Mantıksal Pozitivizm

Mantıksal pozitivizm nedir?
Mantıklı Pozitivizm temsilcileri kimlerdir?

Mantıksal pozitivizmin temsilcileri Rudolf Carnap, Moritz Schlick ve Otto Neurath olan bu çevre, yeni pozitivistler ya da mantıkçı empiristler olarak da adlandırılırBu çevrenin oluşumunda önemli etkisi olan isim Ernst Mach'tır, fakat Mach'ın Viyana'da açıklanmış dönemlerde mantık, fizik ve felsefe profesörlüğü yaptığı bilinmektedirMantıklı pozitivizmin çok ayrı konumlardaki ve disiplinlerdeki filozofları bir araya getiren bir zemin olduğunu söyleyebilirizSözkonusu akımın içinde farzedilenya da sayılmış olan esas filozoflar şöyledir; Ernest Nagel, Hans Hahn, Kurt Gödel, Felix Kaufmann, Philiph Frank, Bertrand Russell, Whitehead, AJAyer, Wittgenstein

Felsefi konum

Mantıklı pozitivizm, 19 yüzyıl sonlarında belirginleşen pozitivizmin tekrar değerlendirilerek devam ettirilmesidirSonradan etkisi kaybolmakla birlikte 20 yüzyıl felsefesinde çok etkin olmuş, bilim ve felsefe eksenli tartışmalarda belirleyici bir koum elde etmiştirPozitivizm, bilindiği gibi deneyci (ampirist) data anlayışını temel bölge, deney ve gözleme dayalı olgulardan hareketle bilginin kaynağını ve geçerliliğini kabul eden bir yaklaşım biçimidirBilginin kaynağı duyu verileri olmakla kalmaz, bununla birlikte bu duyu verilerinden kalkarak tümevarımsal bir yöntemle ulaşılan genellemelerle de yasa'lar oluşurVe bu yasalar pozitivist düşüncede, belirli bir olay ve olgunun açıklanabilmesi için gerekli olan yasalardır Veri dışdünya kaynaklıdır ve bu anlamda dışgerçekliğe tabidir; buna tarafından data ile hakikat arasında bir tekabüliyet ilişkisi vardırMantıksal pozitivizme gelindiğinde dil ve mantık alanlarının öne çıktığı görülürMantıklı pozitivizm bu anlamda pozitivizmin bilimbilimsellik gösterişli felsefi statüsünü devam ettirir; felsefenin deney dışı kalan niteliğini yadsıyarak, metafizik ilan ederek kendilerine göre felsefeyi doğru bir esas oturtma iddiasındadırlarBilim ve felsefe ikiye bambaşka bölüm olarak ele alınır ve felsefenin görevi dil olarak belirlenirBuna tarafından felsefe dil çözümlemeleriyle sınırlı kalmalı, onlara dayanarak olguları dile getirdiğimiz önermeler üstüne ve bu önermelerin dilsel bağlamları üzerine açıklama yapmakla görevlidirBu görüş bilhassa Wittgenstein mantıklı pozitivist sayıldığı yaklaşımda bariz olarak görülürMantıksal pozitivizm, bunlardan hareketle, ikili bir görevi yerine getirmeyi üstlenir; birincisi, dünyanın bilimsel kavranışında metafizik ögelerin ve teolojik unsurların kuramsal olarak arındırılması ve ikincisi felsefeye bilimsel bir nitelik kazandırılması

Felsefi tezleri

Mantıklı pozitivizmin temel fesefi sorununu veya konumunu amaç ve anlamsızlık meselesi bağlamında ileri sürmek mümkündürBuna tarafından anlamlı önermeler dogrulanabilirlikleriyle belirlenen önermelerdirDoğrulama denilen kavram bu filozoflar için esas önemdedir, çünkü bir dilsel ifadenin doğru olup olmadığı ve buna emrindeki olarak manalı olup olmadığının belirlenmesi bu doğrulama işlemiyle belirlenmektedirBir anlamda bu hafıza akımının öncüsü farzedilen Schlick, bir önermenin anlamının onun dogrulama yöntemi olduğunu belirtirDoğrulamada öncelikli olan ise duyusal veriler, yani deney ve gözlemle elde edilen verilerdirBöylece mantıkçı pozitivistlere göre, doğrulanabilir olmayan her her şey anlamsızdır, yani metafiziktirAnlamsız önermeler iki türlüdür; birinciler cümle yapısı itibariyle sürükleyici olmalarına karşın yararsız olanlardır (mutlak, hiçlik, kayıtsız şartsız olan, fiilen olan gibi kullanıldığı cümlelerin yapısı doğru fakat anlamca doğrulanabilir olmayan önermeler)İkinci türdekiler ise tümce kuruluşları itibariyle yararsız olanlardır (kuşlar sebzedir gibi tümceler)Metafizik olarak belirli ve yadsınan önermeler ana olarak birinci nesil önermelerdirBunlar güyasorunlardır, çünkü anlamsızdırlar, deney ve gözlem alanının açık havada kalırlarMantıksal pozitivizm, sentetik önermeleri ve mantıklı önermeleri kabul eder, oysa felsefenin görevini metafizik önermeleri cözümlemek olarak belirtirFelsefeden metafizik arındırmalı ve dünyanın bilimsel kavranışı ortaya konulmalıdırMantıksal pozitivizmin felsefi tezleri bu iki temel yaklaşım üzerinden geliştirilmektedir Dünyanın bilimsel kavranışı yaklaşımınında ikili niteliği vardır; yukarda söylenenlere alt olarak bunlar, ilkin bilginin temelinde gözlem ve deneye dayalı olguların bulunması ve ikinci olarak da belli bir mantıklı inceleme ile meydana gelmesidirBilimsel faaliyet, bu noktada, denek verileri mantıksal analiz aracılığıyla analiz etmek ve ortaya koymaktır

Eleştiriler

Mantıksal pozitivizm, ilk önce data konusunda empirik felsefenin aldığı eleştirileri alırDeney ve gözlemlerin varsayımdışı, her nesil kavramın başlangıç noktası olarak alınması, bazı deneydışı teorik kavramların ele alınmasıyla empirizmin bir dogması olarak eleştirilmiştir ve bu mantıklı pozitivizmi veya empirizmi de içine alırLenin, Ampriokritisizm olarak adlandırarak Mach'a ve onun geliştirdiği duyumculuk anlayışına itiraz eder; diyalektik materyalizm anlayışını doğrulama çabası içinde ortaya konulan bu itiraz, genel çercevesi bakımından ihtilaflı argümalarla yürütülmüş olsa da Lenin'in bu geleneğin ilk eleştiricilerinden biri saymak gerekirÖte yandan bilim felsefecisi Karl Popper, bir zamanlar mantıklı pozitivizmin içindeki isimlerden biri olarak anılmış olmakla birlikte, ve ayrıca halen geliştirdiği bilim görüşünün pozitivist düşünceyle ilişkisi tartışılır olmakla birlikte, temel ilkeyi, yani bilginin temelindeki doğrulanabilirlik ilkesinin dışarıya diğer bir yol ortaya koymuş, buna karşı yanlışlanabilirlik ilkesini formüle etmiştir Yeniden bilim felsefesi içinde Thomas Kuhn bilimsel etkinliğin tarihselliğini ve hipotezyüklü niteliğini ortaya koyarak saf deney ve gözlem eksenli bilim anlayışının kırılmasında manâlı bir bölge oluşturmuşturPaul Feyerabend ise gözlem ve deneyin sanıldığı değin saf olamadıklarını ayrıca kuramsal ayrıca tarihsel örnekleriyle ortaya koymuş, yanlışlanabilirlik ilkesine rağmen pozitivist veri anlayışı içinde duran hocası Popper'i eleştirmiştirFeyarebend, bilimsel bulgu denilen şeylerin kendi başına herhangi bilgiye imtiyazlı bir kuramsal statü kazandırmadığını, bilimsel yöntemin tek ve biricik yöntem olarak kutsanmasının olanaksız olduğunu öne sürmüştürWillard Van Orman Quine'ın empirizme yönelttiği çözümlemeli önermeler ile sentetik önermlerin ayrımı konusundaki tenkit de ayrıca mantıklı pozitivistler için geçerlidirYapısalcılık ve Postyapısalcılık felsefeleri ise empirizmi, pozitivizmi ve dolayısıyla mantıksal pozitivizmi bir bütünüyle kabul edilemez yaklaşımlar olarak eleştirmişlerdir *