Kurtuluş Savaşında Turk Kadınları

Turk Kadınının Kurtuluş Savaşına Katkıları ne olmuştur
Kurtuluş Savaşının Kahraman Kadınları,
kurtuluş savaşında turk kadınının onemi
kurtuluş savaşında turk kadınının rolu

TURK KADINI CEPHEYE MERMİ TAŞIDILAR

Tarih boyunca Turk kadını, hayatın her safhasında erkeğin yanında yer alarak sorumlulukları paylaşmıştır



Kurtuluş Savaşında vermiş olduğu buyuk mucadelede erkeği ile omuz omuza cephedeki yerini almış, duşmana karşı silahı ile savaşarak, cepheye mermi taşıyarak, yaralı askerleri tedavi ederek, silah ve giyecek imal ederek, vatanın kurtuluşunda ve bu gunlere ulaşmamızda hak sahibi olmuştur



İşte o Turk kadını kapanan koyunun yolunu acmaya gelen ekipleri doyurdu, sıcak ekmeğini paylaştı






Canakkale'de keskin nişancı Turk kadınlarının kahramanlıkları Avustralya arşivlerinden cıktı



Kahramanlık destanının yazıldığı Canakkale Savaşları'nda Turk kadın savaşcılar Gelibolu Yarımadası'nın her karış toprağında yatan Mehmetciklerin yanında goğus goğuse carpıştı



Kahramanlık destanının yazıldığı Canakkale Savaşları'nda Turk kadın savaşcılar Gelibolu Yarımadası'nın her karış toprağında yatan Mehmetciklerin yanında goğus goğuse carpıştı

Canakkale Onsekiz Mart Universitesi (COMU) Oğretim Uyesi ProfDr A Mete Tuncoku, yaptığı acıklamada, daha once inceleme fırsatı bulduğu Avustralya ve Yeni Zelanda arşivlerinde bu konuyla ilgili pek cok belgeyle karşılaştığını soyledi

Ozellikle o donemde askerlerin ''Keskin nişancı Turk kadınları'', ''Turk kadın savaşcıları'' konularını anlatan mektup ve gunlukleriyle karşılaştığını anlatan Tuncoku, Avustralya Piyade Er JC Davies'in annesine yazdığı şu mektupta kahraman Turk kadın savaşcılarından bahsedildiğini anlattı:

''Benim de vurulduğum 18 Mayıs 1915 gunu keskin nişancı bir Turk kızı, pusuda carpışıyordu Gizlendiği yerden gun boyunca ateş etti ve cok sayıda adamımızı vurdu Ancak gun batmadan bir Avustralyalı tarafından vurulmasına gene de uzuldum Guzel, yapılı ve tahminen 1921 yaşlarında bir genc kızdı Olu ele gecirdiğimizde, yanında başka bir Turk'un olusunu de bulduk Genc kızın bedeninde tam 52 kurşun yarası vardı''

Prof Dr Tuncoku, Mısır'da yayınlanan ''The Egyptian Gazette'' adlı gazetede yer alan ve bir askerin İskenderiye'den ailesine yazdığı mektubunda, Turk kadın savaşcılardan şoyle bahsedildiğini soyledi:

''15 Ağustos 1915 pazar gunu savaşa katıldık ve buyuk bir tepeyi ele gecirme gorevi aldık Bu arada cok can kaybı verdik Şarapnel parcaları, makineli tufek mermileri yanı sıra, pusuda ateş eden keskin nişancı Turk kadın savaşcıların ateşi altında adeta cehennemde ilerlemek gibi bir şeydi bizimkisi Burada carpışanların coğu kadın ve kız Kendilerini yeşile boyayıp, ağac ve bodur bitkilerle uyum sağlamış''

Yeni Zelanda'dan savaşmak icin gelen Otago Birliği'ne mensup bir askerin de savaştan sonra ulkesine donduğunde, kendisiyle yapılan ses kayıtlı goruşme sırasında, ''Bir keskin nişancı Turk savaşcısını yakalamak icin operasyon duzenlediklerini, bu nişancıyı ele gecirdiklerinde şaşırıp, kadın olduğunu gorduğunu'' soylediğini ifade eden Tuncoku, tum bu orneklerin



Canakkale Savaşları'nda bazı kadın savaşcıların da rol aldığını, bunun bireysel bir kac olaydan cok orgutlu bir eylem olduğu kanısına varıldığını kaydetti








NENE HATUN
18571955


Erzurum ’un Pasinler ilcesine bağlı Ceperler Koyu ’nde dunyaya geldiHenuz 20 yaşında bir gelinken 18771878 yılları arasında yapılan TurkRus Savaşı ’nda (93 Harbi) Aziziye Tabyası ’nı sopayla,taşla, kazma, kurekle savunanlara katılarak cesurca savaştıDaha sonra oğlunu Canakkale Savaşı ’nda şehit verdi Kurtuluş Savaşı başladığında yaşı ilerlediği icin cepheye gidip eskisi gibi savaşamadı Ataturk ’u cok sever ve takdir ederdi 1954 yılında 3 Ordu Mufettişi Orgeneral Nurettin Baransel Paşa ’nın gayretleriyle kendisine “3 Ordunun Nenesi unvanı verildi Cuzi de bir maaş bağlandı1955 yılında anneler gununde “Yılın Annesi secildi Erzurum manevraları sırasında Amerikan Generali Ridgway bu yuce insanın elini optu Nene Hatun bir kahramanlık ve analık sembolu olarak 98 yaşına kadar yaşadı 22 Mayıs 1955 ’te zaturre hastalığından vefat ettiKabri, uğruna savaştığı topraklarda, Aziziye Şehitliği ’ndedir

HALİDE ONBAŞI (EDİP ADIVAR)
(18841964)


İşgallerin ardından İstanbul'da yaptığı konuşmalarla halkı işgallere karşı uyandırmaya calıştı1919'da Sultanahmet Meydanı'ndaki mitingde yaptığı etkin konuşma sonrası hakkında tevkif kararı cıkınca, eşi ile birlikte Anadolu'ya kacarak Kurtuluş Savaşına katıldı İstanbul Hukumeti tarafından Mustafa Kemal ile birlikte hakkında olum kararı verilen altı kişiden biriydi Mustafa Kemal onu Garp Cephesine tayin etti Kendisine once “onbaşı , sonra da “ustcavuş rutbesi verildi Savaşı izleyen yıllarda Cumhuriyet Halk Fırkası ve Ataturk ile siyasal goruş ayrılığına duştu 1917'de evlenmiş olduğu ikinci kocası Adnan Adıvar ile birlikte Turkiye'den ayrıldı 1939'a kadar dış ulkelerde yaşadı 1939'da İstanbul'a donen Adıvar 1940'ta İstanbul Universitesi'nde İngiliz Filolojisi Kursusu Başkanı oldu, 1950'de Demokrat Parti listesinden bağımsız milletvekili secildi 1954'te istifa ederek evine cekilmiş ve 1964'te olmuştur Değerli yazarımız Kurtuluş Savaşını ve Turk kadınlarının mucadelesini anlatan ve Turk klasikleri arasına giren pek cok esere imza atmıştır



NEZAHAT ONBAŞI


Eşini yitiren 70 Alay Komutanı Hafız Halid Bey, 8 yaşındaki kızı Nezahat'ı kimseye emanet edemeyip, yanına almıştı Kucuk Nezahat Canakkale cephesinde muharebe havasına alışmış, Alay İzmit'e nakledildiğinde talimlere katılarak mukemmel at binmesini, silah kullanmasını oğrenmiş ve 12 yaşında onbaşırutbesini almıştı Babasının yanında cepheden cepheye koşmuş, carpışmalara girmiş ve 100'den fazla duşman askeri oldurmuştu
Nezahat Onbaşı 30 Ocak 1921 yılında TC ’nin İstiklal Madalyası ile odullendirilmesi onerilen ilk vatandaşıdır Bursa Milletvekili Operator Emin (Erkul) Bey'in bununla ilgili onergesi şoyledir:
Buyuk Millet Meclisi Riyasetine,
Muhtelif cephelerde, bilhassa son Gordes ve İnonu muharebelerinde bilfiil carpışmalara katılan ve her an askerleri teşci eden 70 Alay Kumandanı Hafız Halid Bey'in kerimesi 12 yaşlarındaki Nezahat Hanım'a ilk İstiklal Madalyası'nın verilmesini teklif ve bu teklifin hey'eti umumiyenin tasdikine arz edilmesini rica ederim
Bu oneri TBMM ’ de hararetle kabul edilmiş, ancak Kurtuluş Savaşı ’nın hengamesi icinde işleme konulamamış, daha sonra da kararın yerine getirilmesi unutulmuştu Kendisi de hicbir zaman ne Madalyamı verin!talebinde bulundu, ne de TBMM Başkanlığınca alınmış kararın yerine getirilmesi icin muracaat ettiNihayet karardan 65 yıl sonra 78 yaşında bir nine iken TBMM ’nin “Şukran Belgesi ’ne kavuşmuştu ve bu duygulu anda gozyaşlarını tutamamıştı



ŞERİFE BACI


1921 yılı Kasım ayında İnebolu'ya onemli miktarda savaş malzemesi gelmiştir Malzemenin bir an once Kastamonu'ya iletilmesi gerekir Cepheye gidemeyip de koylerinde kalan yaşlılar sakatlar, kadınlar, Menzil komutanlığının malzeme taşınması haberi uzerine kağnılarla yola cıkarlar İnebolu'dan kağnılara yuklenen cephaneler Kastamonu'ya doğru yol alır Bu cephane kollarında hep kadınlar vardır Bunlardan biri de Şerife Bacıdır Şerife Bacı top mermileri ıslanmasın diye kazağını mermilerin uzerine ortmuş, yavrusu olmesin diye uzerine abanmış ve soğuktan olmuştur, ama olene kadar vucut sıcaklığını yavrusuna vermiştir
Bugun Kastamonu'da şanına layık guzel bir anıtı vardır



FATMA SEHER ERDEN
(ERZURUMLU KARA FATMA)


1888 ’de Erzurum ’da doğdu Subay Suat Derviş Bey ile evlenip Balkan Savaşı ’na katıldıI Dunya Savaşı ’nda Kafkas Cephesi ’ne gitti1919'daki Kongre gunlerinde, Mustafa Kemal'le bizzat goruşebilmek icin Sivas'a gittiBu goruşmenin ardından, Milis Mufreze Komutanı olarak Batı Cephesinde gorevlendirildi 300 kişiyi aşkın birliği ile Başkomutanlık Meydan Muharebesi ’nde Mehmetcikle birlikte destanlar yazdı Buyuk Taarruzun ilk gunlerinde General Trikupis‘in birliğine esir duşmuşse de, kacarak yeniden Mufrezesinin başına gecmişti Kahraman kadın Kurtuluş Savaşı ’ndan sonra “ustteğmen rutbesi ile emekli oldu Emekli maaşını Kızılay ’a bağışladı 1954 yılında TBMM kendisine yeni aylık tespit etti



HALİME CAVUŞ (KOCABIYIK)


Kastamonu ’da doğan, annebabasının “kızım gitme şeklinde yalvarışlarını dinlemeden mucadeleye katılan Halime Cavuş, uzun yıllar Halim Cavuş zannedildi Kurtuluş Savaşı ’na giderken erkek kılığına girdi, erkek gibi traş oldu, sacını kazıttı ve kimseye kadın olduğunu soylemeden Turk askerinin arasına karıştıMuhimmat taşımada bircok gorev yaptı Bir Duşmanın actığı ateş sonucu bir ayağı sakat kaldıBir keresinde İnebolu ’dan cepheye cephane taşırken Mustafa Kemal Paşa ’ya rastladı Ancak rastladığı kişinin O olduğunu bilmiyordu Mustafa Kemal Paşa “Sen uşuyor musun boyle? diye sordu “Bey, 100 bin kişi kurtulacak Ben oleceğim de ne olacak? dedi Paşa kafa kağıdını istedi Verdi “Sen kız mısın? “Evet
Gun geldi savaş bitti, ancak o ne asker uniformasını cıkardı ne de her sabah traş olmaktan vazgecti Savaş sonrası Mustafa Kemal tarafından Ankara ’ya cağrıldı Ailesi once korktu, Paşa Halime ’yi neden cağırıyordu ki? “Gitme dediler,o yine dinlemedi Kapıda yavere “Paşa hangisi bilmiyorum dedi Yaverin “soldaki demesiyle koşup elini optu O ’nun “ Seni yollamıyorum, bizim kızımız ol onerisine “Annem babam beni bekler şeklinde cevap veren Halime Cavuş, “Ben anababaya itiatli evlada saygı duyarım diyen Mustafa Kemal Paşa tarafından ceşitli hediyeler verilerek tekrar evine yollandı ve kendisine maaş da bağlandı75 yaşında hayata gozlerini yumdu



HAFIZ SELMAN İZBELİ


Kastamonu Mudafaai Hukuk Cemiyeti Kadınlar Kolu kurucularından ve Kastamonu ’da ilk kadın meclisi uyesi, sıkı bir Ataturk hayranı ve kendi deyimiyle bir “Cumhuriyet kadınıidi…
Kurtuluş Savaşı sırasında Kastamonu ’ daki kadınları toplamış, asker icin corap, kazak, fanila ordurup cepheye gondermiştiVarlıklı bir aileden geliyordu Asker Kastamonu ’ya geldiğinde hepsini yolda karşılayıp doyurmuştu Hep “Ben Cumhuriyetciyim dermiş Savaştan sonra yeni baştan herkes gibi Turkce harflerle okuma yazmayı oğrenmiştiHafız Selman Hanım ’a milletvekilliği de onerilmişti “Hafız olduğum icin başımı acamam Başımı acamayacağım icin de milletvekili olamam diyerek kabul etmemişti Mustafa Kemal ’in Kastamonu ’ya geldiği sırada İzbeli Konağı ’nı ziyaret ettiği ve karşılıklı kahve ictikleri soylenmektedir



GORDESLİ MAKBULE HANIM


1921 ’de eşi Ustrumcalı Ali Efe ile birlikte Milli Mucadelede cete savaşlarına katılmıştır 17 Mart 1922 ’de Akhisar Sungurlu hududu uzerinde bulunan Koca Yayla ’da elinde silah duşmanla en on safta savaşırken başından vurularak şehit edilmiştir



CETE EMİR AYŞE


Yunan askeri Aydın ’a doğru geldiğinde iki arkadaşı ile birlikte Menderes ’in diğer tarafına gecmeye calışan Emir Ayşe, arkadaşlarının kayıktan duşup boğulması sonucunda geri donmuş ve Canakkale ’de olen kocasından kalan tek hatıra elmas kupelerini bozdurup kendine bir tufek almış, dağa cıkmış, Yoruk Ali Efe ’ye katılmıştı Aydın ’ın kurtuluşu olan 7 Eylul tarihine kadar Yunanlılarla savaşmıştıCete savaşları yapmıştı Aydın kurtulduktan sonra silahını Ali Efe ’ye teslim edip memleketi İmamkoy ’e donmuştu Savaş sonrası Ataturk İstasyon Meydanı ’nda Cete Emir Ayşe ’nin de aralarında bulunduğu kahramanlara İstiklal Madalyası takmıştı “Savaştım Yunana karşı, elimde kalan en değerli şey Ataturk ’un goğsume taktığı İstiklal Madalyasıdır demişti



TAYYAR RAHMİYE


Osmaniye ’nin Kaziyeler Koyu ’nden olan Rahmiye Hanım 9Tumenin 1920 yılında Fransızlar ile yaptığı muharebeye mufrezesiyle katılmıştı Başlıca gorevi, keşif ve cephe gerisinde kundakcılık yapmaktı Osmaniye yakınındaki demiryolu tunelini o patlatmıştı ve bolgedeki duşmanın cephane ikmalini buyuk sekteye uğratmıştı 1920 ’de Fransızlara karşı harekete gecildiği sırada askerlerde bir duraksama olunca “Ben kadın olduğum halde ayakta duruyorum da siz erkek olarak yerlerde surunmekten utanmıyor musunuz? demiş ve aynı muharebede ateş hattında kalan iki arkadaşını korumak icin ileriye atıldığında şehit olmuştu



TARSUSLU KARA FATMA (ADİLE ONBAŞI)


Asıl adı Adile olan, Adile hala, Adile Onbaşı diye bilinen kahraman silah arkadaşları arasında “Kara Fatma olarak anılırdı 810 kişilik milis kuvvetiyle Afyon Savaşına katılmış, Tarsus ’un kurtarılmasında da buyuk yararlılıklar gostermiştir



KILAVUZ HATİCE


Adana ’da Fransızlar ’a karşı verilen mucadelede yer alan ve milis kuvvetlerine katılan Kılavuz Hatice, 8 Mayıs 1920 ’de milli kuvvetler Pozantı ’da taarruza başladığında, kritik bir duruma duşen Fransızları kandırarak kılavuzluk eder Hatice, kılavuzluk yaptığı Fransızlar ’a yanlış yol gostererek Karboğazı ’na sokar Boğazda sıkışan Fransızlar, Turk askerine esir duşer



SAİME HANIM



Milli Mucadele doneminde 15 Mayıs 1919 ’da Kadıkoy ’de duzenlenen mitinge katılmış mitingden sonra tutuklandıysa da kacarak mucadeleye katılmış, yaralanmış ve İstiklal Madalyası almıştı Savaştan sonra İstanbul Lisesinde edebiyat oğretmenliği yapmıştır



YİRİK FATMA


Gaziantep ’te Fransızlara karşı verilen savaşta (1 Nisan 19208 Şubat 1921) cete teşkilatına katılmak isteyen Yirik Fatma gelmesini istemeyenlere karşı «Benim kanım, sizinkinden daha mı şirindir?» cevabını vermiş ve cetecilerle birlikte yola cıkmıştı



NACİYE HANIM


20 Mayıs 1919 tarihinde İstanbul Uskudar ’da duzenlenen mitinge katılan ve soz alan kahramanımız bu mucadelede kadınların da erkeklere yardım edeceği konusunda teminat vermişti



FAİKA HAKKI


Erzurum ’da toplanan “Şark Vilayetleri Mudafaai Hukuk Cemiyetinin (Temmuz Ağustos, 1919) de etkisiyle kadınlar da protesto hareketine giriştiler 1919 ’un Kasım ayında Erzurum Kız Lisesi Mudiresi Faika Hakkı, Muradiye Camii ’nde toplanan kadınlara hitaben yaptığı konuşmada, onları etkin protestolarda bulunmaya cağırmıştı Onun teklifi ile İstanbul ’u işgal etmiş olan İtilaf kuvvetleri temsilcilerine ve ABD Senatorlerine tepki telgrafları cekilmişti



SULTAN HANIM


Adana bolgesinde carpışan partizan mufrezesi gecici olarak Toros Dağlarından geri cekilirken, Sultan Hanım da inekleriyle beraber onlara katılmış, cete dağda kaldıkca ineklerinin sutuyle onları beslemişti Mufrezedekiler onu sevgiyle “anne diye cağırmıştı



SUREYYA SULUN HANIM


Van doğumlu Sureyya Hanım, Erek kasabasında 500 kişilik bir ceteye katılmış, 1,5 aylık bir catışmadan sonra yaralanınca Erzurum ’a donmuştu



NAZİFE KADIN


9 Mart 1922 ’de Canakkale Bigadic civarını kuşatan Yunan ordusu Komutanı Nazife Kadın ’dan bilgi istemiş, ancak o bilmediğini, bilse bile asla soylemeyeceğini ifade etmiş, bunun uzerine Yunanlılarca fırına atılarak şehit edilmiştir



DOMANİCLİ HABİBE


Kurtuluş Savaşı sırasında cahil evladının duşmana yol gosterdiğini duyunca İnegol ’e inmiş, bir kurşunla oğlunu yere serip ardına bakmadan geldiği dağlara geri donmuştur



SATI CIRPAN


Millet mekteplerinde okuma yazmayı oğrenen Satı Hanım, Kurtuluş Savaşında cepheye sırtında mermi taşımıştı 1934 yılında Ataturk ’un kadınlara secme ve secilme hakkı vermesiyle meclise giren ilk 18 kadın milletvekilinden biri olmuştu



BİTLİS DEFTERDARININ HANIMI


Kahramanmaraş ’ta duşmana karşı verilen mucadelede en fazla yararlılık gosterenlerin arasında bulunmaktaydı Kayabaşı Mahallesi ’nde 8 duşmanı oldurmuş daha sonra erkek elbisesi giyerek milis kuvvetlerine katılmıştı
(Alıntıdır)