Marka ceşitleri

Marka ceşitleri

Markalar ceşitli yonlerden ayrıma tabi tutulurlar Markalar, fabrika markaları, ticaret markaları ve hizmet markaları olarak gruplandırılabilecekleri gibi ferdi, muşterek ve birlik markaları olarak da bir gruplamaya tabi tutulabilir



556 sayılı KHKye gore tescil edilecek marka ceşitleri şunlardır:



a) Ortak Marka: Uretim veya hizmet işletmelerinden oluşan, bir grubun mal veya hizmetlerinin diğer hizmetlerinin mal veya hizmetlerinden ayırmaya yarayan işaretlerdir



b) Garanti Markası: Marka sahibinin kontrolu altında bircok işletme tarafından o işletmelerin ortak ozelliklerini, uretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir



c) Ticari Marka: Bir işletmenin imalatını ve ticaretini yaptığı malları başka işletmelerin mallarından ayırt etmeye yarayan işarettir



d) Hizmet Markası: Bir işletmenin hizmetlerini, diğer işletmelerin hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir



Bunlar yanında marka kavramının daha iyi anlaşılabilmesi icin şu şekilde bir ayrım yapılabilir



I Bicime Gore

a Kelime Markaları: Philips, Gervars, BP, IBM vb gibi

b Tasarım Markaları: Adidasın yoncasında olduğu gibi grafik olarak temsil edilen kelime markalarıdır

c Uc Boyutlu Markalar: Mercedesin yıldızı gibi

d Bicim Markaları: Coca Cola şişesinin şekli gibi



II Fonksiyonlarına Gore:

a Urun Markaları

b Hizmet Markaları



III Marka Sahiplerine Gore:

a Garanti Markaları

b Munferit Markalar

c Ortak Markalar



13 İyi Bir Markanın Ozellikleri



Basit, kısa, kulağa hoş gelen ve hatırlanması kolay olandır

Her dilde telafuzu kolaydır

Ambalajlamaya ve etiketlenmeye uygundur

Reklam araclarıyla kolayca kullanılır

Dikkat cekicidir Marka kalitesini ima eder



14 Markanın Tarihcesi



Marka hakkının tarihi gelişmesi, diğer entelektuel mulkiyet turlerinden daha geriye gitmektedir Arkeologların bulduğu MO 5000 yıllarına taş devrine ait topraktan yapılmış eşyaların uzerine işaretler (markalar) yapıldığı gorulmuştur Bu ilkel markalar, uretenini değil de, daha cok eşyanın sahibini belirlemekte ve bir tur orijin fonksiyonunu ifade etmekte idi



141 Eski Mısır ve Mezopotamyada



Eski Mısırda kral mezarlarından cıkarılan, MO 3200 yıllarına ait pişirilmiş camur topraktan yapılmış gereclerin uzerinde bulunan markalar, bu urunlerin uretim kaynağını belirlemekteydi Amac, kusurlu urunleri uretip pazarlayanları tespit edip cezalandırmaktı Bu durumda, o zamanlarda, ticaret alanına dahil hizmetlerin coğunluğu koleler eliyle yapılmakta olduğundan, sonucta cezalandırılan sahibi calıştırılan değil de coğunlukla talihsiz kolelerden biri olmaktaydı Yine MO 3000 yıllarında, Mezopotamyada, Sumer kentlerini de, urunlerin imal edeni ile satımını yapanlarını gosteren, silindir şeklinde bir tur marka fonksiyonu ifade eden, muhurler kullanılmaktaydı



142 Eski Yunan ve Romada



Eski Yunanda Girit Knososta, MO 3500 yıllarına kadar uzanan tersine bicimlendirilmiş taştan yapılmış muhur şeklinde markalar bulunmuştur Bu muhur markalar, comlekten yapılan eşyaya uygulanmaktaydı



Yine Eski Yunanda, aynı şekilde Korint kendi yakınlarında, MO 2000 yıllarında yapılmış yapımcının markasını taşıyan markaların uygulandığı ev gerecleri toprak altından cıkarılmıştır



Ancak, Roma uygarlığı, MO 500 ve MS 500 arası doneminde gunluk hayatın her safhasında ve her alanında markaları bolca kullanan bir ekonominin varlığını gosteren belgeleri bize ulaştırmıştır Latin literaturunde, peynir, şarap, lamba, ilac ve cam kaplara uygulanan markalardan cokca soz edilmektedir Coğunluğu comlekten yapılmış, ev gereclerinde ve sair emtiada uygulanmış 6000 farklı turde marka tespit olunmuştur Bu markalar genelde, resim, hayvan, arı, arslan ve kalp şekillerinde oluşturulmuş bulunmaktaydı Bu markalar gunumuz markalarına şaşılacak derecede benzemekteydi

Orneğin, gaz lambalarının yapımcısı, Markus Rutilus Lupus, urunlerinde ticaret markası olarak, kurt başı dizaynını uygulamakta ve kullanmaktaydı Yapımcı Markus Rutilus Lupusun soyadı olan “Lupus Latin dilinde kurt anlamına gelmekteydi



143 Orta Cağda



MO 5 Asırla, Roma İmparatorluğunun cokuş tarihi olan, 2 asır arasındaki devirde ticaret markalarına ait yeterli bilgilere rastlanmamaktadır Ancak, bundan sonra, Avrupa da bir cok turde urun ve eşya uzerine, ticaret markalarının yaygın olarak kullanılmış olduğu gorulmektedir Esnaf ve sanatkar kuruluşlarının kontrolu altında marka bu kuruluşlarca, alıcı topluma garanti edilen, kalite standardını sağlamak suretiyle garanti fonksiyonu ve ayrıca ureticisini belirtmekte olduğundan dolayı da orijin fonksiyonu ifa etmekteydi



144 Fransada ve İngilterede



Fransada da Avrupa kıtasında da marka hukuku gelişmelerine paralel gelişmeler gozlenmiş, meslek denetiminde, uretici ve pazarlamacılarla, “tacir markaları kullanılmıştır Bu markalar urunu ureteni değil de, satıcının guvenilirliğini gostermekteydi 1824te mamul eşya uzerine konan adlar, 1857de Fabrika ve Ticaret Markaları Kanunları kabul edilmiştir



İngiltere de, markalarla ilgili en eski yasal duzenleme, II Henry zamanında 1266da, cıkarılan bir kanundur Bu kanun hukumlerine gore her fırıncının urettiği ekmeklerin uzerlerinde bir markasının bulundurulması zorunluydu 1373de cıkarılan bir kararname, Londrada faaliyet gosteren şişe yapımcılarına urettikleri şişe urunleri uzerine ferdi markaların uygulama zorunluluğunu getirmişti



İngilterede gorulen en eski tarihli marka davasında (1452), bir sanatkarın dul eşine bıcakcı olan kocasının sağlığında, sahip olduğu markayı kullanmasına izin verilmişti 1619da gorulen en eski markaya tecavuz davasının konusu, bir konfeksiyoncunun markasının, bir diğer konfeksiyoncu, tarafından uretilen kalitesiz urunlerde kullanılması uyuşmazlığı oluşturmuştur Ancak 19 asırda marka hakkı diğer haklar gibi, devir temlik olunabilecek ve korunabilecek bir mulkiyet tur ve hak olarak kabul edilmiştir



145 Amerikada



Amerikada İngilterede olduğu gibi, ilk ticaret markaları, suruleri damgalama ve sut dağıtımlarını gosterme aracı olarak kullanılmıştır İlk marka uyuşmazlığı davası, 1837de Massachussetts eyaletinde gorulmuştur Daha sonra Federal seviyede, ilk marka davası da yine aynı eyalette 1870 tarihinde karara bağlanmıştır Bu davaların konusunu, bir İngiliz ureticisinin marka hakkında bir Amerikan vatandaşı tarafında tecavuz edilmesi olayı teşkil edilmiştir



Ticaret Markalarının duzenlenmesi, 1870, 1905 ve 1920 yıllarında yapılan kanunlara konu olmuş ve nihayet bu gun yururlukte olan ve (1988) li “Lanham Act olarak bilinen markalar kanunu cıkarılmıştır



Bu gun ticaret markası, emteanın (genelde) kaynağını belirleyen bir sembol gorevi yapmaktadır Bilindiği gibi 19 asrın ortalarından itibaren mal ve hizmetler alanında buyuk uretim (mass produntion) safhasına gecilerek, buyuk olcude mal ve hizmet dağıtımı, pazarlanması (marketing) gercekleştirilmiş, işte bu oluşumla birlikte, markanın mal ve hizmetlerinin uretim ve dağıtımında ne derece buyuk onemi olduğu anlaşılmıştır Artık tuketici bilmektedir ki, aynı marka altında uretilen veya pazarlanan mal veya hizmet aynı kaliteye sahiptir Cunku mal veya hizmetin kontrolu aynı firmanın kuruluşun kontrolu altındadır Amerikanın Federal Yuksek Mahkemesi yuksek hakimlerinden (justices) Felix Frankfurterin dediği gibi, marka aynı mal veya hizmete tuketicileri ceken bir tur ticaret manyetizmidir



Bu ulkede, 1970de cıkarılan ilk Federal kanun hukumleri dahilinde tescil olunan marka sayısı sadece 121 iken, bu rakam 1970 yılında 23447 olmuş ve 1989 yılı sonunda 1560000e ulaşmıştır Boylece ticaret markası , Amerikan toplumunda, modern ticaretin (uretim ve alım satımın) vazgecilmez esaslı bir unsuru haline gelmiştir



146 Uluslar arası Alanda Gelişim



Endustriyel Mulkiyet hakkı ile ilgili 1983 Paris Conventionnunda ulaslararası bir tescil olanağı bulunmaktaydı Ancak, 1991de bu konvansiyona taraf bazı ulkeler Madrid Anlaşması ile bunu sağlama yoluna gittiler Bu anlaşma ile, ulkesinde marka tescili yaptırmış bulunan marka sahibine uluslar arası kayıt ofisinde, markasını tescil ettirmek ve bunun takibinde diğer uye ulkelerde markasını tescil ettirme olanağı sağlanmıştır



Trips Anlaşması, taraf ulkelere, Paris Convnetionun markalarla ilgili hukumleri uygulama zorunluluğu getirmektedir Anlaşma aynı zamanda konvansiyona atıfta bulunmakta ve bunun yanında uye ulkelere, marka hakkının korunması yolunda ek yukumlulukler de yuklemektedir



Trips Anlaşması, marka olabilecek işaretler acısından da geniş tanımlamalarda bulunmakta ve servis markalarını da kapsayacak şekilde, marka tescilini gerekli kılmaktadır Bu anlaşma, marka tescilinde sağladığı olanaklar acısından kendi yorumunu da getirmiştir Bu yoruma gore, marka hakkı sahibi, ticari faaliyetleri sırasında, ucuncu kişilerce izinsiz olarak markasının aynının veya benzerinin kullanılmasına engel olmak hususunda, inhisari (exclusive) bir hakka sahiptir Trips Anlaşması, bundan başka, Paris Conventionun tanınmış (wellknown) markalarla ilgili hukumlerini, hizmet markalarını da kapsayacak tarzda ve ayrıca farklı mal ve hizmetlerde de, markanın sulandırılmış (diluted) şeklinde kullanılması da dahil olmak uzere (marka sahibinin bir zararı olduğu durumlarda) engellemek uzere genişletmiştir





147 Ulkemizde Gelişimi



1857 tarihli kanun ulkemizde, 551 sayılı markalar kanunun kabulu tarihine kadar yururlukte kalan, Alamet Farika Nizamnamesine kaynak teşkil etmiştir 1965 yılında kabul edilen 551 sayılı markalar kanunu da 24061995 tarihli ve 556 sayılı markaların korunması hakkında kanun hukmunde kararname ile, 51, 52 ve 53 maddeleri dışında yururlukten kaldırılmıştır