Mekke Ve Kâbe

MEKKE VE KÂBE
Yeryüzünde Allah'a ibâdet için yapılan ilk binâ, bütün namazlarda kıblegâh olarak yönelmekte olduğumuz Kâbe'dir(5) Allah'ın emriyle Hz İbrâhim ve oğlu Hz İsmâil tarafından(6) Milattan 2000 yıl kadar önce Mekke'de yapılmıştır(7) Tavâfa başlama yerinin işâreti olmak üzere, Kâbe'nin güneydoğu köşesi (Rükni Haceri Esved) nde bulunan Haceri Esveddenilen siyah taşı Hz İbrâhim, Ebu Kubeys dağından getirerek hâlen bulunduğu köşeye koymuştur İnşaatın tamamlanmasından sonra Hz İbrâhim ilk tavâfı oğlu Hz İsmâil'le beraber yapmış, bütün insanları hacca, Kâbe'yi ziyârete dâvet etmiştir(8)
Mekke şehri, Hz Peygamber (sas)'in büyük dedelerinden Kusayy tarafından, Kâbe'nin inşâsından çok sonra kurulmuştur Allah'a ibadet için yapılmış olan Kâbe, zamanla Tevhid İnancının unutulmasıyla, putlarla doldurulmuş; Mekke puperestliğin merkezi hâline gelmiştir
a) Mekke ve Kâbe ile İlgili Özel Vazifeler
Mekke şehrini kuran Kusayy, şehrin idâresi, Kâbe'nin bakımı ve Kâbe'yi ziyârete gelenlere hizmetle ilgili bazı görevler ihdâs etti Bu hizmetler Hz İsmâil'in neslinden olan kimseler tarafından yerine getiriliyordu Bu hizmet ve görevlerden bir kısmı şunlardır:
1 Hicâbe: Kâbe'nin perdedarlığı ve anahtarlarını taşıma görevidir
2 Sikâye: Kâbeyi ziyârete gelenlerin suyunu temin etme ve Zemzem kuyusuna bakma görevidir
3 Rifâde: Kâbeyi ziyâret için Mekke'ye gelenleri ağırlama, barındırma ve muhtaçlara yardımcı olma hizmetidir
4 Nedve: Kusayy tarafından yapılan Dâru'nNedveadlı istişâre meclisi binâsında yapılan toplantılara başkanlık etme görevidir Savaş, sulh ve memleketin diğer bütün önemli işlerinin kararı, burada yapılan toplantılarda verilirdi Kırk yaşından küçük olanlar, bu meclise alınmazlardı
5 Livâ: Savaş zamanında ve askerin toplanmasında sancağı taşıma görevidir
6 Kıyâde: Savaşta askere komuta etme görevidir
7 Sefâre: Aynı toplum içindeki fertler veya kabîleler arasında meydana gelen çekişmelerde hakem olarak arabulma hizmetidir
8 Hazinei emvâl: Savaş için hazırlanan silâh, mal ve âletleri muhâfaza etme görevidir
9 Ezlâm: Oklar ile fal bakma işidir
Kâbe'nin üzerine konulmuş olan Hubel adlı putun yanında üç fal oku vardı Birinde: emeranî rabbî(Rabbım bana emretti); diğerinde nehânî rabbî(Rabbım bana yasak kıldı), yazılıydı Üçünçüsü ise boştu
Yapacağı iş konusunda karar veremeyen kişi, ezlâm işiyle görevli kimse aracılığı ile bu oklardan birini çekerdi Birinci ok çıkarsa, tasarladığı işi yapar, ikincisi çıkarsa o işten vazgeçerdi Üçüncüsü çıkarsa, o işi bir yıl erteler, ertesi sene falı yenilerdi
10 Nezâre: Bir yerden başka bir yere nakledilecek eşyayı kontrol ve muâyene ettikten sonra taşıma ruhsatıverme görevidir
Araplar arasında her biri büyük bir şeref sayılan bu hizmet ve görevlerin hepsi Kusayy'ın elinde toplanmışken daha sonra Kureyş arasında dağılmıştır
b) Zemzem Suyu
Hz İbrâhim, Milâttan yaklaşık 2000 yıl kadar önce, Irak'ta Sümer şehirlerinden Ursitesinde dünyaya geldi Peygamber olduktan sonra, halkı tek Allah'a imâna dâvet ettiği için, Bâbil Hükümdârı Nemrut tarafından ateşe atıldı Fakat Allah'ın emri ile ateş onu yakmadı(9) Kendisine imân eden İbrâni'lerle Filistin'e göçtü Birara Mısır'a gitti, orada da kendisine imân eden kimse bulamadığı için, tekrar Filistin'e döndü
Hz İbrâhim, karısı Hâcer ile henüz annesini emmekte olan oğlu Hz İsmâil'i Allah'ın emri ile Filistin'den alıp, Mekke'ye, Kâbe'nin bulunduğu yere götürdü Onlara bir dağarcık hurma ve bir kırba su bırakarak yanlarından ayrılıp Filistin'e döndü O esnâda, henüz Kâbe yapılmamış, Mekke şehri kurulmamıştı Etrâfta ne insan, ne su, ne de hayat işâreti vardı
Hz İbrâhim, eşi ve çocuğundan ayrılıp onları göremeyecek kadar uzaklaştıktan sonra, Kâbe'nin bulunduğu yere yönelerek:
Rabbımız, zürriyetimden bir kısmını senin kutsal evinin yanında, ekin bitmez (çorak), bir vâdi içinde yerleştirdim Rabbımız, (beyt'inde) namaz kılmaları için, insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir, şükretmeleri için onları meyvelerle rızıklandır(10) diye duâ etti ve uzaklaşıp gitti
Yanlarındaki hurma ve su bittikten sonra, Hâcer çocuğunu olduğu yerde bırakıp, bir can yoldaşı görebilmek ve birkaç yudum su bulabilmek ümidiyle Safâ ile Merve tepeleri arasında gidip geldiği esnâda bir melek, ökçesiyle Zemzem suyunu ortaya çıkarmıştı Hâcer bu sudan kana kana içti, çocuğunu emzirdi ve Allah'a hamdetti
c) Mekke Şehrinin Kurulması
Hz İsmâil, daha sonra bu bölgeye yerleşen Cürhümîlerden bir kızla evlendi Kendisi İbrânî, Cürhümîler Yemenli Âribe (halis) Arablarındandı Bu sebeple İsmâiloğullarına müsta'rabe (arablaşmış) arablarıdenilir
Yemen'de Seylü'larim(11) denilen sel felâketinden sonra bu bölgeye gelen Huzâa Kabîlesi, İsmâiloğullarının da yardımı ile, Cürhümîleri Mekke'den sürüp çıkardılar Cürhümîler, Kâbe'ye hediye edilmiş olan altın geyik heykelleri ile diğer kıymetli eşyayı Zemzem kuyusuna atıp, üzerini toprakla doldurduktan sonra, kuyuyu belirsiz hâle getirerek Mekke'den kaçtılar Bu yüzden Zemzem kuyusu uzun müddet kapalı kaldı
Mekke bölgesinin hâkimiyeti ve Kâbe muhafızlığı üç asır kadar Huzâalılarda kaldıktan sonra Kilâb (Hâkim)' in oğlu Kusayy, milâdî 5 inci asırda Kâbe muhafızlığını ele geçirdi Kureyş'in başına geçerek, Huzâalıları bu bölgeden çıkardı Kâbe'nin etrâfında bugünkü Mekke şehrini kurdu Ölümünden sonra kabîle başkanlığı ve Kâbe muhâfızlığı oğlu Abdimenâfa, ondan da oğlu Hâşim'e kaldı Haşim ticâret için gittiği Şam seferinde Gazze'de ölünce, rifâde (ziyâretçileri ağırlama ve barındırma) ve sikaye (ziyâretçilere su temin etme) vazifelerini küçük kardeşi Muttalib üzerine aldı
d) Şeybe'nin adı Abdülmuttalib kaldı
Hâşim, Medine'de Hazrec kabîlesinin Neccâr oğulları kolundan Amr kızı Selmâ ile evlenmiş, Şeybeadında bir oğlu olmuştu Selmâ Medine'den ayrılmadığından, Şeybe de Medine'de dayılarının yanında büyümüştü Hâşim'in vefâtından sonra, amcası Muttalib O'nu Mekke'ye getirdi Mekkeliler Muttalibin yanında tanımadıkları bir çocuk görünce, Şeybeyi Muttalib'in kölesi sanarak, Ona Abdülmuttalibdediler Bu yüzden Şeybe, Abdülmuttalib adıyla anıldı
e) İki Kurbanlığın Oğlu
Abdülmuttalib, 10 oğlu olduğu takdirde, bunlardan birini Allah için kurban etmeyi adamıştı(12) Bu eski âdet, bize Hz İbrâhim'in gördüğü bir rüyâ üzerine oğlu Hzİsmâil'i kurban etmek istemesini(13) hatırlatmaktadır
Abdülmuttalib, çeşitli zevcelerinden 10 oğlu olunca aralarında kur'a çekerek adağını yerine getirmek istedi Kur'a sonucuna göre, ileride Rasûlullah (sas)'in babası olacak olan Abdullah'ın kurban edilmesi gerekiyordu Bir arrafe (kadın kâhin)nin tavsiyesine uyularak, belirli sayıda deve ile Abdullah arasında kur'a çekildi Kur'a Abdullah'a düştükçe, develerin sayısı onar onar arttırılarak, yeniden çekildi 10 deve ile başlayan kur'a çekimi, develerin sayısı 100 olunca nihâyet develere isâbet etti(14) Böylece Abdullah'ın yerine 100 deve kurban edildi Bu olaya ve neslinden geldiği Hz İsmail'in kurban edilmesi teşebbüsüne işâretle Rasûlulllah (sas) Efendimizin:
Ben iki kurbanlığın oğluyum(15) buyurduğu nakledilmiştir O zamana kadar 10 deve olan diyet (öldürülen bir kimsenin kan bedeli) de, bu olaydan sonra, 100 deveye yükselmiştir(16) İslâm Hukuku'nda kan bedelinin 100 deve olması, zamanla örf hâline gelen bu olaya dayanmaktadır
f) Zemzem Kuyusunun Temizlenmesi
Muttalib'in ölümünden sonra, kabîle başkanlığı ile Rifâde ve Sikâye hizmetleri Abdülmuttalib'e verilmişti Abdülmuttalib, Zemzem'in yerini bulup yeniden kazdırdı Cürhümîlerin Mekke'den kaçarken kuyuya attıkları altın geyik heykelleri, kılıç ve zırhlar çıkarılarak kuyu temizlendi Zemzem kuyusunun idâresi, Abdülmüttaliboğullarında kaldı
(5) BkzÂl–i İmrân Sûresi, 96
(6) Bkz elBakara Sûresi, 127
(7) Kâbe, Hicretten, yaklaşık 2793 yıl önce yapılmıştır (Mahmut Esad, Tarihi Dini İslâm,27)
(8) Bkz elHacc Sûresi, 2729
(9) Bkz elEnbiyâ Sûresi, 6970
(10) Bkz İbrâhim Sûresi, 37
(11) Bkz esSebe' Sûresi,16
(12) İbn Hişâm, 1160; İbnü'lEsîr, elKâmil, 25; İbn Sa'd, etTabakat, 188
(13) Bkz Saffât Sûresi, 102110
(14) İbn Hişâm, 1160164; İbnü'lEsîr, age, 2 67
(15) elAclûnî, Keşfü'lHafa, 1199 (Hadis No606), Beyrut 1351
(16) İbn Hişâm, 1163