf kızı Emine, Amasya'lı Adil kızı Zeynep, Erzincan'lı Osman kızı Emine, Adana'lı Ayşe Gaziantepli Güldane şehit edilen kayıtlar belgelerinden tespit edilebilen birkaç şehit kadınımızın ismidir Bu kadınlarımızın bir kısmı top mermisiyle, bir kısmı evinde kurşunlanarak şehit edilmiş, ya da zarar görmüş olarak hastahaneye getirilmiş ve orada ölüm etmiştir
Kurtuluş Savaşında Ermenilere ve Fransızlara karşı gösterdikleri çaba ile farklı bir öneme sahip olan Gaziantep ve Kahramanmaraş'ta 164 gazi Türk kadını tespit edilmiştir

Tarihimizde düşmanla cephede kişisel olarak uğraş eden şahsiyetlerin timsali 93 Harbinde Ruslarla çaba eden Nene Hatun ile başlayan memleketi düşmanlardan kurtarma azmi Milli Uğraş'de had safhaya ulaşmıştır Kurtuluş Savaşının cephelerinde devir alan ve tespit edebildiğimiz kadınlarımızın bazıları şunlardır:

KARA FATMA (FATMA SEHER ERDEN)

1888 yılında Erzurum'da doğdu Subay Derviş Bey ile evlenmiş onunla birlikte Balkan Savaşına katılmıştır I, Dünya Savaşında ailesinde 910 kadınla birlikte Kafkas Cephesine gitmiş, Mondros Ateşkesinden sonra eşi Ermeniler tarafından şehit edilince etrafına topladığı kadınlarla birlikte Ermenilere karşısında çarpışmıştır Erzurum'da Mustafa Kemal ile yaptığı görüşme sonucunda görev istemiş, kurduğu çetesiyle Bursa ve İzmit'in işgalden kurtulması için çalışmıştır Oğlu, kızı ve kardeşinin de bulunduğu müfrezesinde 35 birey bulunuyordu Sakarya ve Başkomutanlık Meydan Muharabesine katıldı Afyon civarında Yunanlılara tutsak düşmüş ve tekrar kendi çabalarıyla kurtulmuş, gerisinde üsteğmen rütbesine yükseltilmiştir Üsteğmenlik maaşını Kızılay'a bağışlamıştır 1954 yılında TBMM göre tekrar maaş bağlanmıştır Erzurum'da 1955 yılında vefat etmiştir

AYŞE HANIM

Yunanlıların İzmir'i işgali ile Ulusal Mücadele'ye katılmış, Kültürlü civarındaki mücadeleye ve III İnönü savaşlarına katılmıştır Sakarya Savaşı'nda yaralanmış ve tedavisinin arkasından müfrezesine geri dönmüştür Başarılarından nedeniyle binbaşılığa yükseltilmiştir Çaba'nin kazanılmasından sonradan Ankara'ya gelmiş fakat burada bavulunu çaldırdığı için evrakları kaybolmuştur Okuması olmadığından, sonraları Merkez bankası'nda hademe olarak çalışmıştır

TAYYAR RAHMİYE

Osmaniye'nin Kaziyeler köyünden olan Rahmiye Fransızlara aleyhinde 9, Tümenin yaptığı mücadeleye müfrezesiyle katılmıştır, Temmuz 1920'de Fransızlara aleyhinde harekete geçildiği sırada askerlerde bir duraksama olunca Ben bayan olduğum halde ayakta duruyorum da, siz erkek olarak yerlerde sürünmekten utanmıyor musunuz?demiş, aynı muharebe sırasında alev hattında kalan iki arkadaşını gözetmek için İleriye atıldığında şehit düşmüştür

HATİCE (KILAVUZ) HATUN

Adana Pozantı'da Fransız kuvvetlerine Tekir Yaylasından Mersin'e ulaşacak en kısa yolu hatalı göstererek Türk askerinin eline düşmelerini sağlamıştır

KARA FATMA YILDIRIM

19211922 Fahri Milis Üsteğmenirütbesiyle Kocaeli Grubu mürettep Süvarisi emrinde müstakil Süvari Sınıfı müfrezesinde ödev yapmıştır

TARSUSLU KARA FATMA

810 karakter çetesiyle birlikte Afyon Savaşlarına katılmış, Tarsus'un kurtarılmasında yararlılık göstermiştir

GAZİANTEP YİRİK FATMA

Antep'de kuşatmaya direnmek için çete teşkilatına katılmıştır

NAZİFE KADIN

Kendisinden bilgi edinmek isteyen Yunanlılara aleyhinde direnirken düşman göre Kavak önü Köyünde zulüm yapılarak öldürülmüş ve peşinde fırında yakılmıştır

GÖRDESLİ MAKBULE

1921'de eşi Ustrumcalı Ali Efe ile birlikte Milli Çaba çete savaşlarına katılmıştır 17 Mart 1922'de Akhisar'la Sungurlu hududu üstünde bulunan Koca Yayla'da elinde silah, düşmanla en ön safta savaşırken başından vurularak şehit edilmiştir

ASKER SAİME HANIM

15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgali dolayısıyla İstanbul Mitinginde söylev yapmış, tutuklanmış sonradan Anadolu'ya geçerek Ulusal Çaba'de ödev almıştır Savaş sonrası İstanbul Lisesi'nde Edebiyat öğretmeni olmuştur



HALİDE EDİP ADIVAR

İşgallerin ardından İstanbul'da yaptığı konuşmalarla halkı işgallere aleyhinde uyandırmaya çalışan, Ulusal Çaba'nin en kayda değer simalarından biridir Sultanahmet Mitinginde yaptığı konuşmadan sonra tevkif kararı çıkınca, eşi eli birlikte Anadolu'ya geçmiş ve Milli Mücadele'ye katılmıştır Mustafa Kemal onu Garp Cephesine tahsis etmiştir Halide Onbaşıolarak İstiklal Savaşına doğrusu katılmıştır İstanbul Hükümeti göre, Mustafa Kemal ile birlikte hakkında ölüm kararı bahşedilen altı kişiden biridir

Ulusal Çaba esnasında cephede şahsen devir alan Anadolu kadınlarından bazıları daha sonra TBMM göre mükâfatlandırılmıştır Batı Cephesindeki 12 bayan ve Fatma Çavuş onlardan sadece birkaçıdır Garp Cephesi KumandanlığıEskişehir Harbindeki başarılarından dolayı 12 kadını İstiklal Madalyası ile taltif ve Erzak Kolu Kumandanlığı vazifesini ifâ eden Fatma Onbaşı'nın rütbesini Çavuşluğa terfi ettirmiştir Cephe arkasından çaba eden Anadolu'nun her yerindeki kadınlarımız bu topyekûn savaşın adsız kahramanlarıdır

Cepheye erzak ve cephane taşınması, askerlerin giyeceğinin temini, yaralı askerlerin tedavisi gibi geri hizmetlerini kadınlarımız gerçekleştiriyordu Kastamonu İnebolu'da Milli Kuvvetlere tabi olarak kurulan askeri teşkilat vasıtasıyla tabanca, cephane, erzak, giyecek, vb şeyler İnebolu İskelesi'nden Çankırı'ya oradan Ankara'ya ve cepheye gönderiliyordu ''Cephane Arabası Kollarında 1921kışında Kastamonu şehrinin kapısı sanılan kışla önünde bir kadının mühimmat yüklü kağnısı üzerine kapanmış halde donmuş olarak askerler tarafından bulunmuştu

Kağnı arabasındaki değerli yükü gözetmek için üstüne yorganını örten genç kadının bir elinde ügendire kollarını açmış halde yorganın üstüne abanarak kaldığı görülmüştür Askeri birlikte bulunan Rıfat Çavuş öküzleri koşarken, Cemil Çavuş da şehidin üzerindeki karları süpürmüş, bu sırada yorganın altından bir çocuk sesi işitilmişti Yorganın altından otlara sarılı top gülleleri arasında, çulların içinde kundaklı bir kız çocuğunun donmaktan kurtulduğu görülmüştü

Bu örnekte olduğu gibi Türk kadını mühimmat taşınması esnasında gösterdikleri fedakarlıkları ile; vatan sevgisinin ve Özgürlüğün bir insan için ne dek önemli olduğunu bütün dünyaya ve bugünkü nesillere ispatlamışlardır
Savaşa hastabakıcı, çamaşırcı olarak katılanlar, yanına ÇobanlarAfyon demiryolu hattının onarımı da kadınlarımıza düşmüştür
Düzenlenen mitingler, kurulan cemiyetler, savaşa asker, öğretmen, hemşire,hastabakıcı, çamaşırcı olarak katılanlar, cephe ardından çaba edenler göstermektedir ama Milli Uğraş; adına uygu şekilde milleti yaratıcı genç, yaşlı, kadın, erkek, çocuk herkesin katkılarıyla gerçekleşen reel bir destandır

Mustafa Kemal Atatürk; Dünyada hiçbir milletin kadını ben Anadolu kadınından daha fazla çalıştım, milletimi kurtuluş ve zafere götürmekte Anadolu kadını dek himmet gösterdimdiyemez özleriyle Anadolu kadınının kahramanlığını bütün dünyaya duyurmuştur
Milli Çaba'nin burada bahsetmeye çalıştığımız bayan kahramanlar yanına belgelerde namına rastlanmayan o kadar fazla isimin yaptıkları fedakarlıklar; üzerinde yaşadığımız toprakların bizler için ne değin kıymetli olduğunu anlamamıza yetecektir Ümidimiz yeni nesillerin de bu topraklara minimum onlar kadar sahip çıkmalarıdır *