Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
MEVSİMLER VE ÖZELLİKLERİ
Mevsimler güneşin gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir Mevsimlerin oluşmasının esas sebebi aks eğikliği ve Dünya ’nın Güneş çevresindeki hareketidir Her iki yarım kürede de mevsimler birbirinin tersi olarak yaşanır KYK yazı yaşarken, GYK kışı yaşamaktadır Benzer şekilde birinde sonbaharı yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır
Dünya ’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine emrindeki olarak dört önemli gün ortaya çıkar Bu günler mevsim başlangıcı olduğu için Gündönümü adı da verilir 21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran Solstis tarihleridir
Eğer aks eğikliği olmasaydı, Dünya güneş civarda dolanırken, güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, böylece mevsimler de oluşmayacaktı
Gündönüm (solstis) tarihleri gündüz sürelerinin uzamaya veya kısalmaya döndüğü tarihlerdir Ekinoks tarihleri ise güneş ışınlarının ekvatora dikey düştüğü ve tüm dünyada gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihlerdir
21 MART (İLKBAHAR EKİNOKSU)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu sebebiyle aks eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir
1 Güneş ışınları ekvatora tepede olan düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN ’nda güneş doğmaya; GKN ’nda güneş batmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre ’de ilkbahar, Güney Yarım Küre ’de güz başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi yelken direği noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre ’de gündüzler gecelerden; Güney Yarım Küre ’de geceler gündüzlerden daha uzun olur
7 Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup, aynı anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°90° enlemleri aralarında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 HAZİRAN (YAZ SOLSTİSİ)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu ve mil eğikliği nedeniyle KYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Yengeç Dönencesine tepede olan gelir
1 Güneş ışınları Yengeç Dönencesine düşey düşer
2 Ekvatordan güneye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır
3 Ekvatordan kuzeye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre ’de yaz, Güney Yarım Küre ’de kış başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi gönder dairelerine teğet geçer
6 Kuzey Gönder Dairesi ’nin tamamı güneşi görürken, Güney Direk Dairesi ’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş KYK ’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, GYK ’nde en alçak konumuna kazanç
8 Gölge boyu KYK ’nde en kısa, GYK ’nde en uzun durumdadır
9 KYK ’de en uzun gündüz, en kısa gece; GYK ’de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten sonra KYK ’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; GYK ’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten daha sonra KYK ’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; GYK ’de büyümeye başlar
23 EYLÜL (GÜZ EKİNOKSU)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu sebebiyle dingil eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora düşey gelir
1 Güneş ışınları ekvatora dik düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN ’nda güneş batmaya; GKN ’nda güneş doğmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre ’de güz, Güney Yarım Küre ’de ilkbahar başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi direk noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre ’de geceler gündüzlerden; Güney Yarım Küre ’de gündüzler gecelerden daha uzun olur
7 Bir boylam üzerindeki tüm noktalarda güneş benzer anda doğup, benzer anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi aralarında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°90° enlemleri aralarında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 ARALIK (KIŞ SOLSTİSİ)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu ve dingil eğikliği sebebiyle GYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir
1 Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dikey düşer
2 Ekvatordan kuzeye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır
3 Ekvatordan güneye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre ’de kış, Güney Yarım Küre ’de yaz başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi gönder dairelerine teğet geçer
6 Güney Sırık Dairesi ’nin tamamı güneşi görürken, Kuzey Yelken Direği Dairesi ’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş GYK ’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, KYK ’nde en alçak konumuna gelir
8 Gölge boyu GYK ’nde en kısa, KYK ’nde en uzun durumdadır
9 GYK ’de en uzun gündüz, en kısa gece; KYK ’de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten daha sonra GYK ’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; KYK ’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten sonradan GYK ’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; KYK ’de büyümeye başlar
NOT 1: 21 Mart23 Eylül tarihleri arasında Kuzey Sırık Noktası 6 ay gündüz, Güney Gönder Noktasında ise 6 ay gece yaşanır 21 EylülMart23 tarihleri aralarında Kuzey Yelken Direği Noktası 6 ay gece, Güney Direk Noktasında ise 6 ay gündüz yaşanır
NOT 2: Güneş ışınları dönenceler arasındaki her noktaya yıl içerisinde iki kez düşey düşerken, dönencelere bir kere dikey düşer
Güneş Işınlarının Geliş Açısının Hesaplanması:
1 Güneş ışınlarının hangi enleme dik düştüğü bilinecek
2 Düşme açısı sorulan yerin enlemi ile güneş ışınlarının dikey düştüğü nokta arasındaki enlem farkı bulunacak
3 Bulunan enlem farkı 90° den çıkarılacak
Misal: Güney Yarım Küre ’de gündüzlerin kısalmaya başladığı tarihte Türkiye ’nin en kuzeyine güneş ışınları kaç derecelik açı ile düşer
Çözüm: Bu tarih 21 Aralıktır ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer
42 + 23 65 ? 90 – 65 25
21 Aralık tarihinde Türkiye ’nin en kuzeyi olan 42° kuzey enlemine güneş ışınları 25° lik bir açıyla düşerler
Gece – Gündüz Durumu:
1 Eğer Dünya ’nın günlük hareketi olmasa kesintisiz bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanırdı
2Dünya ’nın takvim hareketi ve aks eğikliği nedeniyle gece gündüz sürekli uzayıp kısalır
3Ekvatorda sene boyunca 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır
4Türkiye ’de gece gündüz arasındaki ayrım 16 saate 8 saat olarak yazla kış arasında değişir
566° 33 ’ enleminde 24 saat gece ve 24 saat gündüz yaşanır
690° enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanır
7 Dünya ’nın dingil eğikliği olmasaydı aralıksız 12 sat gece 12 saat gündüz yaşanırdı
8 21 Aralıkta Kuzey Gönder Noktası ’na gidildikçe gündüzler kısalır, Güney Kutup Noktası ’na gidildikçe gündüzler uzar 921 Haziran tarihinde ise tam tersi yaşanır
10 Dünya ’nın dönüş hızının kutuplara içten gitgide yavaşlamasından dolayı, Güneş ’in doğma ve batma süreleri kutuplara dürüst gittikçe uzar *
Mevsimler güneşin gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir Mevsimlerin oluşmasının esas sebebi aks eğikliği ve Dünya ’nın Güneş çevresindeki hareketidir Her iki yarım kürede de mevsimler birbirinin tersi olarak yaşanır KYK yazı yaşarken, GYK kışı yaşamaktadır Benzer şekilde birinde sonbaharı yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır
Dünya ’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine emrindeki olarak dört önemli gün ortaya çıkar Bu günler mevsim başlangıcı olduğu için Gündönümü adı da verilir 21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran Solstis tarihleridir
Eğer aks eğikliği olmasaydı, Dünya güneş civarda dolanırken, güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek, sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek, böylece mevsimler de oluşmayacaktı
Gündönüm (solstis) tarihleri gündüz sürelerinin uzamaya veya kısalmaya döndüğü tarihlerdir Ekinoks tarihleri ise güneş ışınlarının ekvatora dikey düştüğü ve tüm dünyada gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihlerdir
21 MART (İLKBAHAR EKİNOKSU)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu sebebiyle aks eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir
1 Güneş ışınları ekvatora tepede olan düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN ’nda güneş doğmaya; GKN ’nda güneş batmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre ’de ilkbahar, Güney Yarım Küre ’de güz başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi yelken direği noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre ’de gündüzler gecelerden; Güney Yarım Küre ’de geceler gündüzlerden daha uzun olur
7 Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup, aynı anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°90° enlemleri aralarında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 HAZİRAN (YAZ SOLSTİSİ)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu ve mil eğikliği nedeniyle KYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Yengeç Dönencesine tepede olan gelir
1 Güneş ışınları Yengeç Dönencesine düşey düşer
2 Ekvatordan güneye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır
3 Ekvatordan kuzeye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre ’de yaz, Güney Yarım Küre ’de kış başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi gönder dairelerine teğet geçer
6 Kuzey Gönder Dairesi ’nin tamamı güneşi görürken, Güney Direk Dairesi ’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş KYK ’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, GYK ’nde en alçak konumuna kazanç
8 Gölge boyu KYK ’nde en kısa, GYK ’nde en uzun durumdadır
9 KYK ’de en uzun gündüz, en kısa gece; GYK ’de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten sonra KYK ’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; GYK ’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten daha sonra KYK ’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; GYK ’de büyümeye başlar
23 EYLÜL (GÜZ EKİNOKSU)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu sebebiyle dingil eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora düşey gelir
1 Güneş ışınları ekvatora dik düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN ’nda güneş batmaya; GKN ’nda güneş doğmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre ’de güz, Güney Yarım Küre ’de ilkbahar başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi direk noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre ’de geceler gündüzlerden; Güney Yarım Küre ’de gündüzler gecelerden daha uzun olur
7 Bir boylam üzerindeki tüm noktalarda güneş benzer anda doğup, benzer anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi aralarında cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit, 45°90° enlemleri aralarında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 ARALIK (KIŞ SOLSTİSİ)
Dünya ’nın yörünge üzerindeki konumu ve dingil eğikliği sebebiyle GYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir
1 Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dikey düşer
2 Ekvatordan kuzeye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kısalır
3 Ekvatordan güneye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre ’de kış, Güney Yarım Küre ’de yaz başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi gönder dairelerine teğet geçer
6 Güney Sırık Dairesi ’nin tamamı güneşi görürken, Kuzey Yelken Direği Dairesi ’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş GYK ’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, KYK ’nde en alçak konumuna gelir
8 Gölge boyu GYK ’nde en kısa, KYK ’nde en uzun durumdadır
9 GYK ’de en uzun gündüz, en kısa gece; KYK ’de en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten daha sonra GYK ’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya; KYK ’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten sonradan GYK ’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; KYK ’de büyümeye başlar
NOT 1: 21 Mart23 Eylül tarihleri arasında Kuzey Sırık Noktası 6 ay gündüz, Güney Gönder Noktasında ise 6 ay gece yaşanır 21 EylülMart23 tarihleri aralarında Kuzey Yelken Direği Noktası 6 ay gece, Güney Direk Noktasında ise 6 ay gündüz yaşanır
NOT 2: Güneş ışınları dönenceler arasındaki her noktaya yıl içerisinde iki kez düşey düşerken, dönencelere bir kere dikey düşer
Güneş Işınlarının Geliş Açısının Hesaplanması:
1 Güneş ışınlarının hangi enleme dik düştüğü bilinecek
2 Düşme açısı sorulan yerin enlemi ile güneş ışınlarının dikey düştüğü nokta arasındaki enlem farkı bulunacak
3 Bulunan enlem farkı 90° den çıkarılacak
Misal: Güney Yarım Küre ’de gündüzlerin kısalmaya başladığı tarihte Türkiye ’nin en kuzeyine güneş ışınları kaç derecelik açı ile düşer
Çözüm: Bu tarih 21 Aralıktır ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer
42 + 23 65 ? 90 – 65 25
21 Aralık tarihinde Türkiye ’nin en kuzeyi olan 42° kuzey enlemine güneş ışınları 25° lik bir açıyla düşerler
Gece – Gündüz Durumu:
1 Eğer Dünya ’nın günlük hareketi olmasa kesintisiz bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanırdı
2Dünya ’nın takvim hareketi ve aks eğikliği nedeniyle gece gündüz sürekli uzayıp kısalır
3Ekvatorda sene boyunca 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır
4Türkiye ’de gece gündüz arasındaki ayrım 16 saate 8 saat olarak yazla kış arasında değişir
566° 33 ’ enleminde 24 saat gece ve 24 saat gündüz yaşanır
690° enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanır
7 Dünya ’nın dingil eğikliği olmasaydı aralıksız 12 sat gece 12 saat gündüz yaşanırdı
8 21 Aralıkta Kuzey Gönder Noktası ’na gidildikçe gündüzler kısalır, Güney Kutup Noktası ’na gidildikçe gündüzler uzar 921 Haziran tarihinde ise tam tersi yaşanır
10 Dünya ’nın dönüş hızının kutuplara içten gitgide yavaşlamasından dolayı, Güneş ’in doğma ve batma süreleri kutuplara dürüst gittikçe uzar *
