Meddah Ve Ozellikleri

Meddah Oyunu ve Ozellikleri
Meddah Ozellikleri kısa
Meddah oyununun ozellikleri

Meddah oyunu, tek kişi ile oynanan bir oyundur Oyunu canlandıran kişiye meddah denir Aslında meddah, topluluk karşısında halk hikayeleri anlatan kişidir Bu kişi hikayedeki kişilerin seslerini, hareketlerini taklit ederek canlandırdığı icin bir tur oyuncu sayılır Meddah, olayları temsil ederken, seyircilerin rahatca gorebileceği yuksek bir yere oturur Bir eline mendil (makreme), bir eline de sopa (değnek) alır Mendili değişik tipteki kişilerin kıyafetini gostermek ve ağzını kapatarak seslerini taklit etmek icin kullanır Sopadan da oyunu başlatmak ve değişik sesler cıkarmak icin yararlanır

Meddah, Karagoz ve orta oyunundaki gibi gucunu taklit sanatından alır Meddah olabilmek icin her şeyden once tipleri, insanları, hayvanları cok iyi taklit edebilme yeteneğine sahip olmak şarttır

Meddah oyunu, genellikle kahvehane, meydan gibi halkın topluca bulunduğu yerlerde oynanırdı Her kesimden insanlar bu oyuna ilgi gosterirdi Saray halkını eğlendirmek icin gorevlendirilen meddahlar vardı Karagoz ’un, Osmanlı İmparatorluğu icerisinde sadece imparatorluk başkenti olan İstanbul ’da olmasına karşılık meddah geleneğinin İstanbul dışına da yayıldığını soyleyebiliriz Gezginci meddahlar, aşıkların koy koy gezmesi gibi, imparatorluğun belli başlı şehir merkezlerini, o gunku adı ile sancakları, ipek yolu uzerindeki yerleşim merkezlerini, hanları, kahvehaneleri dolaşarak sanatlarını icra etmişlerdir

Meddahların repertuarlarında Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber, Aslı ile Kerem gibi halk hikayeleri her zaman hazır olmuştur Bunların yanı sıra meddahlar yaşanmış olayları, duydukları yeni aşkları derleyerek, sanatcı icguduleri ile bunları yeniden yorumlayıp harmanlayarak, seyircinin profiline ve izleme coşkusuna gore, o anda doğaclayarak bu hikayelerini yer yer anlatarak, yer yer oynayarak mesleklerini icra etmişlerdir Meddahlar hikayelerini ceşitli bilmecelerle suslemişlerdir Ceşitli taklitlerle seyircinin ilgi ve dikkatini surekli ayakta tutmuş, hikayenin eğlenceli veya dramatik sahnelerinin tadını cıkararak hikayelerini ceşitli soz oyunları ile şiirleştirmişlerdir

Anlaşıldığı kadarıyla, meddahta da orta oyunundaki gibi, geleneksel Turk tiyatrosunun ozgun bir yonu olan doğaclama oğesi on plana cıkmaktadır Meddahlar, yazılı bir metne bağlı kalmadan, o an akıllarına ne geldiyse, yani doğaclama olarak konuşmuşlar, yeteneklerini seyirciye gostermişlerdir

OZELLİKLERİ

* Methedici (ovucu), taklitler yapıp hoş oykuler anlatarak halkı eğlendiren sanatcıya meddah denir Turk halk zekasının ve halkın, olayları karikaturize etme gucunun buyuk sanatlarından biri olan meddahlık, yuzyıllar boyunca ustacırak ilişkisine bağlı kalınarak devam ettirilmiş ve Turk halkı arasında buyuk ilgi gormuştur

* Meddahlık geleneği gostermeye bağlı edebi metinler icinde yer almakla beraber, “anlatma eyleminin on planda olduğu geleneksel Turk tiyatrosu turlerinden biridir Cunku meddahlar genellikle, taklit yeteneği ve geniş hikaye dağarcığıyla insanları eğlendirmeye calışır

* Meddahlık icin tek adamlı tiyatro veya tek kişilik orta oyunu da diyebiliriz Gercekten de meddah oyuncusu, orta oyunundaki butun tipleri, varlığında birleştirip kılıktan kılığa girerek sesini, değiştirerek, kucuk aksesuarların da yardımı ile sahnede canlandıran bir aktordur Yuksekce bir yerde oturarak bir oykuyu başından sonuna kadar, canlandırdığı kişileri ağız ozelliklerine gore anlatır

* Meddah da Karagoz ve orta oyunundaki gibi gucunu taklit sanatından alır Meddah, kişilerin ağız ozelliklerini taklit ettiği gibi hayvanların, doğanın ve cansız nesnelerin seslerini de taklit eder Bu oyunun temelinde taklit oğesinin bulunması, onun gostermeye bağlı edebi metinler icinde değerlendirilmesinde onemli bir etkendir

* Karagoz ve orta oyununda zaman sınırlaması (biriki saat) olmasına karşılık meddah oyunlarının yer ve zaman sınırlaması yoktur Anlattığı hikayenin iceriğine uygun olarak meddahın gosterisi saatlerce, coğu zaman ikindiden gece yarısına, hatta sabaha, bazen birkac hikayenin birbirine bağlanarak ve o anda doğaclanarak (coşkuyla uydurularak) gunlerce, haftalarca surduğu belirtilmektedir

* Meddahlar, repertuarlarında her zaman hazır bulunan Koroğlu, Battal Gazi, Hz Ali ’nin kahramanlık hikayeleri, Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber, Aslı ile Kerem gibi halk hikayelerini anlatırlar Bunun yanı sıra yaşanmış olayları, duydukları yeni aşkları derleyerek, sanatcı icguduleri ile bunları yeniden yorumlayarak, harmanlayarak, yerine gore uzatıp kısaltarak, seyircinin profiline ve izleme coşkusuna gore, o anda doğaclama yoluyla anlatırlar Diyebiliriz ki meddahlar bazen anlatarak, bazen oynayarak mesleklerini icra ederler

* Perdesi, sahnesi, elbiseleri, dekoru, kişileri bulunmayan bu tiyatronun her şeyi meddah denilen o tek adamın zekasına, bilgisine, soz soylemedeki başarısına bağlıdır Sanatlarını kahvehane veya benzeri yerlerde icra ettiklerinden bir sahne duzeni yoktur

* Meddahların coğu, klasikleşmiş, “tekerlemeye benzeyen beyitlerle veya soz gruplarıyla oykulerine başlar ve bitirir Meddah “Haak dostum Haak! diyerek coğunlukla şu beyitlerle oykuye girer:

Haak dostum Haak!
Suhansazı gulistanı nezaket

Nihali goncaı bagı zarafet

Soyledikce serguzeşti, verir bezme letafet

Dinle imdi bendei acizden bir hoş hidayet

İdeyim meclise bir kıssa beyan

“Kıssadan hisse ala arif olan

İsim isme, kisib kisbe, semt semte benzer

Cecmiş zaman soylenir, yalangercekvakit gecer

* Meddahın iki aracı vardır; biri boynuna doladığı mendili, oteki de elinde tutuğu sopasıdır Mendille ceşitli başlıklar yapar, terini siler Sopayı da oyunu başlatmak, seyirciyi suskunluğa cağırmak, kapıyı vurmak icin ya da saz, supurge, tufek, at yerine kullanır (Osmanlının son donemlerinde sopa veya baston diye tabir edilen bu aletin onceki adı “pastavdır)

* Bitişte ozur diler, oyundan cıkan sonucu (kıssa) bildirir Bir sonraki anlatacağı oykunun adını ve oykuyu nerede anlatacağını soyler

* Meddahlıkta da Karagoz ve orta oyununda olduğu gibi yazılı bir metne bağlı kalmak soz konusu değildir

* Tek kişilik gosteri olmaları yonuyle meddahlık ile gunumuz sahne etkinliklerinden olan “stand up arasında benzerlikler vardır Bu etkinliği gercekleştiren şovmenler ile meddahlar arasında benzerlikler olduğu gibi farklar da vardır

* Meddahlık sozlu gelenek icinde gunumuze kadar gelmiştir Gunumuzde meddahlıkla ilgili birkac dağınık yazma ve taş baskısı kitap dışında fazla kitap yoktur İstanbul Universitesi Kitaplığında bulunan “Mecmuaı Fevaid meddahlar uzerine yazılmış onemli bir kaynaktır