Macaristan Tarihi hakkında bilgi

Yeni Çağ'ın başları (1526 1718)
Osmanlı Devleti ile 150 sene baştan başa değişik dönemlerde, ülkenin güney bölümlerinde yapılmış çoğu savaşın ardından Türkler, Macaristan'ın bir fazla bölgesini ele geçirdi ve ilerleyişlerini 1556'ya dek devam ettirdi Bu dönemden daha sonra ülke politik kaoslar içine sürüklendi İkiye ayrılmış olan Macar soyluları eş zamanlı olarak iki kral seçtiler; John Zápolya (15261540) ve Ferdinand Habsburg (15271540) Bu iki krala tabi ordular da dönem dönem birbirleriyle çatışarak ülkenin içinde bulunduğu durumu daha da kötüye soktular 1541 yılında Türklerin Buda'yı fethetmesiyle ülke üçe bölündü Bugünkü Slovakya ve batı Hırvatistan toprakları ile Burgenland adı bahşedilen alan Habsburg göre yönetildi Bu bölgenin kralları Macaristan Kralları olarak tahtta çıktı Ülkenin doğu toprakları ve Erdel Beyliği Osmanlı Devleti'ne aidat vermeyi kabul ederek, Osmanlı'nın üstünlüğünü tanıdı Başkent Buda ve geri kalan orta Macaristan toprakları Osmanlı Devleti'nin bir eyaleti yapıldı

Ülkenin büyük bir bölümü bu savaşlar süresince tahrib oldu Ufak yerleşim birimlerinin birçoğu tamamen yıkıldı Benzer dönemde Macaristan üstünde hâkimiyet koymak için uğraş veren bir diğer devlet de Avusturya'ydı Protestan Avusturya'yı istemeyen Tökeli İmre önderliğindeki Macarlar ayaklandı ve Osmanlı Devleti'nden yardım istediler Veziriazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasında Osmanlı Ordusu Avusturya üstüne sefere çıktı Bu seferde bozguna uğrayan Osmanlı Ordusu, bu dönemden sonradan bölgede her zaman toprak kaybetmeye başladı Bunun üzerine Papa önderliğinde Tanrısal İttifak Osmanlı'yı Avrupa'dan tümüyle çıkartmak için saldırıya geçti Avusturya Buda'yı her tarafta ele geçirdi Gelecekteki birkaç yıl içinde Temeşvar ve çevresindeki bölgeler dışarıya tüm Macaristan Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı İngiltere ve Hollanda ara buluculuğunda, Lehistan, Venedik, Avusturya ve Osmanlı arasında imzalanan Karlofça Antlaşması ile bu toprak değişiklikleri resmi olarak kabul edildi 1718 yılında Pasarofça Antlaşması ile birlikte Temeşvar'da elden çıktı ve Macaristan tamamen Osmanlı'dan ayrıldı Yeni başkent Poszony, yani bugünkü Bratislava yapıldı

1604 ve 1711 yılları aralarında Avusturya karşıtlar ile Katoliklik karşıtları arasında ( Hristiyanlık'ın tek çatı aşağıda birleşmesini savunanlar) göre ayaklanmalar çıkarılırdı ve bu isyanlar sonuncusu hariç genelde Transilvanya'dan yönetilirdi Slovakya'da başlayan bu son ayaklanma halk müziği tarafından başkan II Ferenc Rákóczi'nin kral olması için çıkarıldı Avusturya göre, isyan bastırıldığında Lehistan'da olan Rákócsi önce Fransa'ya sonrada Türkiye'ye kaçtı ve yaşamının sonuna kadar Tekirdağ'da yaşadı Ayaklanmanın gerisinde Avusturya Macarlar'ın bütün kalelerini yıkarak gelecek mümkün ayaklanamalar için tedbir aldı Kalelerden çıkan taşlar köylülere konut yapmaları için dağıtıldı



18 asır (1718 1780)
Bu dönem Macaristan tarihinde toparlanma dönemi olarak tanımlanır Habsburg hanedanının hükümdarları meslek başına geldiklerinde kuzeyden ve doğudan, bugünkü Avusturya, Almanya, Slovakya, Romanya ve Sırbistan'dan ülkeye yeni göçmenler getirerek, savaşlarla imha olmuş köy, kasaba ve kentleri tekrar bayındır hâle getirmişlerdir

Aydınlanma Çağı (1780 1848)
Fransız İhtilali'nden etkilenmeyle, ülke üzerinde büyük bir Almanlaştırma çalışması yürüten II Joseph'e aleyhinde, Macarlar'da ve Macaristan'da yaşayan öteki azınlık topluluklar aralarında büyük bir ulusal diriliş hareketi başladı

Napolyon Savaşları süresinde ve ardından Macaristan kurultayı hiçbir görüşme ve işbirliğine katılmadı 1820'lerde İmparator zorlanarak Reformlar dönemi başlatıldı Soyluların ücret ödememe, oy kullanım gibi ayrıcalıklarından vazgeçmemek için aleyhinde çıkmalarından nedeniyle bu işlem epeyce yavaş ilerledi Tüm bu yavaş ilerlemelere karşısında birçok ulusal adım atıldı Laince resmî dil statüsünden çıkarılarak yerine Macarca getirildi

Macaristan Krallığı'nda ilk olarak nüfus tespiti Hırvatistan da dahil edinmek üzere 18 yüzyılın sonlarında yapıldı Hırvatistan toprakları da dahil edilirse Macarlar'ın toplam nüfusa oranı %29, edilmezse %42'ye denk geliyordu 1850 nüfus sayımlarına kadar toplumda Slovaklar (186%), Almanlar (118%), Rumenler (101%), Sırp ve Hırvatlar (56%), Ukraynalılar(48%) ve öteki azınlıklar (% 37)'lik bir dilim oluşturuyordu

1848 İhtilali (1848 1849)
Köklü Değişiklik 15 Mart 1848 tarihinde Peşte ve Budin'de, İmparatoru halkın tüm isteklerini kabul etmesi yönünde bütün krallıktan destek gören protestolar yapan geniş bir insanlar kitlesi göre, kansız olaylar ile başlatıldı Bütün gösteriler Macaristan'ı Habsburg İmparatorluğu'ndan kopararak özerk hâle getirmek için yapılıyordu ve sonuçta Macar reformistler Lajos Kossuth ve Lajos Batthyány önderliğinde Macaristan'ın özerklğini duyuru edildi Arkasında meydana çıkan iç savaşta Macarların ve yabancı devrimcilerin çıkarttıkları ayaklanmalar bastırıldı Ülkede yaşayan Macar olmayan toplulukların da ayaklanma çıkarmasındaki neden bağımsız olma istekleridir

Başkennte, Viyana'da da büyük bir başkaldırı ile aleyhinde karşıya olan Avusturya ilk kez Macaristan'ın özerkliğini tanıdı sonradan Avusturya'daki isyan bastırılınca Franz Joseph akıl özürlü amcasını imparator yaptı Avusturya, Macaristan'ın özerkliğini tanımadığını belirtti ve bir iç savaş daha çıktı İsyancıların direnişinin kırılmasında güçlükler yaşanınca Rus Çarı I Nikolas'dan yardım istendi Rusya'nın Macaristan'ı işgal etmesi üstüne Macarlar ve Ruslar arasına düşmanlık başladı daha sonra Macaristan yöneticisi olan Avusturyalı Julius Freiherr von Haynau Macar ordusundaki 13 görevli kumandanın idamına karar verdi Lajos Kossuth sürgüne gönderildi

Devrimin sonrası (1849 1867)
1849 1867 yılları arasında yaşanan savaşın gerisinde bütün ülke dingin direnişe geçti Arşidük Albrecht von Habsburg Macaristan Krallığı'nın başına geçti ve Çek yetkililerin yardımıyla Almanlaştırma hareketleri her tarafta başladı

Kırmızılar ve Beyazlar (19181919)
1918 yılında I Dünya Savaşı'nda alınan yenilginin etkisiyle AvusturyaMacaristan birliği dağıldı 31 Ekim 1918'de Mihály Károly başbakan olarak Macaristan'ın başına geçti Yeni hükûmet savaşın peşinde ülkeyi, kasım ayında resmen bağımsız bir devlet bildiri etti 22 Kasım 1918 tarihinde Romanyalılar Macar Hükûmeti'ne Erdel'in yönetiminin kendilerine ait olduğunu söylediler 1 Aralık 1918'de düzenlenen Alba Iulia (Gyulafehérvár) toplantısında Erdel'in Romanya'ya bağlanması kararı alındı

Yeni Macar Hükûmeti 1919 Şubatı'na dek toplumsal hizmetlerin yetersizliği ve askerî başarısızlıklar sebebiyle insanlar desteğini büyük oranda yitirdi 21 Mart'ta askerî ittifak güçleri Macaristan'dan daha artı toprak isteyince Károlyi istifa etti Bunun üzerine Béla Kun başkanlığında Macaristan Komünist Partisi iktidara geldi ve Macar Sovyet Cumhuriyeti'ni duyuru etti

Kırmızılar adıyla tanınan Komünistler ülkedeki tek organize silahlı birlik olmaları sebebiyle ve (Rusya yardımıyla) Macaristan'ın geçmişte elinden çıkmış olan bütün toprakları geri alma sözü ile iş başına geçtiler Komünistler ayrıca denklik ve toplumsal adaletin iyileştirilmesi üstüne vaatte bulundular Ilk Olarak Kun'un ordusu bir fazla etkileyici başarı kazandı: Albay Aurél Stromfeld baştan sona Çekoslovak askerler işgal edilmiş bir takım topraklardan atıldı, bölgede geçici bir Slovak Sovyet Cumhuriyeti kurarark Romanya'ya bırakılmış olan Erdel'i olmak için üstüne gidilmesine karar verildi Toplumsal hizmetlerde komünist hükûmet endüstriyel ve ticari kuruluşları devletin tekeline aldı, konutlaşmayı, ulaşımı, bankacılığı, ilaç sanayiini ve ülkedeki her türlü kuruluşu kamulaştırdı

Tüm yapılanlara rağmen Komünist Hükûmet de epeyce kısa ömürlü oldu Birkaç başarılı darbenin gerisinde hükûmete Kırmızı Terör adı altında güya askerî ve sözde düzenli gruplardan aleyhinde ataklar gelmeye başladı Bu dönemde toplumu ayarttıkları gerekçesiyle tutuklanan 590 kişinin tümü yargılanmadan idam edildi Devlet tarafından toprak reformu yapılmıştı; yalnız devletin soylulardan aldığı toprakları düşük sınıftakiler aralarında etkin biçimde dağıtamamıştı Sovyet Rus Ordusu da hiçbir zaman Macar Hükûmeti'ne tardım edemedi Hiçbir savaşı kaybetmemelerine rağmen Macarlar aldıkları toprakları yavaşça müttefiklerin baskısı sebebiyle bırakmak zorunda kaldılar Romanyalı'ların ilerlemesi ve toplumun tepkileri sebebiyle Béla Kun ve adamları ülkeden kaçarak Avusturya'ya sığındılar 6 Ağustos günü Budapeşte işgal edildi Bunun üstüne bahşedilen sözleri tutmadıkları gerekçesiyle Macar toplumunda Sovyet Birliği'ne ve meclisin büyük bir bölümünü yaratıcı Yahudilere karşısında büyük bir hoşnutsuzluk duygusu belirmeye başladı

Macaristan'ın yeni savaş güçleri bundan böyle mufafazakâr devrim karşıtları; Beyazlaridi Erdelli bir asilzade olan István Bethlen ve AvusturyaMacaristan Donanması'nda eski bir komutan olan Miklós Horthy önderliğinde Viyana'da kurularak, Szeged'de ilan edildi Ülkenin batısında başlayarak, genele yayılan Beyaz Terör, polis teşkilatı dağıldığı için ülkede kendilerine aleyhinde koyabilecek herhangi bir baskı olmadığından çoğu komünist ve öteki sol görüşlüleri yargılamadan idam etti Ülkede Macaristan'ın içinde bulunduğu durumun gerekçesi oldukları bahanesiyle Yahudilere karşısında bir fazla atak yapıldı Ülkeden çekilmeye başlayan Romanya ordusu da çıkmadan ülkedeki heryeri yağmaladı ve yakıp yıktı Ortaya çıkan zarar öylesine büyüktü ama 1919 yılındaki Uzlaştırma Konferansı'nda Macaristan'dan Romanya'ya savaş tazminatı ödemesi istenmedi 16 Kasım günü Romanya Ordusu'nun izni ile Horthy'nin ordusu Budapeşte'ye girdi Yeni yönetim güvenliği sağladı, terörü durdurdu, bir önceki hükûmetin destekçileri hapse atıldı ve siyasi hareketler bastırıldı

19201944 kral naipliği dönemi
1920 Ocak ayında Macar bayan ve erkekler ilk olarak rahat usulde oy verdi Önceki oylamalar, oylamanın gizli olmamasından nedeniyle demokratik ölçülerde değerlendirilmiyordu Sağ kanat bu oylamadan birinci çıktı 1867 Uzlaşması'nı ortadan kaldırarak, monarşiyi her tarafta düzenledi

Macaristan 4 Haziran 1920 tarihinde Trianon Antlaşması'nı izmalayarak ülkenin parçalandığını kabul etti Antlaşmaya göre Macaristan topraklarının bir kısmı, komşu ülkeleri aralarında paylaştırıldı Takriben 10 milyon Macar ülke dışında kaldı Ülkenin etkili yapısında şansın dönmesi oldu Bu başkalaşım sonucunda Macaristan'ın etnik yapısı; %90'ı Macar, %6'sı Alman, geriye kalan kısmı ise Slovaklar, Hırvatlar, Romenler, Yahudi ve Çingene olarak değişti



Belirlenen yeni sınırlar, Macaristan'ı maden yatakları ve ticari yolların kazancından uzaklaştırdı Macaristan yeni sınırları ile orman havzasının %84'ünü, ekilebilir arazisinin %43'ünü ve demir madenlerinin %83'ünü kaybetti Macaristan 1 Dünya Savaşı öncesi savaş endüstrisinin manâlı merkezlerinden birisiydi Başken Budapeşte nüfusunun %51'i endüstride çalışmaktaydı Endüstriyel alanda çalışanların %82'si de ağır sayaniyde çalışmaktaydı

Haziran 1920 yılında Honthy meclise başbakan olarak atandı Kendisinin de içinde bulunduğu sağ kanat hükümeti, numerus clausus yasasını uygulayacağını, siyasetteki ve üniversitelerdeki yozlaşmaya çözüm bulacağını, kırsal alanın sorunlarıyla ilgileneceğini vaadetti Teleki's hükümeti, Avusturya kralı 1 Charles'in Mart, 1921'de yeniden tahta geçmesi ile devrildi 1 Charles, Hasburgta'oysa milliyetçi sağ kanadın tüm siyasi faaliyetlerini engelledi Bu durumu değerlendiren parlementer István Bethlen, Birlik Partisi adında yeni bir sağcı parti kuruldu

Horthy bunun üzerine Bethlen başbakanı olarak atandı 4 Charles 'in tahtını güvence altına alma çabaları yine sonuçsuz kaldı

Bethlen'in iktidarda durduğu vakit kararlı geçti(19211931) Yeni bir politik anlama ile seçmenlere yaklaştı, bürokratik konumlara kendi destekçilerini yerleştirdi, siyasi becerisini kırsal alanda hissettirdi Bethlen devlet mekanizması üzerinde radikal devrimler yaptı Yahudi ve sol kesim üzerindeki baskıları azalttı 1921 yılında Sosyal Demokratlar'a ve ticari birliğe yeni haklar sağladı Legal olarak çalışmalarını sağlayacak yasaları çıkarttı AntiMacar ve siyasi suçlulara bağışlama sağladı Bethlen 1921'de Macaristan'ın Milletler Birliği'ne girmesini sağladı1927 yılında İtalya ile yeni bir arkadaşlık antlaşması imzaladı Trianon Antlaşması ülke gündemine geldi Bethlen bu antlaşmanın etkilerini; ticari, sosyal, kültürel, siyasi ve idareli alanda yükselirken basamak olarak kullandı

Büyük Buhran dönemi hayat standardında olduğu gibi, sağ kanadın politik kariyerinde de büyük düşüşe neden oldu 1932 yılında Horthy'nin yerine, Almanya ile sıcak ilişkiler olan Gyula Gömbös atandı Gömbös fazla milliyetçi kanattaydı ve Maygarizasyon politikasını güden bir politika izlemekteydi Gömbös ekonomik krizden kurtulmak için Almanya ile yeni bir ticari uzlaşma imzaladı Bunun sonucu olarakta Macar pazarı ve madenleri Almanya kontrolüne geçmiş oldu

Adolf Hitler'in Macarlara Trianon Antlaşması ile kaybettikleri toprakları geri verme sözü ile Macarlar Nazi'lere Yahudi Politikası'nd muavin olmaya başladılar 1935 yılında, Macaristan'ın faşist partisi olan Çapraz Ok partisi Ferenc Szálasi göre kuruldu Gömbös'ün danışmanı Kálmán Darányi Birinci Yahudi Yasası'nın çıkmamasını sağlayarak Nazileri ve antisemist Macarları hoşnut etti Macar meclisi bu hastalık verici gelişmeler üstüne Béla Imrédy'i Darányi'nin istifası üstüne başbakan olarak atadı(1938) *