Makineleri Doğru Çalıştıran Encoder Nedir, Ne İşe Yarar?

Evde kullanmakta olduğunuz kolay bir aygıtı açtığınız vakit bile karşınıza çıkan karmaşık yapı, mühendisliğin ne kadar kıymetli olduğunu anlamanızı sağlar. Mühendisler tarafından geliştirilen makineler, muhakkak bir fonksiyonu yerine getirme emeli taşırlar. Makinenin kelam konusu fonksiyonu gerçek yapıp yapmadığını gösteren aygıt ise encoder olarak isimlendirilir. Kullandığımız neredeyse tüm makinelerde bir encoder bulunmaktadır.

Encoder için bir denetleyici demek mümkün. Zira bu aygıtın tek misyonu, kelam konusu makinenin işini gerçek yapıp yapmadığını denetleyerek ve makine hareketlerini elektrik sinyaline dönüştürerek bilgi vermektir. Güzel bir denetleyici demek, makinenin işini en âlâ biçimde yapması demektir. Gelin encoder nedir, ne işe fayda yakından bakalım ve bu aygıtın nasıl çalıştığını cinsleri üzerinden görelim.

Encoder nedir?

Encoder, pek çok farklı makinenin içinde bulunan ve nesne denetim sistemlerinin temelini oluşturan bir aygıttır. Encoder, makine hareketlerini elektrik sinyaline dönüştürerek objelerin hangi pozisyonda olduğunu ya da hakikat pozisyonda olup olmadığını algılayarak makinenin işini en gerçek biçimde yapmasını sağlar.


Encoder ne işe fayda?

Encoder, bir algılama ve denetleme aygıtıdır. Bir örnek üzerinden gidelim. Asansöre bindiğiniz vakit encoder, kabinin hangi katta olduğunu ve hangi kata gideceğini algılar. Yanlışsız katta olup olmadığını anlayarak kapıların açılmasına müsaade verir. Yani makinenin fonksiyonu neyse ve hangi objeleri kullanıyorsa encoder, bu objelerin konumlandırılmasını denetim etmektedir.

Kullanıldığı makineye nazaran algılama ve denetleme fonksiyonu değişiklik gösterse bile bir encoder her vakit kelam konusu nesnenin pozisyonunu, suratını ve istikametini algılayarak doğru hareket edip etmediğini denetler. Yani bir encoder olmasa makinenin geri kalanı bazen fonksiyonsuz olabilir zira makinenin hakikat çalışıp çalışmadığı lakin bu formda denetlenebilir.


Encoder tipleri:

• Lineer encoder
• Rotary encoder
• Angle encoder
• Mutlak ve artımlı encoder

Lineer encoder

Lineer encoder, doğrusal obje hareketlerini algılar. Bir yol ya da çizgi üzerinden hareket eden obje hareketleri lineer encoder tarafından denetlenir. Bilhassa uzunluğun ve kesme hareketlerinin kelam konusu olduğu makinelerde kullanılır.

Rotary encoder

Rotary encoder, dairesel obje hareketlerini algılar. Farklı araç ve makinelerde kullanılan motorların obje hareketleri rotary encoder tarafından denetlenir.

Angle encoder

Rotary encoder ile misal bir algılama prensibine sahip olan angle encoder da dönme hareketlerini izleyerek geri bildirim sağlar. Rotary encodera nazaran çok daha hassas ve ayrıntılı geri dönüşler sağladığı için buna uygun makinelerde kullanılır.

Mutlak ve artımlı encoder

Mutlak ve artımlı encoder, hem doğrusal hem de dairesel obje hareketlerini algılar. Lakin ortalarında kesin bir fark var. Mutlak encoder, nesnenin gerçek pozisyonda olup olmadığını denetlerken artımlı encoder, objenin hareketlerini anlık olarak takip eder. Yani mutlak, objenin gerçek yerde olup olmadığını söyler; artımlı ise objenin nerede olduğunu söyler.


Encoder algılama teknolojilerine nazaran çeşitleri:

• Optik encoder
• Manyetik encoder
• Kapasitif encoder

Optik encoder

Optik encoder, en yaygın kullanılan ve en hakikat sonuçları veren encoder tipidir. Işık, opak çizgi ve yarı saydam diskten oluşur. Diskten geçen ışık, karşı taraftaki fotosensöre ulaşır. Algılanan ışığın varlığına nazaran elektrik sinyali üretilir.

Manyetik encoder

Manyetik encoder, ismi üzerinden manyetik tesirler üzerinden algılama yapar. Manyetik kutuplu bir diskten ve bir sensörden oluşur. Disk döndükçe yanındaki sensör manyetik alana nazaran obje hareketlerini denetler.

Kapasitif encoder

Kapasitif encoder, en yeni algılama teknolojilerinden bir adedidir. Yüksek frekanslı referans sinyali algılaması prensibi ile çalışır. Üretilen frekansın geri dönüşünü elektrik sinyaline dönüştürerek denetleme yapar.


Encoder kullanım örnekleri:

• Kesme makinelerinde denetim aygıtına ne kadar gereç geçtiğini söyleyerek kesme sürecini başlatır.
• Gözlemevinde ayna pozisyonlarını söyler.
• Demiryolu vagonu kaldırma krikolarında hassas hareket geri bildirimi sağlar.
• Etiketleme makinelerinde şişe hareketlerini algılayarak etiket basma sürecini başlatır.
• Yazıcılarda kağıt pozisyonunu bildirir.
• Şişe ve kavanoz dolum makinelerinde şişe ve kavanozların pozisyon bilgisini paylaşır.
• Asansörde hakikat kata ulaşılıp ulaşılmadığını söyler.
• Otonom montaj çizgilerinde hareket geri bildirimini sağlar.

Bu tıp örnekleri çoğaltmak mümkün zira nerede bir hareket varsa ve bu hareket makine tarafından kendi kendine yapılıyorsa orada bir encoder vardır. Encoder algılama ve denetlemesi sayesinde makinenin tüm objeleri hakikat hareketleri yapacak ve başka objeler de onlara uyacaktır.

Makine hareketlerini elektrik sinyaline dönüştürerek aygıt işleyişini denetleyen encoder nedir, ne işe fayda, tipleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Ufacık bir aygıtın, kocaman bir makinenin tüm işleyişini denetliyor olması nitekim takdire şayan.