Merkez'in bağımsızlığına darbe: Atamayla gelen kararnameyle gider

Cumuhurbaşkanı Erdoğan, Murat Çetinkaya’yı TCMB Başkanlığı’na Nisan 2016’da atamıştı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Murat Çetinkaya, gece yarısı yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle vazifeden alındı. Çetinkaya’nın yerine yardımcısı Murat Uysal atandı.

Çetinkaya’nın 4 yıllık misyon müddetinin dolmasına 10 ay kala misyondan alınmasında, hükümetin talebine karşın TCMB’nin faiz oranlarını indirmemesinin tesirli olduğu öğrenildi. 

Liderin, TCMB Yasası’nda sayılan nedenler gerçekleşmediği halde vazifeden alınması da tartışma yarattı. Atama kararında 375 sayılı KHK’nin ek 35. hususu münasebet gösterildi. Bu unsura nazaran Cumhurbaşkanı üst kademe yöneticilerini, “kurumsal maksatlara ulaşılamaması nedeniyle” müddetlerini tamamlamadan vazifeden alabiliyor. 



Reuters, isminin verilmesini istemeyen bir hükümet yetkilisinin “Cumhurbaşkanı ve Maliye Bakanı, Çetinkaya’nın istifa etmesini istedi lakin Çetinkaya Merkez Bankası’nın bağımsız olduğunu hatırlatıp istifa etmeyi reddetti” dediğini yazdı. 

Dava açabilir

Eski TCMB Liderlerinden Durmuş Yılmaz, kararı “Bankanın bağımsızlığına müdahale” olarak kıymetlendirdi. 2001’deki yasal değişikliği sonrası liderin vazifeden alınması üzere bir uygulamanın hiç olmadığını hatırlatan Yılmaz, kararın piyasaları olumsuz etkiyeceğini, TL’de paha kaybına neden olabileceğini, sonuçlarının daha yüksek faiz, daha yüksek enflasyon ve daha az refah olarak döneceğini öne sürdü.

Yılmaz, TCMB Kanunu’nda misyondan alma kaideleri bulunmamasına karşın kararın veırildiğini belirtti. Karar için “siyasi” ve “Özerkliğine müdahale” diyen Prof. Dr. Metin Günday, Çetinkaya’nın Danıştay’da dava açabilceğini söyledi. 

Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, Cumhurbaşkanın, yürürlükteki kanunu değiştirecek halde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (CBK) çıkarabileceği kabul edilse bile Anayasa’ya nazaran “kanunun açıkça düzenlediği alanlarda” cumhurbaşkanına bu yetkinin verilmediğini ve “CBK ile kanun kararı çatışırsa kanunun uygulanması gerektiğini” hatırlatarak “Merkez Bankası Kanunun 28. unsurunun açık kararına muhalif karar çıkarıldığını” lisana getirdi. Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kanunlar ile CBK ortasındaki alakaya dair içtihadını bir an evvel oluşturması gerektiğini vurgulayan Kanadoğlu, kararın AYM ve Danıştay tarafından incelenmesini istedi.

TL’yi düşürür faizi artırabilir



Birçok iktisatçı ve yatırımcı karar için “TCMB bağımsızlığına müdahale” dedi:

Mahfi Eğilmez (iktisatçı): Kurumsal amaçlara ulaşamadığı gerekçesiyle misyonundan alındı. Gaye yanlıştı. Maliye siyaseti, para siyaseti gayesinin tam aykırısı bir amaca yönelmişti. 

Erol Bilecik (eski TÜSİAD Başkanı): Üst seviye bir bürokratın gece yarısı kararnamesi ile misyondan alınması, ülkemiz kurumlarının prestiji açısından oldukça düşündürücü. Piyasaların bu üzere sürprizlere negatif reaksiyon vermemesini diliyoruz.

Ümit Akçay (iktisatçı): 2001 sonrası başlayan bağımsızlık resmen son buldu. 

Faik Öztrak (CHP Genel Lider Yardımcısı): Bunu yapanlar ‘ekonomi idaremize güvenin’ deme hakkını kaybetmiştir. TCMB Saray’ın elinde tutsaktır. Nokta.

Uğur Gürses (iktisatçı): Seçim kaybeden Ankara maceracı yola süratle giriyor. Vazifeden almanın gayesi aşikâr. Para basılsın, süratle faiz düşürülsün isteniyor. 

Timothy Ash (Stratejist): TCMB’nin güvenilirliği zati önemli hasar almıştı. Bu adım bunu daha da geriye götürdü. İronik fakat bu adım faiz indirmesini de zorlaştırdı.



Paul McNamara (Fon yöneticisi): Harika aptalca bir adım. TL pazartesi çok makus kıymet kaybedecek. 

Financial Times: Murat Çetinkaya’nın mühleti dolmadan bir yıl evvel misyondan alınması, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusundaki soru işaretlerini artırıyor.

Faiz ve 40 milyar liralık yedek akçe

Çetinkaya’nın vazifeden, TCMB’nin yaklaşık 40 milyar lira olan yedek akçesinin Hazine’ye devredilmesine ait yasa değişikliği hazırlıkları devrinde ve TCMB’nin 23 Temmuz’daki Para Siyaseti Heyeti toplantısı öncesinde alınması ayrıyeten dikkat çekti.

TCMB Yasası’nın “yasaklar” başlıklı 27. hususunda, “Başkanlık (Guvernörlük) vazifesi, özel bir kanuna dayanmadıkça banka dışında teşrii, resmi yahut özel rastgele bir misyon ile birleşemez. Bundan diğer lider (Guvernör), ticaretle uğraşamayacağı üzere, bankalar ve şirketlerde de hissedar olamaz. Hayır dernekleri ile maksadı hayır, toplumsal ve eğitim işlerine yönelmiş vakıflardaki vazifeler ve kâr gayesi gütmeyen kooperatif paydaşlığı bu karar dışındadır” kararı yer alıyor. Lider bu çeşit durumlarda misyondan alınabiliyor.

Uysal, fiyat istikrarı vurgusu yaptı



Yeni Merkez Bankası Lideri Murat Uysal, bankanın kanunla kendisine verilen misyon ve yetkiler çerçevesinde temel maksadı olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para siyaseti araçlarını bağımsız bir formda uygulamaya devam edeceğini belirtti. Murat Uysal, önümüzdeki günlerde basın toplantısı düzenleyecek.

9 Haziran 2016’da Merkez Bankası Lider Yardımcılığına atanan Uysal, 1971’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi ve İ.Ü. İktisat Fakültesi’ni bitiren Uysal, Merkez Bankası’na atanmadan evvel en son; Kasım 2011-Haziran 2016 ortasında Halkbank’ta genel müdür yardımcısıydı.

Mustafa Çakır - Emre Deveci/Cumhuriyet