Meclis-i Meb ’ûsân ’in Mîsâk-i Millî ’yi kabulü

28 Ocak 1920 Çarsamba günü Son Osmanli Meclisi Meb ’ûsani ’nin rahat toplantisinda, tüm milletvekillerinin oybirligi ile sonralari “Mîsâki Millî diye anilan “Ahdi Millî kabul edilmisti

Erzurum (23 Temmuz 1919) ve Sivas (4 Eylül 1919) Kongrelerinde görüsülen Mîsâki Millî metni, Son Osmanli Meclisi Meb ’ûsâni ’ndaki Millî Uğraş ’ye taraftar milletvekillerinin toplandigi “Felâhi Vatan Grubunun 22 Ocak 1920 günkü kuytu celsesinde Hüsrev Bey tarafindan okunup, “daha toplu ve daha esaslara muvafik bir surette tesbit edilmis ve yukarida görüldügü gibi bir hafta daha sonra da Meclisi Meb ’ûsân ’da oy birligiyle kabul edilmistir

Son Meclisi Meb ’ûsân ’a Kastamonu milletvekili olarak katilan Yusuf Kemal (Tengirsek) hâtiratinda: Mîsâki Millî ’yi hazirlayan komisyonda ben de çalistim Mîsâk ’in baslangici ve maddeleri bastan asagiya “Istiklâl! Istiklâl! diye haykirmaktadir Bu, öteden beri disaridan, içeriden ma ’ruz kaldiklari kötü muamemelere karsi artik ayaklanma bayragini açmis, herseyin kayboldugunu görerek saha kalkmis olan Türk yigitlerinin icabinda canlarini vererek kazanmaya ahdettikleri bir dâvâ idi

Mîsâk ’in bilhassa altinci maddesi bütün ve iyi bir idare kurabilmek, iktisaden ilerleyebilmek için bütün istiklâl ve hürriyetin başlıca oldugunu ilân ediyordu O zamanki Türk aydinlari defalarca böyle düsünüyorlardi, Mîsâki Millî ’de bu istekler âlemin önüne kondu Yapilan tüm anlasmalarda delegelerin israrla istedikleri ve aldiklari milletin bu kolay haklarindan baska bir sey degildi Mîsâki Millî, Türk Cemiyeti ’nin daha sonra yaptigi bilhassa siyaset sahasinda bir kalkan oldu Daima onun kabulünü, onun tahakkukunu istedik Mîsâki Millî, simdi kullanilan tabirle milletçe millî mücadeleye baslarken, ilerdeki hareketler için yapilmis bir plândi diyor

Bir Bahis!

Meshur “Büyük Türk Lûgati sahibi, zamaninin ünlü us ve siyaset adami Hüseyin Kâzim Kadri Bey, Son Osmanli Meclisi Meb ’ûsâni ’nda Aydin Milletvekili ve Meclis Baskanvekilidir Seyh Muhsini Fânî, müstear adiyla öyle fazla eser birakan bu zatin Ikinci Abdülhamid Hân, Ikinci Mesrutiyet ve Ittihatçilarla ilgili hâtiratinin önemli bir kismi degerli arastirmaci Ismail Kara kardesimizin gayretiyle “Mesrutiyet ’cilt Cumhuriyet ’e Hatiralarim adiyla hazirlanip “Iletisim Yayinlari arasinda yakin tarihimiz meraklilarina kazandirilmis hayirli bir hizmet olmustur

Hüseyin Kadri Bey bu hatiralarinda Son Osmanli Meclisi Meb ’ûsân faaliyetinden bahisle “Mîsâki Millî mevzuunda der oysa: “Mîsâki Millî hazirlandi ve defaatle müzakereler ve ictimalar yapildi Mîsâk ’daki esaslari teklif eden benim Hattâ bunun müsveddesi benim elyazimla Âsaf Bey ’in (Bursa meb ’usu) nezdindedir Sonra Anadolu ’dan gelen meb ’uslarin istirakiyle de kat ’i seklini aldi Reis ’e vekâlet ettigim günlerde Fransizcaya çeviri ettirerek ba ’de ’limza (imzadan sonradan) tüm hükümetlere ve parlamentolara göndermistik En son güne dek peşine düşüp takip edilecek dahilî ve harici siyasetle buna bagli millî istekleri ihtiva eden “Mîsâki Millî benim fikrimden dogmustu Bu hakikati fahr u mübahât ile (hakli olarak övünerek) yâd ve yeniden ederim

Böylece fazla eserde görülmeyen “Mîsâki Millî ile alâkali bu mühim iddiayi naklettikten hemen sonradan ilâve edelim: Meclisi Meb ’ûsân ’in kuytu celsesinde kabul edilen “Ahdi MillîMillî Misâkin bütün parlamentolara ve basina bildirilmesine dair Edirne Milletvekili Seref Bey ’in verdigi takrir (uydurmacasi: Önerge) Meclis ’in 17 Subat 1920 günkü toplantisinda okunmus ve Seref Bey o gün sadelestirilmis sekliyle hulâsaten su konusmayi yapmistir:

“Muhterem arkadaslarim, ırk bizi buraya gönderirken omuzlarimiza önemli bir hizmet yükledi Altiyüz yildir adaletin keskin kilicina dayanarak ayakta duran bu devletin tarihi, dini ve tüm haklariyla müdafaasini bizden istedi Hepimiz de kabullendik ve öylece buraya geldik Buraya geldimiz günden beri de gönüllerimizde ve kafalarimizda bir düsünce gözüktü Bir arkadasimiz tüm yüreklerden kopup gelen baris sesini bir noktada topladi ve bütün vicdanlar bu noktada birlesti Ortaya, ölümümüze kadar sürecek olan bir “Ahdi Millî çikti Bu, pek bir millî anddir ama, Meclisimiz bunu kat ’i bir kararla bundan sonraki tarihimize kaydederken, geçmisin zinde ve parlak günleri değin gelecekte de, milletimiz için umdugumuz ve devletimiz için bekledigimiz en aydınlık günleri hazirlamis olacagiz Okuyacagim “Ahdi Millînin, insanlari çignemek ve esir yasatmak istemediklerini ilân etmis olan Avrupa ’nin bütün medenî devletlerine duyurulmasini teklif ediyorum (Bravo sesleri ve alkışlar)

Milletin oyu ile buraya gelen, devletin ve milletin namusunu ve dinini müdafaa ve muhafazada birlesen arkadaslarimin bu “Ahdi Millîyi kabul suretiyle gösterdikleri iman ve karardan Allah da razi olacak ve bizleri basariya ulastiracaktir (Kesintisiz alkışlar)

Büyük Milllet Meclisi ’nce de kabulü

Kisa bir giris yazisiyla alti maddeden ibaret “Mîsâki Millînin Meclisi Meb ’ûsân ’da okunmasini müteâkib Baskanin “Bunu kabul ediyor musunuz? sualine “Hepimiz ve oybirligi cevabi verilmis, “O halde gereken yerlere bildirecegiz diyen baskan sonra, Sinop Milletvekili DrRiza Nur Bey ’i kürsüye dâvetle onun yaptigi konusmadan sonra celseyi kapatmis, o günkü kararla “Ahdi Millî dünyaya duyurulmustur

“Mîsâki Millî, 23 Nisan 1920 ’de Ankara ’da toplanan Ilk Büyük Insanlar Meclisi ’nin 18 Temmuz 1920 Pazar günkü ictimainda aynen kabul edilmis ve Son Osmanli Meclisi Meb ’ûsâni ’ndan sonra BüyükMillet Meclisi ’nce de tıpkı benimsenen “Mîsâki Millî, yer yer temiz Anadolu topragini kirleten düsmana müdhis bir darbe olmus, millî kiyamda önemli bir merhale katedilmistir

“Mîsâki Millîde BatiTrakya ve Musul sinirlarimiz içinde gösterilmesine ragmen, Lozan ’da bu topraklara sahip olamayisimiz Büyük Insanlar Meclisi ’nde genis tenkit mevzuu olmus, 21 Agustos 1923 günkü Meclis toplantisinda Izmir Milletvekili Necati Bey Musul; sonralari Içisleri Bakani olan Sükrü Kaya BatiTrakya mevzuunda hayli sert konusmalar yapmislardir! *