Meddah Ve Özellikleri

Meddah Oyunu ve Özellikleri
Meddah Özellikleri kısa
Meddah oyununun özellikleri

Meddah oyunu, tek birey ile oynanan bir oyundur Oyunu canlandıran kişiye meddah denir Gerçekten meddah, kalabalık karşı insanlar hikâyeleri anlatan kişidir Bu birey hikâyedeki kişilerin seslerini, hareketlerini taklit ederek canlandırdığı için bir nesil oyuncu sayılır Meddah, olayları temsil ederken, seyircilerin rahatça görebileceği yüksek bir yere oturur Bir eline kırpıntı (makreme), bir eline de sopa (değnek) alır Mendili öbür tipteki şahısların kıyafetini kullanmak ve ağzını kapatarak seslerini taklidini yapmake için kullanır Sopadan da oyunu başlamak ve değişik sesler çıkarmak için yararlanır

Meddah, Karagöz ve orta oyunundaki gibi gücünü taklit sanatından alır Meddah olabilmek için her şeyden önce tipleri, insanları, hayvanları çok iyi taklit edebilme yeteneğine sahip olmak şarttır

Meddah oyunu, çoğunlukla kahvehane, meydan gibi halkın topluca bulunduğu yerlerde oynanırdı Her kesimden halk müziği bu oyuna ilgi gösterirdi Saray halkını eğlendirmek için görevlendirilen meddahlar vardı Karagöz ’ün, Osmanlı İmparatorluğu içerisinde yalnızca imparatorluk başkenti olan İstanbul ’da olmasına karşılık meddah geleneğinin İstanbul dışına da yayıldığını söyleyebiliriz Gezginci meddahlar, âşıkların köy köy gezmesi gibi, imparatorluğun başlıca kent merkezlerini, o günkü adı ile sancakları, ipek yolu üzerindeki yerleşim merkezlerini, hanları, kahvehaneleri dolaşarak sanatlarını icra etmişlerdir

Meddahların repertuarlarında Ferhat ile Sevimli, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber, Aslı ile Kerem gibi ırk hikâyeleri tekrar tekrar hazır olmuştur Bunların yanı sıra meddahlar yaşanmış olayları, duydukları yeni aşkları derleyerek, ressam içgüdüleri ile bunları baştan yorumlayıp harmanlayarak, seyircinin profiline ve izleme coşkusuna tarafından, o anda doğaçlayarak bu hikâyelerini yer yer anlatarak, yer yer oynayarak mesleklerini icra etmişlerdir Meddahlar hikâyelerini değişik bilmecelerle süslemişlerdir Farklı Alanlara Yönlendirilmiş taklitlerle seyircinin alaka ve dikkatini aralıksız ayakta tutmuş, hikâyenin eğlenceli veya dramatik sahnelerinin tadını çıkararak hikâyelerini değişik laf oyunları ile şiirleştirmişlerdir

Anlaşıldığı kadarıyla, meddahta da orta oyunundaki gibi, geleneksel Türk tiyatrosunun özgün bir yönü olan doğaçlama öğesi ön plana çıkmaktadır Meddahlar, yazılı bir metne alt kalmadan, o an akıllarına ne geldiyse, yani doğaçlama olarak konuşmuşlar, yeteneklerini seyirciye göstermişlerdir

ÖZELLİKLERİ

* Methedici (övücü), taklitler yapıp güzel öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçıya meddah denir Türk halk müziği zekâsının ve halkın, olayları karikatürize etme gücünün büyük sanatlarından biri olan meddahlık, yüzyıllar boyunca ressamçırak ilişkisine tabi kalınarak devam ettirilmiş ve Türk halkı arasında büyük ilgi görmüştür

* Meddahlık geleneği göstermeye bağlı edebî metinler içinde yer almakla beraber, “anlatma eyleminin ön planda olduğu geleneksel Türk tiyatrosu türlerinden biridir Çünkü meddahlar çoğunlukla, taklit yeteneği ve geniş hikâye dağarcığıyla insanları eğlendirmeye çalışır

* Meddahlık için tek adamlı tiyatro ya da tek karakter orta oyunu da diyebiliriz Gerçekte de meddah oyuncusu, orta oyunundaki tüm tipleri, varlığında birleştirip kılıktan kılığa girerek sesini, değiştirerek, minik aksesuarların da yardımı ile sahnede canlandıran bir aktördür Yüksekçe bir yerde oturarak bir öyküyü başından ardına kadar, canlandırdığı kişileri ağız özelliklerine tarafından anlatır

* Meddah da Karagöz ve orta oyunundaki gibi gücünü taklit sanatından alır Meddah, kişilerin ağız özelliklerini taklit ettiği gibi hayvanların, doğanın ve cansız nesnelerin seslerini de taklit eder Bu oyunun temelinde taklit öğesinin bulunması, onun göstermeye tabi edebî metinler içinde değerlendirilmesinde önemli bir etkendir

* Karagöz ve orta oyununda zaman sınırlaması (biriki saat) olmasına karşılık meddah oyunlarının yer ve vakit sınırlaması yoktur Anlattığı hikâyenin içeriğine uygun olarak meddahın gösterisi saatlerce, çoğu süre ikindiden gece yarısına, hatta sabaha, bazen birkaç hikâyenin birbirine bağlanarak ve o anda doğaçlanarak (coşkuyla uydurularak) günlerce, haftalarca sürdüğü belirtilmektedir

* Meddahlar, repertuarlarında tekrar tekrar hazır yer alan Köroğlu, Battal Gazi, Hz Ali ’nin kahramanlık hikâyeleri, Ferhat ile Sevimli, Leyla ile Mecnun, Istek ile Kamber, Aslı ile Kerem gibi halk hikâyelerini anlatırlar Bunun yanı sıra yaşanmış olayları, duydukları yeni aşkları derleyerek, sanatkâr içgüdüleri ile bunları yeniden yorumlayarak, harmanlayarak, yerine tarafından uzatıp kısaltarak, seyircinin profiline ve izleme coşkusuna kadar, o anda doğaçlama yoluyla anlatırlar Diyebiliriz oysa meddahlar ara sıra anlatarak, ara sıra oynayarak mesleklerini icra ederler

* Perdesi, sahnesi, elbiseleri, dekoru, kişileri bulunmayan bu tiyatronun her şeyi meddah denilen o tek adamın zekâsına, bilgisine, söz söylemedeki başarısına bağlıdır Sanatlarını kahvehane ya da yarı yerlerde icra ettiklerinden bir sahne düzeni yoktur

* Meddahların çoğu, klasikleşmiş, “tekerlemeye benzeyen beyitlerle ya da söz gruplarıyla öykülerine başlar ve bitirir Meddah “Haak dostum Haak! diyerek genelde şu beyitlerle öyküye girer:

Haak dostum Haak!
Sühansazı gülistanı nezâket

Nihali goncaı bagı zariflik

Söyledikçe sergüzeşti, verir bezme letâfet

Dinle imdi bendei âcizden bir güzel hidâyet

İdeyim meclise bir kıssa beyân

“Kıssadan hisse âlâ ârif olan

Isim isme, kisib kisbe, mahalle semte aynı

Çeçmiş süre söylenir, yalangerçekvakit geçer

* Meddahın iki aracı vardır; biri boynuna doladığı mendili, öteki de elinde tutuğu sopasıdır Mendille dağıtılmış başlıklar yapar, terini siler Sopayı da oyunu açtırmak, seyirciyi suskunluğa aramak, kapıyı vurmak için ya da saz, süpürge, tüfek, beygir yerine kullanır (Osmanlının son dönemlerinde sopa ya da baston diye sözcük grubu edilen bu aletin önceki adı “pastavdır)

* Bitişte özür diler, oyundan meydana çıkan sonucu (kıssa) bildirir Bir sonraki anlatacağı öykünün adını ve öyküyü nerede anlatacağını söyler

* Meddahlıkta da Karagöz ve orta oyununda olduğu gibi yazılmış bir metne emrindeki kalmak laf konusu değildir

* Tek kişilik misafir etme olmaları yönüyle meddahlık ile günümüz sahne etkinliklerinden olan “stand up aralarında benzerlikler vardır Bu etkinliği gerçekleştiren şovmenler ile meddahlar aralarında benzerlikler olduğu gibi farklar da vardır

* Meddahlık sözlü gelenek içinde günümüze kadar gelmiştir Günümüzde meddahlıkla ilgili birkaç dağınık yazma ve taş baskısı kitap açık havada artı kitap yoktur İstanbul Üniversitesi Kitaplığında bulunan “Mecmuaı Fevaid meddahlar üstüne yazılı manâlı bir kaynaktır *