Mekanikçi Gerekircilik Hakkında Bilgi

Mekanikçi Gerekircilik Hakkında Bilgi

Her türlü nedeni mekanik nedene indirgeyen ve rastlantıyı nedensizlik sayarak yadsıyan gerekircilik anlayışı Bilimin temeli olan gerekircilik, XVIII ve XIX yüzyıllarda, fizikçi Newton'un mekaniğinden etkilenerek mekanikçi bir anlayışa yönelmiştir

Gerekirciliğe kadar her olgunun bir nedeni vardır, mekanikçi gerekirciliğe göreyse bu niçin mekaniktir ve birbirinden egemen bir nedensonuç zinciri halinde durmadan tekrarlanır Benzer nedenler aynı sonuçları doğururlar, kendi nedeniyle belirlenen sonuç da kendi nedeniyle aynılaşır ve kendisiyle benzer olan yeni bir netice meydana getirir Bu demektir ancak gelişme (evrim) ve sıçrama (ihtilal) olanaksızdır

Diyalektik özden yoksun yer alan bu metafizik gerekircilik anlayışı rastlantıyı da yadsımakla, örneğin mikrofizikte gerçekleşen, birçok olayları açıklayamaz bir duruma düşmüştür Ancak mekanik nedenden başka çoğu nedenler vardır, niçin sonucu etkilediği gibi netice da nedeni etkiler, rastlantı nedensizlik değildir ve bilimseldir, değişmeler sıçramalarla gerçekleşir ve gelişimseldir Devingen yasalara kadar, fakat mekaniğin temel yasalarıdır, belirlenmiş bir şart kesin ve gerekli durumlar zincirini meydana getirir ve emin bir şart bilinince bu durumun meydana getireceği daha sonraki durumlar bilinebilir

Bu temelden yola çıkan Laplace, oysa mekanikçi gerekirciliğe Laplace'cı gerekircilik de denir, belirli bir durumun tüm ayrıntılarını saptayıp hesaplayabilecek üstün bir akıl varolabilseydi geleceğin tüm olayları önceden bilinebilirdi, der Bu anlayış bilimsel gerekirciliği papazca bir kaderciliğe düşürmüştür bununla birlikte mekanikçi gerekircilik emin sınırlar içinde ve dış etkilere önemli ölçüde bağlı bulunmayan alanlarda —çünkü dış etkilere tamamen kapalı hiç bir sistem yoktur— geçerli ve yardımcı olmuş, güneşin ve gezegenlerin durumlarını önceden hesaplamakta ve makineler yapımında başarıyla kullanılmıştır

Ne var ama biyoloji ile ilgili, fizyolojik, ruhbilimsel ve toplumsal süreçleri açıklamaya yetmemiştir Bu yeteneksizlik, mikrofizikte rastlantının çok manâlı bir rolü bulunduğunun meydana çıkmasıyla büsbütün belirmiştir Kuanta mekaniği, mikrofizikte, rastlantının da zorunluluk değin Kayda Değer bir rol oynadığını tanıtlamıştır Özdeğin, eski fiziğin sandığı gibi yeknesak olmadığı ve baki bir farklılık içinde bulunduğu anlaşılmıştır Olguları, olayları ve süreçleri daha geniş bir ortak tesir ilişkisi içinde ele almak gerektiği açık seçik ortaya çıkmıştır

Tüm fiziki olayların uzay ve zamanda yer değişim (Mekanik devim)'yle açıklanamadığı görülmüştür Hele yaşambilimde örgensel olayların (canlı varlıkların) mekanik yasalarla hiç bir ilgisi bulunmadığı ortaya konmuştur Bütün bunlardan meydana çıkan sonuç, mekanikçi gerekirciliğin iki büyük yanılgıyla yüklü olduğudur; 1 Tüm nedenleri mekanik nedenlere indirgemek, 2 Olayların nesnelliğini görememek ve nedensizlikle özdeşleştirdiği rastlantıyı yadsımak Mekanikçi gerekircilerin başında Büchner, Vogt, Haeckel, Cabanis, Huxley, Moleschotte gibi düşünürler gelir

ÖZET

Her türlü nedeni mekanik nedene indirgeyen ve rastlantıyı nedensizlik sayarak yadsıyan gerekircilik anlayışı

Bilimin temeli olan gerekircilik, 18 ve 19 yüzyıllarda, fizikçi Newton ’un mekaniğinden etkilenerek mekanikçi bir anlayışa yönelmiştir Gerekirciliğe tarafından her olgunun bir nedeni vardır, mekanikçi gerekirciliğe göreyse bu niçin mekaniktir ve birbirinden bağımsız bir niçinnetice zinciri halinde durmadan tekrarlanır Benzer nedenler aynı sonuçları doğururlar, kendi nedeniyle belirlenen sonuç da kendi nedeniyle aynılaşır ve kendisiyle aynı olan yeni bir netice meydana getirir Bu demektir ki gelişme (evrim) ve sıçrama (devir) olanaksızdır

Diyalektik özden mahrum bulunan bu metafizik gerekircilik anlayışı rastlantıyı da yadsımakla, mesela mikrofizikte gerçekleşen, çoğu olayları açıklayamaz duruma düşmüştür Fakat mekanik nedenden diğer çoğu nedenler vardır, niçin sonucu etkilediği gibi sonuç da nedeni etkiler, rastlantı nedensizlik değildir ve bilimseldir, değişmeler sıçramalarla gerçekleşir ve gelişimseldir Enerjik yasalara tarafından, oysa mekaniğin esas yasalarıdır, muhakkak bir koşul muhakkak ve zorunlu durumlar zincirini meydana getirir ve muhakkak bir durum bilinince bu durumun meydana getireceği daha sonraki durumlar bilinebilir Bu temelden yola meydana çıkan Laplace, ama mekanikçi gerekirciliğe Laplace Gerekirciliği de denir, emin bir durumun tüm ayrıntılarını saptayıp hesaplayabilecek üstün bir zeka varolabilseydi geleceğin tüm olayları evvelden bilinebilirdi, der Bu kavrama bilimsel gerekirciliği papazca bir kaderciliğe düşürmüştür bununla birlikte mekanikçi gerekircilik emin sınırlar içinde ve dış etkilere önemli ölçüde yan bulunmayan alanlarda (çünkü dış etkilere baştan sona kapalı hiçbir sistem yoktur) geçerli ve yardımsever olmuş, güneşin ve gezegenlerin durumlarını önceden hesaplamakta ve makineler yapımında başarıyla kullanılmıştır Ne var ama biyolojik, fizyolojik, ruhbilimsel (psikolojik N) ve toplumsal süreçleri açıklamaya yetmemiştir Bu yeteneksizlik, mikrofizikte rastlantının çok manâlı bir yeri bulunduğunun meydana çıkmasıyla büsbütün belirmiştir Kuanta mekaniği, mikrofizikte, rastlantının da zorunluluk değin önemli bir rol oynadığını tanıtlamıştır Özdeğin, eski fiziğin sandığı gibi yeknesak olmadığı ve baki bir çeşitlilik içinde bulunduğu anlaşılmıştır Olguları, olayları ve süreçleri daha geniş bir karşılıklı etki ilişkisi içinde koyulmak gerektiği açık seçik ortaya çıkmıştır Bütün somut olayların uzay ve zamanda yer değişim (mekanik devim) ’yle açıklanamadığı görülmüştür Hele yaşambilimde örgensel olayların (canlı varlıkların) mekanik yasalarla hiçbir ilgisi bulunmadığı ortaya konmuştur

Tüm bunlardan meydana çıkan sonuç, mekanikçi gerekirciliğin iki büyük yanılgıyla yüklü olduğudur:

1 Tüm nedenleri mekanik nedenlere indirgemek,
2 Olayların nesnelliğini görememek ve nedensizlikle özdeşleştirdiği rastlantıyı yadsımak *