Mehter takımı ne zaman kuruldu hakkında bilgi

mehter takımı ne zaman kuruldu



mehter takımı hakkında bilgi


MEHTER, Osmanlılar'da, askeri musukiyi icra eden topluluğa verilen isim Farsca'da mihter olarak gecen mehter kelimesi, ekber (en buyuk), azam (pek ulu) manasında bir ismi tafdildir Turkceye bu kelimenin Arapcalaştırılmış şekillerinden mehter, coğulu olarak da mehteran yerleşmiştir

Mehter, boluklere ayrılır, aynı calgı aletini calanlar, alemdarlar birer boluk teşkil ederlerdi Her boluğun ağatabir edilen bir amiri bulunurdu Davulcubaşına ise baş mehter ağadenirdi Ayrıca bir de Mehterbaşı vardı İkinci bir mehterbaşı daha vardır ki, bundan ayrı olup, Saray Cadırcılarının başıdır Mehter teşkilatı, emir aleme tabiydi

Selcuklu Sultanı İkinci Gıyaseddin Mesud'un 1284 yılında Osman Gazi'ye gonderdiği bir fermanla kendisine, Eskişehir'den Yenişehir'e kadar butun Soğut bolgesi ve havalisi sancak olarak verildi Fermanla birlikte Osman Gazi'ye emirlik alemeti olan tuğ, alem, tabive nakkarede gonderilmişti Ferman, Osman Gazi'ye Eskişehir'de bir ikindi vakti takdim edildi Osman Gazi ayakta durarak nevbet vurdurdu (caldırdı) Fatih Sultan Mehmed Han zamanına kadar nevbet vurulurken padişahların ayakta dinlemesi adetti

Mehter teşkilatına bağlı iki turlu mehterhane vardı Biri resmi teşkilata bağlı olan calici mehterler, diğerleri esnaf mehterleriydi Resmi mehter, padişah mehteriydi ki, buna mehterhanei tabli alemi hassadenirdi Sonraları, mehter sadece padişah ve orduya ait olmaktan cıktı Her vezir dairesinde bir mehterhane bulundurulması adet oldu

Fatih devrindeki mehterhanede dokuz zilsen (zil calan), dokuz nakkazen (kadUm calan), dokuz boruzen (boru calan), dokuz tablzen (davul calan), dokuz cavuş ve bir ic oğlan vardı Altmışdort kişilik mehterhane takımına dokuz kat mehteradı verilirdi Padişahın mehterleri oniki kat olurdu Oniki kat mehterhanede her calgıdan onikişer adet bulunurdu Padişah sefere cıktığı zaman mehter takımı oniki misline cıkarılırdı Sefer ve harp esnasında padişah mehterhanesi, saltanat sancaklarının altında durup, nevbet vururdu Bundan başka ikindi vakti, otağ ı humayUn onunde nevbet vurmak adetti (Bkz Nevbet)

Hukumdar mehterleri beş vakit vururlardı Bundan başka padişah culuslarında, kılıc alaylarında, harplerde zafer haberi geldiği zaman ve arife anlarında nevbet vurulurdu

Mehterler, harp meydanlarında gece karanlığında bile ordugah nobetcilerinin uyumaması icin devamlı calar ve aynı zamanda da yektir Allah,diye bağırırlardı Harp esnasında ise, padişahın veya seraskerin yanında durup, harp boyunca askerin cesaretini arttırmak ve duşmana dehşet vermek icin calardı

Vezir mehterhaneleri, ikindi ve yatsı namazları kılındıktan sonra olmak uzere, gunde iki defa vururdu Bunlardan birincisi akşam yemeğinin ikincisi de uykunun işaretini verirdi Sivil mehterler, kendilerine mahsus nevbet yerlerinde yatsı namazından sonra ve sabahleyin nevbet vururlardı Eski zamanlarda oğle yemeği, Kuşluknamıyla oğle namazından evvel, akşam yemeğinde ikindi namazından sonra yenilir ve yatsı namazından sonra uykuya yatılırdı

Mehterhane, her ikindi vakti başları, icoğlan baş cavuşunun yahut muadili olanın, vakti surur ve safa mehterbaşı hey!, hey!suretindeki nidası (cağırması) uzerine, mehterbaşı ağa elinde zurna olduğu halde bandoya pişrev (onder) olarak Vezirin, Yeniceri ağası dairesinde ise ağanın oturduğu arz odasının onune gelir, temenna eylerdi Bu sırada evvelce vakti surur ve safadiye bağırmış olan başcavuş veya muadili; Eshabı hacat ve arzuhal sahipleri var mı?diye sorardı Arzuhal sunmak isteyenlerin arzuhallerini alıp vezire yahut Yeniceri ağasına verirdi Bu iş bitince heyet bir daire teşkil ederek calmaya başlardı Dua ile de merasime son verilir ve calanlar birer temenna ile cekilirlerdi

Mehter Duası: Allah Allah, Celilii'lcebbaar, Muinu'ssettar Haliku'lleyli ve'nNehar, layezal, zu'lcelal, birdir Allah! Anın birliğine Resul u Enbiya Peygamberimiz Cenabı Ahmedi Mahmudu Muhammed Mustafa (butun efrad elleri goğsunde olmak uzere rukUa gelir gibi eğilirler, padişah geldiği zaman ise sadece baş eğer, daha fazla eğilmezler) Ali evladı Resulu Mucteba imdadı ruhaniyetine! Piran, murşidin, aşıkin, kur'agerin, vasilin, hamelei Kur'an, guzeştegan, ehli iman ervahına, avni inayetine! Halifetu'lİslam essultan İbni'sSultan bilcumle İslamın nevat ve seadet ve selametine, pirler, erenler, ucler, yediler, kırklar, gocenler, demine devranına HUdiyelim Huuudenildikten sonra; butun mehter takımı, davul ve zilleri şiddetli vurarak dokuz defa HUcekerlerdi Sonunda da uc defa kos vururlardı

Mehterin kendine has bir yuruyuşu vardır Uc adımda bir durur, yarım sağa ve yarım sola donerdiYuruyuş esnasında mehter efradı, hep bir ağızdan, Rahim Allah, Kerim Allahderlerdi

Mehter takımının yuruyuş nizamında merasime iştirak şu sıraya gore tertip edilirdi Onde corbacıbaşı unvanını taşıyan ve başında uskuf bulunan mehteran boluğu komutam, onun arkasında sol tarafta zırhlı muhafızı ile birlikte yeşil sancak, ortada istiklal alameti olan ak sancak, sağ başta ise zırhlı muhafızı ile birlikte kırmızı sancak bulunurdu Sancakların arkasında ise ucerli koldan uc sıra halinde dizilmiş dokuz tuğ gelirdi Sağ tarafta kırmızı sancağın arkasında ise Yeniceriler tarafından taşınan hucum tuğuyer alırdı Tuğlardan sonra ortada mehterbaşı bulunurdu Mehterbaşından sonra ise sıra ile; mehterin iki katı adedince cevgenler (okuyucular), zurnazenler, boruzenler, nekkareler, zilzenler ve davul calanlar gelmekteydi En arkada ise bir at sırtında taşınan kos bulunmaktaydı (Bkz Kos)

Mehter Harp Duası (Harp Gulbankı): Euzubillah, Euzubillah HUda'ya şukri bihad, lailahe illallah! Elmeliku'1Hakku'lmulan! Muhammedu'r Resulullah, Sadıku'lVa'dul emin! İnna Fetahna leke fethan mubina ve yensurekallahu nasran aziza! Ey padişahı halifetullah, elislamu aleyke avnullah! Sensin harisı dini mubin, harisi Şeriatullah! Uğrun acık olsun ey Padişahım Emri ikbalin mecid! HUda kılıcını keskin eylesin, nurı şan satvetine gun gibi medit! RUhı pakı Fahri alemi hoşnut etsin, Hak gazayı ekberin etsin mubarek ve said

Takımın icinden evvelce secilmiş dik ve guzel sesli biri tiz perdeden: Nasrunminallahi ve fethun karib Ve beşşiri'lmu' mın'ınayetini okur Uc defa Allahdiyecek kadar dururdu Sonra butun aletlerle beraber davullar ve kosler hafif vurarak ve devamlı teramole yaptığı sırada hep bir ağızdan Allah Allahdeyince susarlar, gulbank devam ederdi

Eli kan, kılıcı kan, sinesi uryan, ciğeri puryan Meydanı şehadette Allah yoluna revan Gazayı şuhedaya Cemali Hak gorunur ayan Kahrımız, gazabımız duşmana ziyan!

Ya Rahman! Denilerek eyyamı adiye gulbankindeki Resuli Enbiyakısmına gecilir ve aynı şekilde Hu diyelim Hu!diyerek bitirildi

Sonra, bazen Yektir Allah, bazen de Ya Fettahdiye haykırırlar ve baş eğerek geriye doner ve dağılırlardı

Mehter konserleri Vakti surUru sefa: Mehteran daire seklinde nevbet nizamını teşkil ederler, nekkarezenlerin oturup, diğerlerinin ayakta durmasıyla da hilal gorunumu verirlerdi Kosler hilalin orta ilerisine konurdu İcoğlan başcavuşu, mehter faslı başlamadan once daireden cıkarak ortaya gelir ye:

Vakti surUru sefa, Mehterbaşı Ağa! Hey! Hey!diye bağırırdı Bu sırada hazır bulunanların dikkatlerini cekmek icin nakkarelerle, sofyan usUlunde uc tempo atılırdı Nakkareler calarken de, mehterbaşı Ağa mehterin onune gelir:

Merhaba ey mehteran!der ve sağ elini goğsune koyarak mehteri selamlardı Mehteran da hep beraber sağ ellerini goğusleri uzerine koyarak koro halinde:

Merhaba, Mehterbaşı Ağa!diyerek karşılık verirlerdi Daha sonra Mehterbaşı Ağa:

Hasduuur!diyerek calınacak makamı ve eserin adını soylerdi (Mesela: Der faslı Acem aşiran, cihadı Ekber Marşderdi) Hemen arkasından:

Haydi y'Allah!diyerek mehteri icraya gecirirdi

Nevbet bitince mehter gulbankı (duası) okunur ve fasl sona ererdi

Mehterin Avrupa'ya tesiri: Avrupalılarca, onsekizinci asırdan itibaren Yeniceri muziğidiye adlandırılan muzik; evvela, benimsenmiş, bilahare Polonya, sonra Avusturya ve daha sonraları butun Avrupa'da onların tabiri ile Yeniceri bandoları kurulmuştur

Bestekar Mozart ve Hayd da, mehter musikisinin tesirinde kalarak, meşhur bestelerini meydana getirmişlerdir Alman besteci Beethoven, Buyuk Senfonisinin son bolumunu, mehterin kos, davul ve zurnasıyla seslendirmiştir Beethoven, Turk marşını mehterin bir cenk havasından adapte etti Avusturyalı bestekar Mozart'ın Turk Marşı, Turk askerlerinin Allah Allahnidalarının, nakarat olarak tekrarından muteşekkildir Viyana Kraliyet Orkestra Şefi Gluck bu yıllarda, sarayda verdiği konserlerinde, repertuvarına mehter bestelerini almış ve orkestrasında caldırmıştır Alman bestekar Wagner, bir mehter konserini dinlerken heyecanlanmış, kendisini tutamayarak İşte musiki buna derler!demiştir

Mehter musikisi gibi, mehter teşkilatı da Avrupa'ya tesir etti Onsekizinci yuzyıl icinde once Avusturyalılar, sonra Prusyalılar, daha sonra da Ruslar, Almanlar ve Fransızlar mehter teşkilatına benzer mızıka takımlarını kurdular

Osmanlı Devleti'nin omru boyunca, gittikce mukemmelleşen mehter, Yeniceri ocağının lağvı ile beraber yerini Mızıkai Humayunabıraktı

Gunumuzde Mehter: Mehter, 1911'de Ahmed Muhtar Paşa tarafından Mehterhanei Hakaniadiyle yeniden kuruldu 1914' de kuruluş tamamlandı Birinci Dunya Harbinde Başkumandan Vekili Enver Paşa'nın emriyle teşkilat, orduya tamim edildi İstiklal Harbi'nde de mehterhane hizmet verdi Cumhuriyetin ilanından sonra, Milli Savunma Bakanı, mehteri saltanat alameti sayarak lağvetti 1950'den sonra, Genelkurmay Başkanı Nuri Yamut'un direktif ve desteğiyle mehterin yeniden tesisi calışmaları başladı 1953'de yeniden tesis edildi; Daha sonraları ceşitli okul, dernek ve kuruluşlarda mehter takımları kurdular 12 Eylul 1980 Harekatından sonra, yalnız Genelkurmay Başkanlığı Harp Dairesi Askeri Muze Mudurluğu bunyesindeki mehteran boluğu, faaliyetine devam etmektedir İstanbul'daki Askeri Muze'de Pazartesi, Salı haric, haftanın diğer gunlerinde saat 15001600 arasında mehterbaşının idaresinde bir saat calmaktadır Bilhassa turistler ve meraklılar buyuk alaka gostermektedirler




kaynak:mehterinfo