Masrafı yok, kârı çok: Bu iş çok büyüyecek

Ersen Çıplak'ın haberi

SOKAK lezzetlerinin baş tacı midye dolma adeta tekrar prestij kazanmış durumda. Yakın vakte kadar uygunsuz şartlarda üretildiği, hatta insan sıhhatine ziyanlı olduğu tez edilen midye yeni bir periyot yaşıyor. Yaratıcı teşebbüsçüler, midyeyi restoran köşelerinden çıkarıp, merdiven altından kurtarıp başlı başına bir marka haline getirdiler.

Pekala, nereden geliyor bu midyeler? Süratli talep artışı Türkiye’de yeni bir iş fırsatı yarattı: Midye çiftlikleri… Balık çiftliklerinden sonra midye çiftlikleri moda oluyor. Çünkü midyeye muazzam bir talep var. Üretimi kolay, pazarlama sıkıntısı yok. Üstelik karlı bir iş. Midye çiftlikleri için değerli teknoloji, ithal makine, özel aygıtlar gerekmiyor. Üstelik yem masrafı yok. Yıllık bin ton kapasiteli bir midye çiftliğinin yıllık cirosu 5 milyon TL olarak hesaplanıyor. Çiftlik heyetim maliyeti ise 3-5 milyon TL. 

Bu hesaplamayı başımızdan yapmadık; su eserleri yetiştiriciliğinde uzman akademisyenler ve midye çiftliği temsilcilerinden aldığımız bilgiler bunlar. Evet epey karlı bir iş. Fakat şimdiye kadar girişimcilerin fazla ilgi göstermediği bir alan. Midye çiftlikleri Türkiye için çok yeni bir mevzu. Şimdilik Marmara Adası, Gelibolu ve Erdek’te Misa ve Nora üzere birkaç işletme var. Bunların yanı sıra 10 firma üretime başlamak için Besin, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan müsaade bekliyor. Deniz çiftliklerinde midye üretenler adeta yok satıyor. Avrupa Birliği standartlarında, bakanlık kontrolünde yapılan üretim sayesinde midyenin kirli, makûs imajı yıkılıyor. 

PAZARA KAYIT DIŞI HAKİM 

Talep fazla ancak midye pazarın büyük bir kısmı hala kayıt dışı. Türkiye’de midye üretimi uzun yıllardır tabiattan avcılık yolu ile yapılıyor. Uzmanlara nazaran, avcılık sıhhat açısından son derece sakıncalı olabilecek alanlardan yasadışı biçimde yapılıyor. Ülkemizde kara midye olarak bilenen cins en çok midye dolma olarak tüketiliyor. Midye dolma üretimi de büyük çoğunlukla meskenlerde yahut sıhhat açısından kontrolü yapılmayan küçük üretim ünitelerinde gerçekleştiriliyor. Bu haldeki üretimin tamamına yakını kayıt dışı. 

Yetiştiricilik yolu ile midye çiftliklerinde üretilen kültür midyesinin ölçüsü ise yıllık 2 bin ton civarında. Üretim yapan firmaların temsilcilerin verdiği bilgilere nazaran, bu ölçü Türkiye’de tüketilen toplam midyenin yüzde 5’den bile az. Midye üretiminin tamamına yakını kayıt dışı olduğu için ölçüsü hakkında kesin bilgi sayı vermek, hatta varsayım yapmak bile sıkıntı. Türkiye’de tabiattan kaçak yolla çıkarılan midye, kilosu 2-3 TL ortasında toptan satılıyor. Bir kiloda büyüklüğüne nazaran 30-50 adet midye bulunuyor. Midye dolma yapıldıktan sonra sokaklardaki tezgahlarda tanesi 0.5-1 TL ortasında satılıyor. Marmara Denizi’nde üretim yapan midye çiftliklerinde ise kilosu 3-5-7 TL ortasında değişen fiyatlarla pazarlanıyor. 

EN UYGUNU UZUN HALAT

Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Yetiştiricilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şükrü Yıldırım, “Midye yetiştiriciliği yapan her ülke kendi sularına uygun sistemi geliştirmiştir. Temelde dört formülle yapıldığını söyleyebiliriz. Bunlar tabanda, sırıklar üzerinde, sallarda ve uzun halat olarak sıralanıyor. Kıymetli midye üreticilerinden biri olan Hollanda’da tabanda, Fransa’da sırıklar üzerinde, İspanya’da sallarda, İngiltere ve Yunanistan’da ise uzun halat üzerinde yetiştiriliyor” diyor.

Pekala, bu usullerden hangisi Türkiye için en uygun olanı? Yıldırım’a nazaran, Türkiye için en uygun formül uzun halat formülü. Bu metotta halatlar ve şamandıralar kullanılarak oluşturulan çizgiler deniz tabanına sabitleniyor. Dikey asılan halat ve fileler yardımıyla midye yetiştiriciliği yapılıyor. Uzun halat sisteminin çağdaş bir yetiştiricilik sistemi olduğuna dikkat çeken uzmanlar, bu formülün etrafa rastgele bir ziyanının olmadığını belirtiyorlar. Hatta yetiştirilen midyelerin su kalitesine olumlu tesiri nedeniyle, bu bölgelerde çeşit çeşitliliğinde ve ölçüsünde değerli derecede artışların olduğu söyleniyor. 

ŞİMDİ YOLUN BAŞINDAYIZ 

Yıldırım, “Çiftlikte midye yetiştiriciliği Türkiye’nin su eserleri kesimi için yeni bir mevzu. Türkiye’yi çevreleyen denizler düşünüldüğünde, Marmara Denizi’nin güney kıyıları, İzmir kıyı şeridindeki kimi alanlar ve Karadeniz’de birtakım özel bölgeler midye yetiştiriciliği açısından birinci incelenmesi gereken bölgeler” diyor.
Evet, midye çiftlikleri konusunda şimdi yolun başındayız. Lakin uzmanlara nazaran, hakikat adımların atılması halinde Türkiye’nin Avrupa’da en çok midye üreten ülkelerinden birisi olması mümkün. Bunun için en uygun potansiyel alanların belirlenmesi, akabinde da bu alanlara en uygun sistemin tespit edilmesi gerekiyor. Son olarak da uygun sistem malzemesi ve mekanizasyonları belirleniyor. 

NASIL ÇOĞALIYOR? 

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu Besin Sürece Kısmı midye yetiştiriciliği konusunda çalışmalar yürütüyor; çiftlik üretiminin geliştirilmesi, bunun için de atılması gereken adımların neler olduğuna dair raporlar, araştırmalar yayınlıyor. Bu çalışmalarda bilhassa eser ve üretim tipine nazaran, yetiştiricilik alanlarının belirlenmesi gerektiği vurgulanıyor. Midye yetiştiricilik alanlarının belirlenmesine dair ilgili kurumlarla bütüncül çalışmaların yapılması gerektiği belirtiliyor. Midye yetiştiriciliği yapılacak alanların kiralanmasında karşılaşılan sorunlar ve bürokratik süreçlerin azaltılması gerektiği bu çalışmalarda bilhassa vurgulanıyor.

Yeniden bu çalışmalardan aldığımız bilgilere nazaran, eril midyelerin suya bıraktıkları spermlerin dişi midyelerin yumurtalarını döllemesiyle çoğalıyor. Bir dişi suya 5-15 milyon yumurta bırakabiliyor. Dişi midye yumurtayı bıraktıktan bir ay sonra döl üretmeye başlayabiliyor. Dölleme sonrası midyeler süratle çoğalıyor. Sakin sularda bir yılda, açık denizlerde ise iki yılda tüketilecek boyuta (6 cm. boyutuna) ulaşabiliyor. Midye çiftliklerinde yavruların genelde halatlar üzerinde büyümeleri sağlanıyor. Ekseriyetle 1 metre halat üzerinden 10 kg. tartısında midye elde ediliyor.

Heyetim maliyeti 3-5 milyon TL 

Bir midye çiftliği kurmak için ağ, file ve halat üzere ekipmanlara gereksinim var. Üretim çiftliğinin yanı sıra bir de arındırma tesisi kurmanız gerekiyor. Yıllık bin ton midye üretim kapasitesine sahip bir tesis kurmanın toplam yatırım maliyeti ise, kullanacağınız materyal seçeneklerine nazaran 3-5 milyon TL ortasında değişiyor. 

Dünya şampiyonu İspanya 

Dünyada en çok midye yetiştiriciliği yapan ülkeler sırasıyla İspanya, Fransa, Hollanda, İtalya, İngiltere, Norveç ve Yunanistan. Örneğin İspanya’nın yıllık üretimi 200 bin ton. Bu sayı Türkiye’nin yetiştirdiği toplam yıllık alabalık, çipura ve levrek üretimine yakın bir bedel. 

Günlük satış 200 bin TL 

Güngör Uras’ın Milliyet Gazetesi’ndeki yayınlanan yazısında yaptığı hesaplamaya nazaran yalnızca İzmir’de günlük midye satışlarının toplam cirosu 200 bin TL seviyesinde. İzmir’de midye dolması işini başlatanlar ve öbür kentlere yayanlar Mardin kökenli aileler. Evvel konutlarda başlayan midye dolması üretimi daha sonra büyüdü. İzmir’de günde 500 bin midye çıkarılıyor ve işleniyor. Bunun 200 bini Anadolu’ya gönderiliyor. İzmir’de aileleri ile birlikte yaklaşık 10 bin kişi geçimini midye dolması yaparak ve sokaklarda pazarlayarak sağlıyor. İstanbul için bu sayının aileleriyle birlikte 50 bin kişi olduğunu söyleyenler var. 

Para mecmuası