Menisküs nedir, neden yırtılır?

Menisküs diz eklemleri arasında bulunan koruyucu kıkırdak dokudur. Dizin ani hareket ettirilmesi veya dize fazla ağırlık binmesi sonucu yırtılabilir. Menisküs yırtığı daha çok sporcularda görülmekle birlikte, yaş ilerledikçe bu doku zayıfladığı için çömelmek bile menisküs yırtığına neden olabilir. Genç yaşta yaşandığında, fizik tedavi ve kas güçlendirici egzersizlerle çözüm bulunabilir. İlk hasar sonrası yapılan tıbbi müdahalelerle yırtığın büyümesi engellenir. Yırtık çok derin ve hareketle düzelmesi mümkün değilse ameliyat gerekebilir. Düzenli egzersiz ile bacak ve diz kaslarını güçlendirmek, ani hareketlerden kaçınmak, ağır kaldırırken dikkatli olmak, eklemlere faydalı gıdalar tüketmek menisküs yırtığı riskini azaltır.



İçindekiler

Menisküs nedir?
Menisküs nedenleri
Menisküs belirtileri
Menisküs teşhisi
Menisküs tedavisi
Menisküs ameliyatı
Artroskopi nedir?
Menisküs yırtığına ne iyi gelir?
Menisküs egzersizleri
Menisküs nedir?
Diz eklemlerinin arasındaki C şeklinde olan kıkırdak parçasına menisküs adı verilir. Diz eklemini oluşturan uyluk, bacak ve diz kemiğinin eklem yüzleri arasında birleştirici ve koruyucu görev gören güçlü ve esnek bir dokudur. Her dizde iki adet bulunur. Diz üzerine binen ağırlığı dağıtır, diz ekleminin kemikleri arasındaki sürtünmeyi azaltır ve düzgün hareket etmesine yardımcı olur. Fazla ağırlık kaldırmak veya ani dönme gibi hareketler yırtılmasına neden olabilir. (1)

Karpal Tünel Sendromu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi



Artroskopi menisküs yırtığı tedavisinde en sık kullanılan yöntemdir. Diz üzerinde kesikler açılarak içeri kamera gönderilmesiyle yapılan bu operasyonun riski azdır.

Menisküs yırtığı nedir?
Menisküs yırtığı en sık görülen diz yaralanmalarından biridir. Vücut ağırlığı dengesiz bir şekilde dizlere yüklendiğinde, özellikle spor yaparken diz ani bir şekilde döndürüldüğünde menüsküs yırtığı oluşur. Dizdeki kemiklerin arasında tampon görevi gören kıkırdağın ani basınçla yırtılmasıdır. (2)



Menisküs yırtılması
Menisküs yırtılması ile oluşan kıkırdak doku hasarı

Menisküs nedenleri
Dizi bükmek,fazla esnetmek veya ani diz çökmek
Futbol, basketbol, kayak, tenis gibi ani hareketler ve hız gerektiren sporlar
Vücut ağırlığının dizlere binmesi, ağırlık kaldırma
Kıkırdakta tekrarlanan küçük yaralanmalar
İleri yaşlarda menisküs kıkırdağında aşınma
Doğuştan ortaya çıkan sorunlar
Futbol, basketbol, voleybol ve tenis gibi sporlarda hızlı ve ani hareketler menisküs yırtılmasına sebep olur. Yürürken veya koşarken, vücut ağırlığı dizlere verildiği bir anda aniden durma veya dizin dönmesi sonucu menisküs kıkırdağı yırtılır. Genç insanlarda menisküs dokusu sağlam olduğu için ciddi travmalar sonucu yırtılır ancak yaşlılarda diz eklemlerindeki bozulmalar sonucu basit hareketler de menüsküs yırtığına sebep olabilir.

Kireçlenme (osteoartrit) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi



Menisküs belirtileri
Şişme veya sertlik
Dizlere dokunulduğunda, özellikle çevirme ve bükme hareketi yapıldığında ağrı
Dizi bükmeden bacağı uzatmakta zorlanma
Hareket ettirmeye çalıştığınızda dizde sıkışma ve kilitlenme hissi
Bir kıkırdak parçasının gevşemesi ve diz ekleminin tıkanması hissi veren ani bir batma
Genellikle dizde ağrı menisküs yırtığının en önemli belirtisidir. Menisküs yırtığı oluştuktan hemen sonra çok şiddetli ağrı görülmeyebilir. Hatta kişi yaptığı harekete devam edebilir. Bir süre sonra dizdeki eklemlerin dengesinde bozulma, eklem sıvısının artması ve şişlik yaşandığında ağrı artmaya başlar.

Menisküs teşhisi
Fizik muayene: Doktor dizinizi ve bacağınızı hareket ettirir, onları farklı pozisyonlarda tutar. Menisküsün bulunduğu bölgenin çevresindeki hassasiyeti belirlemeye çalışır. Yürüyüşünüzü izler, eğilmenizi ister, böylece acı hissinin hangi pozisyonlarda artıp azaldığını görerek menisküs yırtığını tespit eder.
Görüntüleme testleri: Fizik muayene sonrası teşhisi doğrulamak ya da diğer olası hastalıkları ekarte etmek için röntgen ya da MR gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılabilir.
Artroskopi: Dizin içini incelemek için kullanılan Artroskop, küçük bir kamerası olan bir cihazdır, dizin içine küçük bir kesi ile yerleştirilir. Dizin içi bu kamera ile incenir. Ancak günümüzde görüntüleme teknolojilerinin gelişmesi nedeniyle menisküs yırtığının teşhisinden çok yırtığın nerede ve ne şekilde oluştuğunu tespit etmekte ve ameliyatta kullanılır. (3)
Romatizma nedir? Neden olur? Romatizmanın belirtileri ve tedavisi



Menisküs tedavisi
Menüsküs yırtığı olan kişinin yırtık çok ciddi değilse ve harekete izin veriyorsa kendiliğinden iyileşmesi mümkündür. Küçük yırtıklar 6 haftada kendiliğinden iyileşir. Bu sürede dizdeki destekleyici kasları güçlendirmek için bir fizik tedavi uzmanından destek almanız gerekebilir. Bazı yırtıklar tam olarak iyileşmez ama ilk ağrı ve şişlik geçtikten sonra hafifler.

Kişi yaşamına engel olmayacak şekilde dizini kullanabiliyorsa başka tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Fizik tedavi görmenize rağmen ağrılar çalışma hayatınızı etkileyecek şekilde 6-8 haftadan sonra da devam ediyorsa, bir ortopedi cerrahına görünmeniz önerilir.

Diziniz bu tedavilere cevap vermiyorsa doktorunuz artroskopik cerrahi önerebilir. Ancak doktor menisküs yırtılması teşhisi koysa bile bu illa ameliyat gerektiği anlamına gelmez.(4)



Fizik tedavi ve rehabilitasyon nedir? Fizyoterapist ne iş yapar?



Menisküs ameliyatı
Menisküs yırtığı çok büyük ise yırtılan menisküs dokusunun tamamı ameliyatla alınır. Total menisektomi adı verilen bu ameliyatın uzun vadede başka sorunlara neden olduğu gözlenmiştir. Kısmi menisektomi ameliyatında ise sadece yırtık parça ameliyatla alınır. Bazı durumlarda yırtılan doku birbirine dikilerek onarılabilir.

Menisküs yırtıklarında ameliyatlı ve ameliyatsız tedavi



Doktor menisküs yırtığının durumuna ve hastanın bu ameliyata uygun olup olmadığına bakarak bu operasyonu yapar. Hastanın aktif bir hayatı varsa ve menisküs dokusu çok hasar görmediyse menisküs dokusunun tamiri tavsiye edilmektedir. (5)



Ayrıca çok hasar görmüş menisküs yırtıklarında doktor menisküs naklini önerebilir. Kadavralardan elde edilen dokular hastaya nakledildiği gibi, son teknolojiyle menisküs kıkırdağı şekline getirilmiş başka organik maddeler de menisküs dokusu yerine nakil edilebilmektedir.

Menisküs ameliyatı sonrası
Menisküs yırtığının tamir edilemediği ve ameliyatla tamamının alındığı durumlarda hastalarda uzun vadede, diz eklemlerinde aşınma ve hasar gözlemlenmiştir. Ameliyat sonrasında rehabilitasyon uzun vadede sonuçları olumlu etkilemektedir.

Ameliyat sonrası dizdeki kasları güçlendirmek için düzenli hareket etmek önemlidir. İyileşmenin tam olarak sağlanabilmesi için egzersiz bir fizik tedavi uzmanı tarafından desteklenmelidir.



Artroskopi nedir?
Diz eklemindeki hasarların yerini ve durumunu görmek için, dizin üzerine küçük kesikler atılır ve üzerinde küçük bir kamera olan artroskop dizin içindeki görüntüyü bir ekrana iletir. Cerrahi operasyonda kamera ile birlikte kesmek, dikmek, örnek almak gibi işlevleri bu yöntemle yapar.

Operasyon öncesinde dizin içine tuzlu su enjekte edilerek dizin şişmesi sağlanır. Operasyon sırasında hastanın durumu ve geçmişine göre anestezi uygulanır.



Genellikle menisküs yırtığı hastanın yaşam kalitesini büyük ölçüde etkiliyorsa artroskopiye karar verilir ve planlanarak yapılır. Komplikasyon oranı çok düşük olan güvenli bir cerrahi operasyondur. Cilt sinirlerinin yaralanması en sık görülen komplikasyondur ama o da ameliyat sonrasında özenli bakımla tedavi edilebilir.

Artroskopik kısmi menisektomi
Menisküs yırtığı vakalarının bir kısmı artroskopi ile onarılabilir fakat büyük çoğunluğu onarılmaya uygun değildir. Yırtık onarılmaya uygun değilse, kısmi menisektomi denilen bir operasyon ile yırtık parça kesilerek alınır. Bu operasyonun amacı geriye kalan sağlam parçanın korunmasıdır.

Yırtık parça çıkarıldıktan sonra kişi, gerekli fizik tedavi desteğini de aldığında dizini kullanmaya devam edebilir. Menisküs dokusu kısmen de olsa görevine devam eder.

Menisküs bitkisel tedavisi
Menisküs yırtığı ameliyat gerektirmeyecek şekildeyse tedavisinde zeytinyağı, sıcak su uygulaması, soğuk su uygulaması, sülük tedavisi gibi destekleyici yöntemlere başvurulabilir.

Menisküs yaralanmasına karşı yapılması gereken egzersizler ve koruyucu önlemler





Menisküs yırtığına ne iyi gelir?
Dizin altına yastık koyarak bacakları kalp seviyesinin üstünde tutmak
İltihap ve ağrıyı iyileştirene kadar, dize ağırlık bindirmemek, koltuk değneğiyle yürümek
Diz desteği ve dengelenmesi için ortopedik bir cihaz
Eklem hareketini ve bacak direncini iyileştirmeye yardımcı olan fizik tedavi
Yırtık menisküsün onarılması veya çıkarılması için cerrahi operasyon
Eğer yırtık çok derin değilse etkisini azaltmak için uygulanabilecek bazı yöntemler:

Dizi daha fazla incinme riskinden korumak çok önemlidir.
Yaralanmadan sonra dizi 2-3 gün dinlendirmek, bu sırada dizi herhangi bir baskı ve ağırlıktan korumak gerekir. Doktorlar yaralanmış dizin uzun süre hareketsiz kalmasını tavsiye etmez. Dizi hareket ettirecek ev egzersizleri yapmanız önerilir. Bu egzersizleri diziniz çok fazla acımadan hareket etmeye başladığınızda uygulayabilirsiniz.
Buz tedavisi yani dizin yaralanmasından hemen sonra 10 dakikadan 30 dakikaya kadar (10 dakikadan az olursa bir etkisi olmaz ve 30 dakikadan fazla olursa ciltte hasar oluşabilir.) üzerine buz koymak, hasar gören dokuya kan akışını yavaşlatarak ağrı ve iltihabı sınırlayabilir. Yaralanmadan sonraki 3 gün boyunca her iki saatte bir 15 dakika tekrar edilmesi önerilir.
Bir bandaj ile bölgeyi sarmak şişmesini önleyecek ve diz ekleminin dinlenmesine yardımcı olacaktır. Çok sıkmadan kan akışına izin verecek ve hafif basınç uygulayacak şekilde bağlanması gerekir. Bandajı 48 saat sonra çıkarmanız önerilir, çünkü normalde daha serbest hareket etmesi gereken diz eklemlerinin hareketini sınırlayabilir.
Belirtiler devam ederse diz etrafındaki kasları güçlendirmek için fizik tedavi gerekebilir.
Menisküs ağrısına ne iyi gelir?
Parasetamol ve kodein: Parasetamol ağrıyı hafifletmek için yararlıdır, daha güçlü ağrılar için kodein kullanılabilir.
Non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ): Bu ilaçlar iltihap önleyici, ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlardır. Birçoğu reçeteli satılır fakat aspirin ve ibuprofeni reçetesiz satın alabilirsiniz. NSAİ ilaçları kullanmadan önce mutlaka bir doktor ya da eczacıya danışın. İltihap bazı durumlarda iyileşme sürecinin bir parçasıdır. Bu yüzden iyileşme sürecine zarar vermemek için bazen NSAİ ilaçların yaralanmadan sonraki 2 gün içinde kullanılmaması gerekebilir.
Nurofen (ibuprofen) nedir? Nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?



Topikal (krem) NSAİİ’ler: Sürülerek uygulanan bu ilaçları da reçetesiz satın alabilirsiniz. Topikal NSAİİ’ler ile hap olarak alınanların hangisinin daha etkili olduğu konusunda tartışmalar devam etmektedir. Fakat sürülerek uygulanan ilaçların kan dolaşımına giren miktarı tablet göre daha azdır ve daha az yan etki riski vardır.
İltihap nedir? Neden olur? Belirtileri, tedavisi ve kurutan diyetler



Çocuklarda ve gençlerde menisküs
Menisküs kıkırdağı yaş ilerledikçe zayıflayan bir yapıdır. Menisküs yırtılması ortalama 30 yaş üzeri kişilerde görülmektedir. Ancak çocuklar günümüzde takım sporlarında daha fazla yer aldıkları için ve özellikle tek bir spor üzerinde yoğunlaşan çocuklarda menisküs yırtığı görülme oranı daha fazladır. Çocuklardaki menisküs yırtığının ise iki türü vardır.



Ağrı kesici ilaçlar nasıl kullanılmalıdır? Türleri ve yan etkileri



Erişkinlerde görülen menisküs yırtılması, sporla ilgilenme yaşı düştüğü için 10 yaşının üzerindeki çocuklarda da ortaya çıkmaktadır. Ayrıca doğuştan menisküs dokusu zayıf olan çocuklarda 10 yaşın öncesinde menisküs yırtığı oluşabilmektedir.

Menisküs dokusu 10 yaşa kadar kendini yenileyebilmekte, 10 yaşından sonra ise erişkin hale gelerek kendiliğinden iyileşmesi zorlaşmaktadır. (6)


Menisküs egzersizleri
Bacak ve diz kaslarını güçlendiren egzersizler kişinin bir sorun yaşamadan dizini kullanmasını sağlayabilir. Ayrıca Menüsküs yırtığı ameliyatı sonrasında da dizi güçlendirmek ve iyileşmeyi desteklemek için denge geliştirici egzersizler yapılmalıdır.

Menüsküs için bazı faydalı egzersizler:


Ayakta dururken hasarlı ayak dizden bükülerek hareket ettirilir,
Yerde oturmuş ve ayakları uzatmış halde hasarlı diz, ayak tabanını yerden kaldırmadan vücuda doğru çekilir. Tekrar açma hareketinde bacak düz olana dek elle dize bastırarak hareket ettirilir.
Hastanın bacağının kuvvete karşı direnç uygulamasıyla kaslarının güçlendirildiği izometrik hamstring güçlendirme. Bacağı biri tutar ve tuttuğu yönün tersi yönde bacak kapatılmaya çalışılır.
Bir platformun üzerinde ayaklar omuz hizasında açılarak parmak uçlarına kalkılır. Bir süre sonra tek ayakla aynı hareket tekrarlanır.
Thera bandı ile, bant halka şeklinde sabit bir cisime geçirilir, ayak halkanın içine gelecek şekilde yerleştirilir, ayak yere değmeden ve diz bükülmeden öne arkaya ve yana hareket ettirilir.
Diz kapağının altına ve iki bacak arasına rulo şeklinde havlu yerleştirilerek sıkma ve gevşetme egzersizleri yapılır.
Yüz üstü yatılır ve diz ayak ağrı noktasına kadar yavaşça bükülür, bir süre tutularak yavaşça eski haline getirilir. Bu hareket birinin yardımıyla yapılmalıdır.
Bu hareketlere hasardan veya ameliyattan hemen sonraki günlerde azar azar başlanır, ağrının durumuna göre günden güne sayı arttırılır. Bazı hareketlerde dizlik kullanmak gerekebilir. Birkaç ay içinde ağırlıkla çalışmaya, 4-5 ay sonrasında da bisiklet hareketine başlanabilir.

Romatoid artrit nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri



Menisküsten korunma yolları
Düzenli olarak bacak kaslarını çalıştıran egzersizler yapın.
Dizinizi ve bacağınızı incitme riski olan aktiviteler yaparken bandaj ya da destekleyici bağlar kullanın.
Egzersiz yaparken veya dizinize basınç oluşturan sporlarla uğraşırken duruşunuzun düzgün olmasına dikkat edin. Ağırlığınızı diz yerine ayak tabanına yönlendiren dik duruş dizinizi koruyacaktır.
Spora başlamadan önce ısınmayı ihmal etmeyin.
Uygun ayakkabı ve aksesuar (bandaj ya da destekleyici bağ gibi) kullanın.
Menisküs yırtığı nasıl geçer?
Menisküs yırtığı tedavisi geciktirilirse arthirid denilen iltihaplanma oluşabilir. Oluşan iltihabın durumuna göre kullanılan tedavi yöntemleri:

Kilo verme
İlaç tedavisi
Fizik tedavi
Eklem ve kıkırdak destekleyici yöntemler,
Eklemlerin çıkarılması ameliyatıdır.
Menisküsü olanlara öneriler
Doktor menisküs yırtığı için ameliyatı gerekli görmemişse diz ve bacak kaslarını güçlendiren egzersizler sürekli yapılmalıdır. Ağırlık kaldırmamak ve ani hareketlerden kaçınmak da daha fazla hasar görmesini önleyecektir.