Kurtuluş Savaşında Türk Kadınları

Türk Kadınının Kurtuluş Savaşına Katkıları ne olmuştur
Kurtuluş Savaşının Kahraman Kadınları,
kurtuluş savaşında türk kadınının önemi
kurtuluş savaşında türk kadınının rolü

TÜRK KADINI CEPHEYE MERMİ TAŞIDILAR

Tarih her tarafında Türk kadını, hayatın her safhasında erkeğin yanında yer alarak sorumlulukları paylaşmıştır



Kurtuluş Savaşında vermiş olduğu büyük mücadelede erkeği ile omuz omuza cephedeki yerini almış, düşmana karşı silâhı ile savaşarak, cepheye mermi taşıyarak, zarar görmüş askerleri tedavi ederek, silâh ve giyecek üretim ederek, vatanın kurtuluşunda ve bu günlere ulaşmamızda yargı sahibi olmuştur



İşte o Türk kadını kapanan köyünün yolunu açmaya gelen ekipleri doyurdu, sıcak ekmeğini paylaştı






Çanakkale'de bariz nişancı Türk kadınlarının kahramanlıkları Avustralya arşivlerinden çıktı



Kahramanlık destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları'nda Türk kadın savaşçılar Gelibolu Yarımadası'nın her karış toprağında yatan Mehmetçiklerin yanında göğüs göğüse çarpıştı



Yiğitlik destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları'nda Türk kadın savaşçılar Gelibolu Yarımadası'nın her karış toprağında yatan Mehmetçiklerin yanında göğüs göğüse çarpıştı

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Öğretim Üyesi ProfDr A Mete Tunçoku, yaptığı açıklamada, daha önce inceleme fırsatı bulduğu Avustralya ve Yeni Zelanda arşivlerinde bu konuyla ilgili öyle fazla belgeyle karşılaştığını söyledi

Özellikle o dönemde askerlerin ''Keskin nişancı Türk kadınları'', ''Türk bayan savaşçıları'' konularını anlatan mektup ve günlükleriyle karşılaştığını anlatan Tunçoku, Avustralya Piyade Er JC Davies'in annesine yazdığı şu mektupta kahraman Türk bayan savaşçılarından bahsedildiğini anlattı:

''Benim de vurulduğum 18 Mayıs 1915 günü bariz nişancı bir Türk kızı, pusuda çarpışıyordu Gizlendiği yerden gün her tarafında alev etti ve çok sayıda adamımızı vurdu Oysa gün batmadan bir Avustralyalı tarafından vurulmasına yine de üzüldüm Hoş, yapılı ve aşağı yukarı 1921 yaşlarında bir genç kızdı Ölü ele geçirdiğimizde, yanına başka bir Türk'ün ölüsünü de bulduk Genç kızın bedeninde bütün 52 kurşun yarası vardı''

Prof Dr Tunçoku, Mısır'da yayınlanan ''The Egyptian Gazette'' adlı gazetede bulunan ve bir askerin İskenderiye'den ailesine yazdığı mektubunda, Türk bayan savaşçılardan şöyle bahsedildiğini söyledi:

''15 Ağustos 1915 pazar günü savaşa katıldık ve büyük bir tepeyi ele geçirme görevi aldık giderken fazla can kaybı verdik Şarapnel parçaları, makineli tüfek mermileri yanı sıra, pusuda ateş eden keskin nişancı Türk bayan savaşçıların ateşi aşağı neredeyse cehennemde ileri gitmek gibi bir şeydi bizimkisi Burada çarpışanların birçok bayan ve kız Kendilerini yeşile boyayıp, ağaç ve bodur bitkilerle harmoni sağlamış''

Yeni Zelanda'dan savaşmak için gelen Otago Birliği'ne mensup bir askerin de savaştan sonra ülkesine döndüğünde, kendisiyle yapılan ses açıklanmış görüşme esnasında, ''Bir bariz nişancı Türk savaşçısını tutmak için operasyon düzenlediklerini, bu nişancıyı ele geçirdiklerinde şaşırıp, kadın olduğunu gördüğünü'' söylediğini ifade eden Tunçoku, bütün bu örneklerin



Çanakkale Savaşları'nda bazı kadın savaşçıların da rol aldığını, bunun bireysel bir kaç olaydan fazla örgütlü bir eylem olduğu kanısına varıldığını kaydetti








NENE HATUN
18571955


Erzurum ’un Pasinler ilçesine emrindeki Çeperler Köyü ’nde dünyaya geldiHenüz 20 yaşında bir gelinken 18771878 yılları arasında yapılan TürkRus Savaşı ’nda (93 Harbi) Aziziye Tabyası ’nı sopayla,taşla, kazma, kürekle savunanlara katılarak yiğitçe savaştıDaha daha sonra oğlunu Çanakkale Savaşı ’nda şehit verdi Kurtuluş Savaşı başladığında yaşı ilerlediği için cepheye gidip eskisi gibi savaşamadı Atatürk ’ü fazla sever ve takdir ederdi 1954 yılında 3 Ordu Müfettişi Orgeneral Nurettin Baransel Paşa ’nın gayretleriyle kendisine “3 Ordunun Nenesi ünvanı verildi Cüzi de bir ücret bağlandı1955 yılında anneler gününde “Yılın Annesi seçildi Erzurum manevraları sırasında Amerikan Generali Ridgway bu ulu insanın elini öptü Nene Hatun bir yiğitlik ve analık sembolü olarak 98 yaşına değin yaşadı 22 Mayıs 1955 ’te zatürre hastalığından vefat ettiKabri, uğruna savaştığı topraklarda, Aziziye Şehitliği ’ndedir

HALİDE ONBAŞI (EDİP ADIVAR)
(18841964)


İşgallerin arkasında İstanbul'da yaptığı konuşmalarla halkı işgallere karşısında uyandırmaya çalıştı1919'da Sultanahmet Meydanı'ndaki mitingde yaptığı etkili hitabe sonrası hakkında tevkif kararı çıkınca, eşi ile birlikte Anadolu'ya kaçarak Kurtuluş Savaşına katıldı İstanbul Hükümeti göre Mustafa Kemal ile birlikte hakkında ölüm kararı bahşedilen altı kişiden biriydi Mustafa Kemal onu Garp Cephesine devir etti Kendisine önce “onbaşı , daha sonra da “üstçavuş rütbesi verildi Savaşı izleyen yıllarda Cumhuriyet Insanlar Fırkası ve Atatürk ile siyasal gösterme ayrılığına düştü 1917'de evlenmiş olduğu ikinci kocası Adnan Adıvar ile birlikte Türkiye'den ayrıldı 1939'a kadar dış ülkelerde yaşadı 1939'da İstanbul'a dönen Adıvar 1940'ta İstanbul Üniversitesi'nde İngiliz Filolojisi Kürsüsü Başkanı oldu, 1950'de Demokrat Parti listesinden egemen milletvekili seçildi 1954'te istifa ederek evine çekilmiş ve 1964'te ölmüştür Kıymetli yazarımız Kurtuluş Savaşını ve Türk kadınlarının mücadelesini anlatan ve Türk klasikleri arasına giren pek fazla esere imza atmıştır



NEZAHAT ONBAŞI


Eşini yitiren 70 Alay Komutanı Hâfız Hâlid Bey, 8 yaşındaki kızı Nezahat'ı kimseye emanet edemeyip, yanına almıştı Minik Nezahat Çanakkale cephesinde muharebe havasına alışık, Alay İzmit'e nakledildiğinde talimlere katılarak çok iyi at binmesini, tabanca kullanmasını öğrenmiş ve 12 yaşında onbaşırütbesini almıştı Babasının yanına cepheden cepheye koşmuş, çarpışmalara girmiş ve 100'den pozitif düşman askeri öldürmüştü
Nezahat Onbaşı 30 Ocak 1921 yılında TC ’nin İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmesi önerilen ilk vatandaşıdır Bursa Milletvekili Operatör Emin (Erkul) Bey'in bununla ilgili önergesi şöyledir:
Büyük Ahali Meclisi Riyâsetine,
Muhtelif cephelerde, özellikle son Gördes ve İnönü muhârebelerinde bilfiil çarpışmalara katılan ve her an askerleri teşcî eden 70 Alay Kumandanı Hâfız Hâlid Bey'in kerîmesi 12 yaşlarındaki Nezahat Hanım'a ilk İstiklâl Madalyası'nın verilmesini teklif ve bu teklifin hey'eti umumiyenin tasdikine arz edilmesini ricâ ederim
Bu önerge TBMM ’ de hararetle kabul edilmiş, ama Kurtuluş Savaşı ’nın hengamesi içinde işleme konulamamış, sonra da kararın yerine getirilmesi unutulmuştu Kendisi de hiçbir süre ne Madalyamı verin!başvurusunda bulundu, ne de TBMM Başkanlığınca küskün kararın yerine getirilmesi için başvuru ettiNihayet karardan 65 sene sonradan 78 yaşında bir nine iken TBMM ’nin “Şükran Belgesi ’ne kavuşmuştu ve bu duygulu anda gözyaşlarını tutamamıştı



ŞERİFE BACI


1921 yılı Kasım ayında İnebolu'ya önemli miktarda savaş malzemesi gelmiştir Malzemenin bir lahza önce Kastamonu'ya iletilmesi gerekir Cepheye gidemeyip de köylerinde kalan yaşlılar sakatlar, kadınlar, Menzil komutanlığının araç gereç taşınması haberi üstüne kağnılarla yola çıkarlar İnebolu'dan kağnılara yüklenen cephaneler Kastamonu'ya dürüst yol alır Bu mühimmat kollarında her zaman kadınlar vardır Bunlardan biri de Şerife Bacıdır Şerife Bacı top mermileri ıslanmasın diye kazağını mermilerin üzerine örtmüş, yavrusu ölmesin diye üzerine abanmış ve soğuktan ölmüştür, ama ölene dek ceset sıcaklığını yavrusuna vermiştir
Bugün Kastamonu'da şanına değer güzel bir anıtı vardır



FATMA SEHER ERDEN
(ERZURUMLU KARA FATMA)


1888 ’de Erzurum ’da doğdu Subay Suat Derviş Bey ile evlenip Balkan Savaşı ’na katıldıI Dünya Savaşı ’nda Kafkas Cephesi ’ne gitti1919'daki Kongre günlerinde, Mustafa Kemal'le kanımca görüşebilmek için Sivas'a gittiBu görüşmenin arkasında, Milis Müfreze Komutanı olarak Batı Cephesinde görevlendirildi 300 kişiyi aşkın birliği ile Başkomutanlık Meydan Muharebesi ’nde Mehmetçikle birlikte destanlar yazdı Büyük Taarruzun ilk günlerinde General Trikupis‘in birliğine esir düşmüşse de, kaçarak her yerde Müfrezesinin başına geçmişti Kahraman kadın Kurtuluş Savaşı ’ndan sonradan “üstteğmen rütbesi ile emekli oldu Emekli maaşını Kızılay ’a bağışladı 1954 yılında TBMM kendisine yeni aylık saptama etti



HALİME ÇAVUŞ (KOCABIYIK)


Kastamonu ’da doğan, annebabasının “kızım gitme biçiminde yalvarışlarını dinlemeden mücadeleye katılan Halime Çavuş, uzun yıllar Halim Çavuş zannedildi Kurtuluş Savaşı ’na bu vesileyle erkek kılığına girdi, erkek gibi traş oldu, saçını kazıttı ve kimseye kadın olduğunu söylemeden Türk askerinin arasına karıştıMühimmat taşımada çoğu atama yaptı Bir Düşmanın açtığı alev sonucu bir ayağı sakat kaldıBir keresinde İnebolu ’dan cepheye mühimmat taşırken Mustafa Kemal Paşa ’ya rastladı Fakat rastladığı kişinin O olduğunu bilmiyordu Mustafa Kemal Paşa “Sen üşüyor musun böyle? diye sordu “Bey, 100 bin birey kurtulacak Ben öleceğim de ne olacak? dedi Paşa kafa kağıdını istedi Verdi “Sen kız mısın? “Evet
Gün geldi savaş bitti, fakat o ne asker üniformasını çıkardı ne de her sabahleyin traş olmaktan vazgeçti Savaş sonrası Mustafa Kemal tarafından Ankara ’ya çağrıldı Ailesi önce korktu, Paşa Halime ’yi niçin çağırıyordu ancak? “Gitme dediler,o yine dinlemedi Kapıda yavere “Paşa hangisi bilmiyorum dedi Yaverin “soldaki demesiyle koşup elini öptü O ’nun “ Seni yollamıyorum, bizim kızımız ol önerisine “Annem babam beni bekler şeklinde cevap veren Halime Çavuş, “Ben asılbabaya itiatli evlada saygı duyarım diyen Mustafa Kemal Paşa kadar çeşitli hediyeler verilerek yeniden evine yollandı ve kendisine ücret da bağlandı75 yaşında hayata gözlerini yumdu



HAFIZ SELMAN İZBELİ


Kastamonu Müdafaai Hukuk Cemiyeti Kadınlar Kolu kurucularından ve Kastamonu ’da birincil bayan meclisi üyesi, sıkı bir Atatürk hayranı ve kendi deyimiyle bir “Cumhuriyet kadınıidi…
Kurtuluş Savaşı sırasında Kastamonu ’ daki kadınları toplamış, asker için çorap, kazak, fanila ördürüp cepheye göndermiştiVarlıklı bir aileden geliyordu Asker Kastamonu ’ya geldiğinde hepsini yolda karşılayıp doyurmuştu Hep “Ben Cumhuriyetçiyim dermiş Savaştan sonra yeni yeniden herkes gibi Türkçe harflerle okuma yazmayı öğrenmiştiHafız Selman Bayan ’a milletvekilliği de önerilmişti “Hafız olduğum için başımı açamam Başımı açamayacağım için de milletvekili olamam diyerek kabul etmemişti Mustafa Kemal ’in Kastamonu ’ya geldiği sırada İzbeli Konağı ’nı ziyaret ettiği ve müşterek kahve içtikleri söylenmektedir



GÖRDESLİ MAKBULE HANIM


1921 ’de eşi Ustrumcalı Ali Efe ile birlikte Milli Mücadelede çete savaşlarına katılmıştır 17 Mart 1922 ’de Akhisar Sungurlu hududu üzerinde bulunan Koca Yayla ’da elinde silah düşmanla en ön safta savaşırken başından vurularak şehit edilmiştir



ÇETE DIKTE AYŞE


Yunan askeri Aydınlatılmış ’a dürüst geldiğinde iki arkadaşı ile birlikte Menderes ’in öteki tarafına geçmeye çalışan Emir Ayşe, arkadaşlarının kayıktan düşüp boğulması sonucunda geri dönmüş ve Çanakkale ’de ölen kocasından kalan tek anı elmas küpelerini bozdurup kendine bir tüfek almış, dağa çıkmış, Yörük Ali Efe ’ye katılmıştı Aydınlatılmış ’ın kurtuluşu olan 7 Eylül tarihine değin Yunanlılarla savaşmıştıÇete savaşları yapmıştı Aydın kurtulduktan sonra silahını Ali Efe ’ye teslim edip memleketi İmamköy ’e dönmüştü Savaş sonrası Atatürk İstasyon Meydanı ’nda Çete Emir Ayşe ’nin de arasında bulunduğu kahramanlara İstiklal Madalyası takmıştı “Savaştım Yunana aleyhinde, elimde kalan en kıymetli şey Atatürk ’ün göğsüme taktığı İstiklal Madalyasıdır demişti



TAYYAR RAHMİYE


Osmaniye ’nin Kaziyeler Köyü ’nden olan Rahmiye Bayan 9Tümenin 1920 yılında Fransızlar ile yaptığı muharebeye müfrezesiyle katılmıştı Başlıca görevi, keşif ve cephe ardındaki kundakçılık yapmaktı Osmaniye yakınındaki demiryolu tünelini o patlatmıştı ve bölgedeki düşmanın mühimmat ikmalini büyük sekteye uğratmıştı 1920 ’de Fransızlara karşı harekete geçildiği sırada askerlerde bir duraksama olunca “Ben bayan olduğum halde ayakta duruyorum da siz erkek olarak yerlerde sürünmekten utanmıyor musunuz? demiş ve aynı muharebede ateş hattında kalan iki arkadaşını korumak için ileriye atıldığında şehit olmuştu



TARSUSLU KARA FATMA (ADİLE ONBAŞI)


Başlıca adı Adile olan, Adile hala, Adile Onbaşı diye aşina kahraman silah arkadaşları aralarında “Kara Fatma olarak anılırdı 810 kişilik milis kuvvetiyle Afyon Savaşına katılmış, Tarsus ’un kurtarılmasında da büyük yararlılıklar göstermiştir



KILAVUZ HATİCE


Adana ’da Fransızlar ’a karşı verilen mücadelede bulunan ve milis kuvvetlerine katılan Rehber Hatice, 8 Mayıs 1920 ’de ulusal kuvvetler Pozantı ’da taarruza başladığında, kritik bir duruma düşen Fransızları kandırarak kılavuzluk eder Hatice, kılavuzluk yaptığı Fransızlar ’a hatalı yol göstererek Karboğazı ’na sokar Boğazda sıkışan Fransızlar, Türk askerine tutsak düşer



SAİME HANIM



Milli Mücadele döneminde 15 Mayıs 1919 ’da Kadıköy ’de düzenlenen mitinge katılmış mitingden sonradan tutuklandıysa da kaçarak mücadeleye katılmış, yaralanmış ve İstiklal Madalyası almıştı Savaştan daha sonra İstanbul Lisesinde edebiyat öğretmenliği yapmıştır



YİRİK FATMA


Gaziantep ’te Fransızlara aleyhinde verilen savaşta (1 Nisan 19208 Şubat 1921) çete teşkilatına bulunma isteyen Yirik Fatma gelmesini istemeyenlere aleyhinde «Benim kanım, sizinkinden daha mı şirindir?» cevabını vermiş ve çetecilerle birlikte yola çıkmıştı



NACİYE HANIM


20 Mayıs 1919 tarihinde İstanbul Üsküdar ’da düzenlenen mitinge katılan ve söz alan kahramanımız bu mücadelede kadınların da erkeklere yardım edeceği konusunda teminat vermişti



FAİKA HAKKI


Erzurum ’da toplanan “Şark Vilayetleri Müdafaai Hukuk Cemiyetinin (Temmuz Ağustos, 1919) de etkisiyle kadınlar da protesto hareketine giriştiler 1919 ’un Kasım ayında Erzurum Kız Lisesi Müdiresi Faika Hakkı, Muradiye Camii ’nde toplanan kadınlara hitaben yaptığı konuşmada, onları etkin protestolarda bulunmaya çağırmıştı Onun teklifi ile İstanbul ’u işgal etmiş olan İtilaf kuvvetleri temsilcilerine ve ABD Senatörlerine tepki telgrafları çekilmişti



SULTAN HANIM


Adana bölgesinde çarpışan partizan müfrezesi geçici olarak Toros Dağlarından geri çekilirken, Sultan Hanım da inekleriyle beraber onlara katılmış, çete dağda kaldıkça ineklerinin sütüyle onları beslemişti Müfrezedekiler onu sevgiyle “anne diye çağırmıştı



SÜREYYA SÜLÜN HANIM


Van doğumlu Süreyya Hanım, Erek kasabasında 500 kişilik bir çeteye katılmış, 1,5 aylık bir çatışmadan daha sonra yaralanınca Erzurum ’a dönmüştü



NAZİFE KADIN


9 Mart 1922 ’de Çanakkale Bigadiç civarını kuşatan Yunan ordusu Komutanı Nazife Kadın ’dan data istemiş, ancak o bilmediğini, bilse bile asla söylemeyeceğini açıklama etmiş, bunun üzerine Yunanlılarca fırına atılarak şehit edilmiştir



DOMANİÇLİ HABİBE


Kurtuluş Savaşı sırasında cahil evladının düşmana yol gösterdiğini duyunca İnegöl ’e inmiş, bir kurşunla oğlunu yere serip ardına bakmadan geldiği dağlara geri dönmüştür



SATI ÇIRPAN


Halk Müziği mekteplerinde okuma yazmayı öğrenen Satı Hanım, Kurtuluş Savaşında cepheye sırtında mermi taşımıştı 1934 yılında Atatürk ’ün kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermesiyle meclise giren ilk 18 kadın milletvekilinden biri olmuştu



BİTLİS DEFTERDARININ HANIMI


Kahramanmaraş ’ta düşmana karşı verilen mücadelede azami yararlılık gösterenlerin aralarında bulunmaktaydı Kayabaşı Mahallesi ’nde 8 düşmanı öldürmüş sonra erkek elbisesi giyerek milis kuvvetlerine katılmıştı
(Alıntıdır) *