Mevlana'nın eserlerinin adları nelerdir?

Efendimiz manasına gelen Mevlana ismi, ona, daha o kadar genç iken Konya'da ders okutmaya basladığı tarihlerde verilir Bu ad semsi Tebrizi ve Sultan Veled'den itibaren Mevlana'yı sevenlerce kullanılmış; Yaklaşık Olarak adı yerine sembol olmuştur

Mevlâna ’nın tamamı Farsça, ikisi manzum, üçü mensur almak üzere beş adet eseri günümüze dek ulaşmıştır Bilindiği gibi bu eserlerin en fazla alaka göreni VI ciltten oluşan ve dağıtılmış öykü ve öğütler aracılığıyla didaktik bir özellik kazanan Mesnevî ’sidir Çoğunluğunu gazellerin oluşturduğu ve coşkunluk ve cezbe halinde söylediği şiirlerini taşıyan Dîvânı Kebîr ise kırk bini aşkın beytiyle bizlere Mevlâna ’nın iç dünyasını yansıtır Mevlâna ’nın bu iki manzum eserinin haricindekiler ise; dağıtılmış konularda halkı ve müritleri aydınlattığı sohbetlerini içeren Fîhi mâ Fîh, verdiği vaazların kaydedildiği Mecâlisi Seb ’a ve çeşitli şahıslara yazdığı mektupları kapsayan Mektûbât adlı mensur eserleridir

1) Mesnevi:

Mevlâna ’nın en önemli eseri Mesnevi ’sidir Mevlana, Mesnevî ’yi söylemeye, Hüsâmeddin Çelebi de yazmaya başlamıştır ve eser bu şekilde oluşmuştur Mevlâna ’nın öteki eserleri gibi Farsça söylenip yazılan VI ciltlik Mesnevî ’nin I cildine 1259 yılında başlanıp 1263 yılında tamamlanmıştır II cilde başlanmak üzere iken Hüsâmeddin Çelebi ’nin eşi vefat etmiş ve Mesnevî ’nin yazılması iki sene kadar beklemede kalmıştır Çünkü; Mesnevî, Mevlâna tarafından sabahakşam, semâsohbet, otururken veya ayakta söyleniyor ve Hüsâmeddin Çelebi tarafından da yazılıyordu Hüsâmeddin Çelebi, eşinin ölümünden iki yıl daha sonra baştan Mevlâna ’nın huzuruna gelerek vazifesine devam etmek istediğini belirtmiş ve böylece 14 Mayıs 1264 günü baştan başlanan Mesnevî ’nin kalan V cildi , hiç ara verilmeden 1268 tarihinde tamamlanmıştır

Mesnevî ’nin her cildi bittikten sonra, Çelebi bunları gözden geçirerek Mevlâna ’ya okurdu ve teftiş ettirirdi İşte bu şekilde VI cilt halinde meydana getirilen Mesnevî ’nin beyit sayısı farklı alanlara yönlendirilmiş yazmalara tarafından değiştirme göstermekte, 25585 ila 26660 arasında değişmektedir

“Kur ’ân ’ın tefsiri ve “Allah âşıklarının kitabı olarak da nitelendirilen Mesnevî, Mevlâna ’ya tarafından hakîkate ulaşma ve yakîn sırlarını açma hususunda din temellerinin, temelidir İşte Mevlâna bu hedef doğrultusunda hikmetli sözleri ve rahat sırları açarken sıkça hikâyelere başvurur; bu hikayelerin arasında başka bir konuya girer, sonradan her yerde başladığı hikayeye geri dönerek öğütler taşıyan beyitleri sıralar; bununla da yetinmez, Âyet ve Hadisi şeriflerden kanıt getirerek vermeye çalıştığı fikirlerin en ince ayrıntısına kadar anlaşılmasını amaçlar Bütün bunlarla birlikte Mesnevî ’yi anlamanın pek kolay olmadığını da belirten Mevlâna, eserini “vahdet dükkânı olarak nitelendirir ve okuyanlara şöyle der: “Bu kitap, masal diyene masaldır; ama bu kitapta halini görebilen, bu kitap vasıtasıyla kendini tanıyan, anlayan da er kişidir

Mesnevî, birçok âlim, edip ve şair kadar tercüme edilmekle birlikte Mevlevî olsun olmasın çoğu şaire de ilham teşkil etmiş ve yaklaşık olarak bir “Mevlevî Edebiyatının doğmasına sebep olmuştur

I Cildin Önsöz ’ünden:

Bu kitap Mesnevî kitabıdır Mesnevî, hakikate varmak ve yakîn sırlarını açma hususunda din temellerinin, temellerinin temelidir Allah ’ın en büyük fıkhı, Allah ’ın en okumuş yolu, Allah ’ın en açık delilidir

Şüphe yok oysa Mesnevî, gönüllere şifadır; hüzünleri giderir, Kur ’an ’ı açıkça bir ayla koyar; rızıkların bolluğuna sebep olur, huyları güzelleştirir

2) Divanı Kebir:

Mesnevî ’den daha sonra azami alaka görebilen bu eser, Mevlâna ’nın çeşitli zamanlarda ve bilhassa Şems ’in kayboluşundan daha sonra, söylediği şiirlerin bir araya toplanmasıyla meydana getirilmiş olup, onun iç dünyasını ve ruhsal durumunu bizlere yansıtır

Mevlâna gazellerinde, Mesnevî ’sinde olduğu gibi Allah ’a kavuşmadan gönlün huzur bulamayacağını, ilâhî aşkı yazmada aciz kalıp kaleminin kırıldığını, bu dünyanın bir balçıktan ibaret olduğunu, çok yemenin menzile ulaşmada engel teşkil ettiğini, aşkın akla olan menfaat ve yüceliğini, nefsin kötülüğünü, miskin miskin oturan insanların bu tembellikleriyle maksada (ilâhî aşk) ulaşamayacaklarını, gecelerin uyumakla değil de aşk ve ibadetle geçirilmesi gerektiğini son derece vurgulayıcı olarak dizelere döküp ayrıca lâfız, ayrıca de mânâ ustalığını gösterdiği gibi, okuyanı eğitmeyi de ihmal etmez Bu bakımdan Mesnevî ’de olduğu gibi şiirlerinde de didaktik bir üslup hakimdir

3) Fîhi mâ Fîh:

Mevlâna ’nın üç mensur eserinden biridir Öteki eserleri gibi bu kitap da Mevlâna ’nın eliyle yazılmamış; muhtelif konulardaki sohbetleri, yakınları ve müritleri göre kaleme alınmış ve kitaplaştırılmıştır

4) Mecâlisi Seb ’a:

“Yedi Meclis adını taşıyan bu eser de Mevlâna ’nın farklı alanlara yönlendirilmiş zamanlarda kürsüden ve toplantılarda verdiği yedi vaazın yazılmasından oluşmaktadır Eser, olasılıkla Mevlâna ’nın Şems ’le karşılaşmalarından (29 Kasım 1244) önce verdiği vaazların oğlu Sultan Veled veya başkaları tarafından dikte edilmesiyle bir araya getirilmiştir

5) Mektûbât:

Sözcük anlamı “Mektuplar olan bu eser, Mevlâna ’nın dikte, vezir, dost ve akrabalarına yazdığı 147 mektubu içeren bir kitap olup; tekrar onun ölümünden daha sonra bir araya getirilmiştir

Şu ana değin saptama edilen Mevlâna ’nın mektupları daha önce de belirtildiği gibi 147 adet olup, bunların dördü Arapça diğerleri ise Farsça yazılmıştır Bu mektuplar Mevlâna ’nın diğer mensur eserleri gibi çevresindekiler ve müritleri kadar toplanarak kitap haline getirilmiş ve bu esere de genellikle “Mektûbât adı verilmiştir

*