Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Mani çeşitlerine misal
Mani çeşitleri ve mani örnekleri
Kaç değişiklik mani vardır
Manileri yapı bakımından incelerken,1mısralarındaki hece sayısının yetkisiz olması;dize sayısının öbür olması ve kafiyelerin cinaslı olmasına kadar değişik adlar aldığını görürüzBu yüzden manileri:
aDüz veya Tam Mani
bYedekli ya da Bundan Böyle Mani
cCinaslı ya da Kesilmiş Mani
dOrtak Mani(Ifade)
eKatar Mani ’ler almak üzere ayırabiliriz
aDüz veya Bütün Mani
Bu mani kafiyesine tarafından aaba,hece sayısını tüm mısralarda 7 ve 3 4 veya 43 duraklı,dört mısradan meydana gelen kafiyeli,cinassız olan manilerdirBu maninin (abab) söylenişleri basit olduğu için değersiz sayılırCinaslı olanları azdırBu düz manide çoğu süre birincil iki dize konu ve nükteyle dikkatsiz ve yükleme laflardırBu kusur kabul edilen bir özürdürManideki 3 dize,nüktenin sürprizini,dördüncü mısraın kafiyesiyle birleşerek bir bütünlük sağlarEsasında,düz maninin güzelliği dört mısrada benzer düşünceyi oluşturması bakımından daha uygun düşer ve tercih edilirBöylece manicinin ustalığı ya da acemiliği bu tamlık ile ölçülürBu türün örnekleri oldukça fazladır:
A benim bahtiyarim Bahçelerde baz olur
Gönülde tahtı yarim Gül açılır yaz olur
Yüzünde göz izi var Ben sana gülüm demem
Sana kim bahtı yarim Gülün ömrü az olur
(baz:doğan)
bYedekli ya da Bundan Böyle Mani:
Dört mısralık Düz mani sonuna,aynı kafiyede anlamı tamamlıyan başka mısralar eklenerek (eserde 6 mısralık) yapılan manilere Yedekli ya da Bundan Böyle mani denirBunları dörtten fazla olan,Kesilmiş veya Cinaslı manilerle karıştırmamalıdırBu tür manilere bilhassa cinaslı kafiye olmadığı için I Mısraları da anlamlıdır
Örnekler:
Bülbülün yuvasına Derdim var beller gibi
Gül girer rü ’yasına Söylemem eller gibi
Bülbül güle aşıktır Kalbimin hüsnü var
Mecnun da Leyla ’sına Harap iller gibi
Mecnun Leyla der iken Gözlerimden yaş akar
Erişti Mevla ’sına Öfkeli seller gibi
cCinaslı veya Indirimli Mani:
1mısraın hece sayısı yediden eksik olan (3,4,5,6 heceli) manilerdirMısra sayısı minimum dörtten başlayıp 6,714 arası olabilirMısraları cinaslı kafiyelerle kurulur ve bu kafiyeler bütün,yarım olabilir
Cinaslı manilerde,1 mısra cinaslı ayağı yaratıcı kelimedirBu kelime veya kelime gurubu manalı olsa ya da olmasa,düşünceye bir antre ve kafiyeye açılış teşkil ettiğinden maninin yapısında ve anlamında bir değişikliğe yol açmaz
Bu mani çeşidinde mana birimi beyittirYani her beyitin anlamca,öteki beyitlerle bir ilgisi yokturAradan bir beyit çıkarılmasıyla maninin yapısında ve anlamında bir bozukluk meydana gelmez
Fuad Köprülü,bu nesil cinaslı manilere ‘ ’Tuyug ’ ’ adını verir
Keza bu Kesilmiş Maniler içinde,1 mısraı yedi heceli olanlarda vardır ki,bunlara ‘ ’Doldurmalı Kesik Mani veya Ayaklı Mani ’ ’de denir ve 4 veya 5 dize olabilir
Cinaslı Mani Örnekleri:
Budala Senet bana
Bülbül konar bu dala Bahçe sana tahvil bana
Ne kadar aklım olsa Değme zincir kar itmez
Yine derler budala Zülfün teli senet bana
Kara tavuk bensiz Yüz güzel
Güzel ölemem sensiz Elli hoş yüz hoş
Koynuna yılan girsin Nice sevmem o yari
Nice yatarsın bensiz Gerdan beyaz yüz güzel
Sürüne Her gün ah
Koyun kuzu sürü ne Her gün aman her gün ah
Çünkü çoban değilsin Sana gönül vereli
Arkandaki sürü ne Etmedeyim her gün ah
Ben bir körpe kuzuyum Her günah bizde imiş
Al kat beni sürüne Ben sanırdım bir günah
Beni böyle yandıran Kesinlikle seni tutar
Yüz üzerine sürüne Eyler isem bir gün ah
dOrtak Mani(Sözcük Grubu):
Bu cins maniler müşterek iki kişinin söyledikleri manilerdirBu manilerde maniyi kimin söylediği ve cevaplıyanın kim olduğu belirtilir
AğaAdilem sen naçarsın AdileAğam derim naçarım
La ’l ü gevher saçarsın İnci mercan saçarım
Ben Ölüm Meleği olunca Sen Ölüm Meleği olunca
Kuzum nere kaçarsın Ben cennete kaçarım
Tekrar bazı saz ve tekke şairlerinin söylediği mahlaslı maniler vardır ki,bunlarda şair,maninin Imısraında mahlasını söylerMesela Hatayi ’nin (14861524) şu manisi örnektir:
Hatayim hal çağında
Hak gönül alçağında
Bin Kabe ’den yegrektir
Bir gönül al çağında
eKatar Mani:
Bir konu bütünlüğü içinde birbiri ardı sıra gelen manilere Katar Mani denir
Bu mani çeşitlerinden diğer,Ortak Katar Manileri,Düğün Manileri,Saya Manileri,Şehir Manileri,Ramazan Manileri,Çağatay Manileri,Gagavuz Manileri,Müstezat Gagavuz Manileri ve Kerkük Manileri olmak üzere çeşitleri vardır *
Mani çeşitleri ve mani örnekleri
Kaç değişiklik mani vardır
Manileri yapı bakımından incelerken,1mısralarındaki hece sayısının yetkisiz olması;dize sayısının öbür olması ve kafiyelerin cinaslı olmasına kadar değişik adlar aldığını görürüzBu yüzden manileri:
aDüz veya Tam Mani
bYedekli ya da Bundan Böyle Mani
cCinaslı ya da Kesilmiş Mani
dOrtak Mani(Ifade)
eKatar Mani ’ler almak üzere ayırabiliriz
aDüz veya Bütün Mani
Bu mani kafiyesine tarafından aaba,hece sayısını tüm mısralarda 7 ve 3 4 veya 43 duraklı,dört mısradan meydana gelen kafiyeli,cinassız olan manilerdirBu maninin (abab) söylenişleri basit olduğu için değersiz sayılırCinaslı olanları azdırBu düz manide çoğu süre birincil iki dize konu ve nükteyle dikkatsiz ve yükleme laflardırBu kusur kabul edilen bir özürdürManideki 3 dize,nüktenin sürprizini,dördüncü mısraın kafiyesiyle birleşerek bir bütünlük sağlarEsasında,düz maninin güzelliği dört mısrada benzer düşünceyi oluşturması bakımından daha uygun düşer ve tercih edilirBöylece manicinin ustalığı ya da acemiliği bu tamlık ile ölçülürBu türün örnekleri oldukça fazladır:
A benim bahtiyarim Bahçelerde baz olur
Gönülde tahtı yarim Gül açılır yaz olur
Yüzünde göz izi var Ben sana gülüm demem
Sana kim bahtı yarim Gülün ömrü az olur
(baz:doğan)
bYedekli ya da Bundan Böyle Mani:
Dört mısralık Düz mani sonuna,aynı kafiyede anlamı tamamlıyan başka mısralar eklenerek (eserde 6 mısralık) yapılan manilere Yedekli ya da Bundan Böyle mani denirBunları dörtten fazla olan,Kesilmiş veya Cinaslı manilerle karıştırmamalıdırBu tür manilere bilhassa cinaslı kafiye olmadığı için I Mısraları da anlamlıdır
Örnekler:
Bülbülün yuvasına Derdim var beller gibi
Gül girer rü ’yasına Söylemem eller gibi
Bülbül güle aşıktır Kalbimin hüsnü var
Mecnun da Leyla ’sına Harap iller gibi
Mecnun Leyla der iken Gözlerimden yaş akar
Erişti Mevla ’sına Öfkeli seller gibi
cCinaslı veya Indirimli Mani:
1mısraın hece sayısı yediden eksik olan (3,4,5,6 heceli) manilerdirMısra sayısı minimum dörtten başlayıp 6,714 arası olabilirMısraları cinaslı kafiyelerle kurulur ve bu kafiyeler bütün,yarım olabilir
Cinaslı manilerde,1 mısra cinaslı ayağı yaratıcı kelimedirBu kelime veya kelime gurubu manalı olsa ya da olmasa,düşünceye bir antre ve kafiyeye açılış teşkil ettiğinden maninin yapısında ve anlamında bir değişikliğe yol açmaz
Bu mani çeşidinde mana birimi beyittirYani her beyitin anlamca,öteki beyitlerle bir ilgisi yokturAradan bir beyit çıkarılmasıyla maninin yapısında ve anlamında bir bozukluk meydana gelmez
Fuad Köprülü,bu nesil cinaslı manilere ‘ ’Tuyug ’ ’ adını verir
Keza bu Kesilmiş Maniler içinde,1 mısraı yedi heceli olanlarda vardır ki,bunlara ‘ ’Doldurmalı Kesik Mani veya Ayaklı Mani ’ ’de denir ve 4 veya 5 dize olabilir
Cinaslı Mani Örnekleri:
Budala Senet bana
Bülbül konar bu dala Bahçe sana tahvil bana
Ne kadar aklım olsa Değme zincir kar itmez
Yine derler budala Zülfün teli senet bana
Kara tavuk bensiz Yüz güzel
Güzel ölemem sensiz Elli hoş yüz hoş
Koynuna yılan girsin Nice sevmem o yari
Nice yatarsın bensiz Gerdan beyaz yüz güzel
Sürüne Her gün ah
Koyun kuzu sürü ne Her gün aman her gün ah
Çünkü çoban değilsin Sana gönül vereli
Arkandaki sürü ne Etmedeyim her gün ah
Ben bir körpe kuzuyum Her günah bizde imiş
Al kat beni sürüne Ben sanırdım bir günah
Beni böyle yandıran Kesinlikle seni tutar
Yüz üzerine sürüne Eyler isem bir gün ah
dOrtak Mani(Sözcük Grubu):
Bu cins maniler müşterek iki kişinin söyledikleri manilerdirBu manilerde maniyi kimin söylediği ve cevaplıyanın kim olduğu belirtilir
AğaAdilem sen naçarsın AdileAğam derim naçarım
La ’l ü gevher saçarsın İnci mercan saçarım
Ben Ölüm Meleği olunca Sen Ölüm Meleği olunca
Kuzum nere kaçarsın Ben cennete kaçarım
Tekrar bazı saz ve tekke şairlerinin söylediği mahlaslı maniler vardır ki,bunlarda şair,maninin Imısraında mahlasını söylerMesela Hatayi ’nin (14861524) şu manisi örnektir:
Hatayim hal çağında
Hak gönül alçağında
Bin Kabe ’den yegrektir
Bir gönül al çağında
eKatar Mani:
Bir konu bütünlüğü içinde birbiri ardı sıra gelen manilere Katar Mani denir
Bu mani çeşitlerinden diğer,Ortak Katar Manileri,Düğün Manileri,Saya Manileri,Şehir Manileri,Ramazan Manileri,Çağatay Manileri,Gagavuz Manileri,Müstezat Gagavuz Manileri ve Kerkük Manileri olmak üzere çeşitleri vardır *
