Mani Nedir özellikleri ve örnekler

Mâni, başta aşk olmak üzere hemencecik her konuda yazılabilen bir insanlar edebiyatı nazım türüdür Çoğunlukla 7 heceli dört dizelik bir bendden meydana kazanç Lakin dizeleri 4581014 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır Birinci, ikinci dördüncü dizeler birbirleriyle uyaklı, üçüncü dize serbesttir Yani kafiye dizilişi aaxadır Aaaxa düzeninde maniler de var Birincil iki dize hazırlık dizeleridir Son iki dize ile manâ bağlantısı yoktur Başlıca anlatılmak istenen son iki dizede verilir Maniler fazla çeşitlidir En çok kullanılanlar düz ya da bütün mani, kesilmiş mani, cinaslı mani, yedekli mani, bundan böyle manidir


Mani Özellikleri:

1 Sözlü edebiyat ürünlerindendir
2 Genellikle bir dörtlükten oluşur Lakin mısra sayıları 5,6,7,8 hatta 14 olan maniler de vardır
3 Kafiye düzeni aaxa şeklindedir
4 Anonim halk müziği edebiyatının en yaygın şeklidir Bilhassa yüzük oyunları ve mangal sohbetlerinde söylenirler
5 Maninin birinci ve ikinci mısraları konuya antre için hazırlık mısralarıdır Ana söylenilmek istenen 3 ve 4 mısralarda söylenir 1 ve 2 mısralar iyice de konu dışı değildir
6 Üçüncü mısraın serbest oluşu söyleme kolaylığı sağlar
7 Amaç bakımından bir tamlık belirten maninin esas karakteri kendi kendine yetmesidir
8 Manilerde konu sınırı yoktur Genelde aşk, toplum olayları, ölüm, iyilikler, hasret, evlat sevgisi vb konuları işlenir

Divan Edebiyatındaki tuyuğun karşılığıdır

Maniler şekillerine göre 4e ayrılırlar

1 Düz (tam) mani:
7li hece ölçüsüylesöylenir
Dört mısradan oluşur
aaxa şeklinde kafiyelenir
Maninin en yaygın şeklidir
Bu stil manilere bütün mani de denir

Şu dağlar olmasaydı Kaşların ok dedikçe
Çiçeği solmasaydı Kirpiğin fazla dedikçe
Vefat Allahın emri Öyle mi gönlün büyüdü
Ayrılık olmasaydı Sen gibi yok dedikçe

2 Indirilmiş (cinaslı) mani:
Ilk dizesi cinaslı bir sözden oluşur
Bu ilk dize hece sayısı bakımından diğerlerinden eksiktir
Indirimli manilere, cinaslı mani, hoyrat da denir

Güle naz Boğaza
Bülbül eyler güle naz Derdim çıktı boğaza
Girdim bir dost bağına Moskof gözün oyarım
Gözü Yaşlı fazla gülen az Alt bakarsan boğaza
Bağ bana
Bahçe bana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli tahvil bana

3 Yedekli (bundan böyle) mani:
Düz maninin sonuna anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için iki dize daha eklemek suretiyle elde edilen manidir
Bu tarz manilere artık mani de denir

Ağlarım çağlar gibi Derdim var beller gibi
Derdim var dağlar gibi Söylemem eller gibi
Ciğerden yaralıyım Kalbimin hüznü var
Gülerim sağlar gibi Mahvolmuş eller gibi
Her gelen bir gül ister Gözlerimden yaş akar
Sahipsiz bağlar gibi Bulanmış seller gibi

4 Ayaklı Mani:
Indirilmiş manilerin birinci dizesinin doldurularak söylenen şeklidir Bunlara doldurmalı kesilmiş mani de denir

Ah o beni o beni
Kakül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni *